Mag ik nog gelukkig single zijn?
Singlism
Arachne is bijna dertig, heeft een rijke vriendenkring, een mooie carrière en nog heel veel dromen. En ze is single. Al daar lijkt ze allang niet meer uniek in te zijn. Is single zijn een trend? En hoe komt dat dan?
Singlism
“Dus jij moet nog iemand uitkiezen?” vroeg ik als 5-jarig meisje aan onze oppas. De oppas was bijna dertig en had geen man. Dat vond ik raar. Ze was een grote mevrouw en woonde helemaal alleen in een huis. Inmiddels zelf bijna dertig, stond ik onlangs in een suikerzoete jurk als bruidsmeisje naast mijn vriendin. Zij vond na een lange zoektocht haar prins. De mijne heeft zich nog niet aangediend en ik ben een single christen, man overboord?!
Happy Single
‘Happy Singles’ plannen hun eigen tijd in, maken verre reizen buiten de schoolvakanties om en hoeven aan niemand thuis verantwoording af te leggen. Bovendien: maakt trouwen nou zo gelukkig? Tenslotte vroeg in 2017 bijna veertig procent van de getrouwde bevolking een scheiding aan (bron: CBS). Toch zegt Bella dePaulo, onderzoeker aan de Universiteit van Californië, dat het beeld van de ‘happy single’ wat te eenzijdig is. Op haar blog All Things Single ontkracht ze mythes en stereotypes over singles en stelt ze dat deze groep vaak achtergesteld wordt. “Singlism is de stereotypering, stigmatisering en discriminatie van mensen die niet getrouwd zijn. Singles worden gediscrimineerd op de werkvloer, er wordt eerder van hen verwacht dat ze wel even kunnen overwerken en als laatste vakantiedagen mogen kiezen.”
Eigen boterham
Ondanks dit singlism, neemt het aantal singles in razend tempo toe. Van de 7,8 miljoen Nederlandse huishoudens, vallen 3 miljoen onder het kopje ‘alleenstaand’. Hoogleraar sociale demografie, Jan Latten, verwacht dat in 2050 ongeveer de helft van de oudere en jongere Nederlanders een single bestaan heeft. Daar zijn meerdere redenen voor. “Ten eerste switchten jongeren gemakkelijker van partner dan zo’n vijftig jaar geleden. Gelukkig zijn met je partner is wat telt, er wordt minder lang gevochten voor een relatie. Daarnaast kiezen ouderen die op een latere leeftijd vrijgezel worden door sterfte of een scheiding, vaker bewust voor een vrijgezellenbestaan. Ze hebben de fase van het gezinsleven immers al doorlopen. Daarnaast redden singles het tegenwoordig prima in hun eentje. Vrouwen verdienen hun eigen boterham. En in de maatschappij wordt volop ingespeeld op de toename in singles in Nederland. De vele eenpersoons-maaltijden in de supermarkt zijn hier voorbeelden van, maar bijvoorbeeld ook de verandering van het aanbod in woonvormen”, stelt Latten.
Single at heart
DePaulo is op haar zestigste nog altijd happy single. “Ik ben single at heart. Ik heb niet het verlangen om als onderdeel van een koppel door het leven te gaan. Je bent gelukkig zolang je je hart volgt. Dat kan single zijn, of getrouwd. Doe wat goed voor jou voelt, zonder de druk van buitenaf.” Maar dat leven zonder druk is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het aantal single vrouwen - met name de hoger opgeleide vrouw - mag dan stijgen, voortdurend hoor ik om me heen: “Ben je te kritisch, eigengereid of heb je überhaupt een man nodig?”
Beschadiging van het mannelijk ego
Een hypotheek, auto, huisdier, verre vakanties, zelfs kinderen; we kunnen het onszelf als alleengaande allemaal veroorloven. Sommige gescheiden vrouwen, 1 a 2 procent, betalen zelfs alimentatie aan hun ex. Steeds meer jonge vrouwen leren door. De steden vervrouwelijken. Zo wonen in Utrecht in verhouding, op elke 100 jonge mannen 130 vrouwen.
