Arjan Lock bezoekt vluchtelingen uit Oekraïne

Sveta heet haar dochtertje, wat zonneschijn betekent. Een groter contrast kan EO-directeur Arjan Lock zich nauwelijks voorstellen. Hij is voor EO Metterdaad in Moldavië, aan de grens met Oekraïne. De dichtstbijzijnde grote Oekraïense stad is Odessa, waarvandaan veel inwoners het oorlogsgevaar ontvluchten.

Arjan volgde een aantal dagen medewerkers en vrijwilligers van Dorcas en Kom over en help. Samen met onder meer EO Metterdaad zijn deze hulporganisaties – onder de paraplu van het Christelijk Noodhulpcluster – een grootschalige noodhulpcampagne gestart (zie kader).

De mensen willen niets liever dan helpen

Wat merk je van de oorlog, daar aan de Moldavische grens?
“Het houdt de gemoederen ontzettend bezig. Iedereen heeft het erover. We hebben diverse grensposten bezocht, waar kilometerslange rijen auto’s bumper aan bumper stonden. Veel mensen moesten elf uur wachten voordat ze eindelijk de grens over konden. En dan te bedenken dat het hier ’s nachts vriest en overdag guur is. De eerste dagen kwamen vooral de mensen die het meest mobiel zijn en een eigen auto hebben. Maar de verwachting is dat de komende weken ook de mensen arriveren die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer of een lift.”

Jongens in een legeruniform

Arjan hoorde schrijnende verhalen van allerlei vluchtelingen die hij langs de grens met Oekraïne sprak. “Ik ontmoette Anastacia, een jonge vrouw van 24, die net haar rijbewijs had gehaald. Ze wilde dat ophalen bij het gemeentehuis op de dag dat ineens de oorlog uitbrak. Ze was in haar hoofd bovendien bezig met de voorbereidingen van haar bruiloft in augustus. Ze zei: ‘Als ik nu met vrienden app, zie ik op foto’s dat de jongens ineens een legeruniform dragen en de wapens oppakken.’ Ze had een master journalistiek gedaan en opeens was ze vluchteling geworden. Als je daar ook maar even over nadenkt, realiseer je je meteen hoe bizar dat is. Dit kan je dus zomaar overkomen. Het is zo onwerkelijk, dat kunnen deze mensen in hun hoofd nauwelijks rondkrijgen.”

Een gehandicapte vader

De spanningen en onzekerheid waar de vluchtelingen in zitten, zijn voelbaar, zegt Arjan. Het normale leven ligt totaal overhoop en niemand weet nog wat ‘waar’ is. En wie is er eigenlijk nog te vertrouwen? Arjan: “Bij een van de grensovergangen waar we voedsel en dekens uitdeelden, ontmoette ik een gehandicapte vader met z’n vier kinderen. Het bleek een gezin met een Russisch paspoort te zijn, uit Oekraïne. Ik vroeg: ‘Waarom vluchten jullie? Omdat jullie bang zijn, of omdat jullie Russen zijn?’ ‘Allebei,’ antwoordden ze. ‘Wij zijn net zo goed bang voor de bommen; ook wij willen dit niet. Maar we worden ineens scheef aangekeken omdat we Russen zijn. Gisteren was je nog de beste buren van elkaar en vandaag is dat opeens anders.’

Een andere man zat met twee jongens van 11 en 9 in de auto. Hij sprak Engels, maar door de stress, de angst en de onzekerheid kwam hij nauwelijks uit zijn woorden. Het enige wat ik zag in zijn ogen, was: ik ben in een oorlog beland en ik weet niet hoe het verder moet. De grote vraag voor hem was: kom ik als man überhaupt de grens over? En wat moet ik dan met mijn jongens? Hij had al tien uur in de rij gestaan en er sprak wanhoop en ontreddering uit zijn blik. Die waanzin van oorlog vind ik echt aangrijpend.”

Tafels vol soep en broodjes

Hoewel de Moldaviërs zelf dag in dag uit de eindjes aan elkaar moeten knopen, is de hulpvaardigheid enorm, merkte Arjan. “Moldavië is een arm land en niemand was voorbereid op een crisissituatie waarbij opeens duizenden vluchtelingen de grens overkomen. Toch willen de mensen niets liever dan helpen. Bij een van de grensovergangen stonden diverse hulporganisaties en kerken klaar met tafels vol soep en broodjes, en warme dekens. Particulieren boden vluchtelingen een lift aan naar de stad, tweeënhalf uur rijden verderop, of boden onderdak aan. Er was enorm veel hartelijkheid en enthousiasme om de Oekraïners de helpende hand te reiken. Het brengt een soort saamhorigheid met zich mee en iedereen voelt: dit is zó onmenselijk, hier moeten we helpen.

Ze bidden tot God dat er vrede komt

Ik sprak een plaatselijk baptistendominee, pastor John, die een paar dagen eerder een gezin in huis had genomen: een oma, een moeder, haar zoon en dochter. Hij kende hen niet, maar, zei hij, ‘binnen twee dagen waren ze onderdeel van onze familie.’”

Hebben de Oekraïense vluchtelingen hoop op terugkeer?
“Veel ruimte voor hoop is er vooralsnog niet. Iedereen houdt het nieuws voortdurend in de gaten. Wordt er gesproken over vredesonderhandelingen, dan is er hoop dat de oorlog snel is afgelopen. Maar ’s avonds wordt er gewoon weer geschoten. Dus de verwachting is dat de vluchtelingenstroom voorlopig nog niet ophoudt, en dat het eigenlijk alleen nog maar erger zal worden. Tegelijkertijd vertelden veel vluchtelingen mij dat ze met hun wanhoop bij God terechtkunnen. Ze bidden tot God dat er vrede komt en dat deze waanzin stopt. En dat bid ik van harte met hen mee.”

Beeld: Arjan Lock