Vrouwlijk leiderschap
“Het grootste deel van de vrouwen wil nog altijd liever ‘omhoog’ trouwen en mannen ‘omlaag’. Al zijn er recentelijke indicaties dat succesvolle vrouwen gaan voor een maatje dat iets in het huishouden wil doen,” zegt Pearl Dykstra, hoogleraar sociologie. Toch leidt deze inhaalslag van de vrouwen tot beschadiging van het mannelijk ego. Voor een man is het belangrijk om ‘nodig’ te zijn. En dat wringt, want in onze postindustriële economie is meer behoefte aan dienstverlening en kennis, aan sociale intelligentie, open communicatie en concentratie: eigenschappen die veelal vrouwelijk worden genoemd. Hanna Rosin, Amerikaanse journalist en schrijfster van de besteller The End of Men, stelt vast dat er een ander type ideaal leider in de managementtoplaag wordt gezien. “Een leider moet vandaag de dag creativiteit stimuleren, is niet hiërarchisch en geeft geen bevelen van bovenaf, moet teams kunnen vormen, teamleden met elkaar laten praten en ze creatief aan het werk kunnen krijgen.”
Liever online contact
Daarnaast zijn mannen die leven in samenlevingen met meer vrouwen eerder geneigd ordinair gedrag te gaan vertonen. Philip Zimbardo, hoogleraar psychologie aan Stanford University, noemt dit ook wel het ‘sociale intensiteitssyndroom’. In zijn Tedtalk The Demise of Guys stelt hij dat mannen niet langer geschikt zijn om stabiele, romantische relaties aan te gaan. “Mannen missen intimiteit, fysieke, emotionele verbinding met iemand. En in het bijzonder met iemand van het andere geslacht, die dubbelzinnige tegenstrijdige signalen geeft. Het maakt de man onhandig en verlegen met betrekking tot hun communicatie met vrouwen. Hierdoor zijn hun hersenen anders geprogrammeerd, niet meer geschikt voor huidige onderwijsvormen en ook niet voor romantische relaties die geleidelijk en subtiel worden opgebouwd.” Als hij gelijk heeft maakt dit het er voor de single vrouw er niet gemakkelijker op om een stabiele relatie met een man aan te gaan waarin ze kan praten, lachen, dansen, en rustig de liefde bedrijven.
Single vrouw en christelijk
Alleenstaanden mogen dan veel voordelen kennen zoals het hebben van een hechtere band met vrienden, familie, buren en collega’s; zich vaker continu ontwikkelen; het meer waarderen als ze betekenisvol werk doen en zich beter voelen naarmate ze zelfstandiger zijn. Die voordelen wegen vaak niet op tegen de eerdergenoemde relatiedruk van buitenaf. Onder christenen is deze veelal nog groter. “Zullen we een profieltje voor je aanmaken,” zegt een bekende of ik hoor op een feestje: “Heb je al iemand aan de haak geslagen? Dat zo’n leuk iemand als jij nog niemand heeft, snap ik echt niet.” Aukelien van Abbema, psycholoog en schrijver van ‘Single in de Kerk’ en ‘Zinvol daten’ beschrijft het als volgt: “In de meeste kerkgemeenschappen wordt de single gezien als een exotische soort, of erger: als pastoraal probleem. Het huwelijk is de norm, het singlebestaan de onderbelichte uitzondering. Tegen daten - hét middel bij uitstek om een relatie aan te gaan - wordt raar aangekeken of het is zelfs taboe.”
Huwelijk centraal
“In de kerk staat het gezin centraal. Het huwelijk wordt als een fantastisch einddoel gezien. De Bijbel spreekt over een huwelijk tussen Jezus en zijn gemeente als de ultieme verbintenis. Het huwelijk tussen man en vrouw wordt als een aardse afspiegeling daarvan gezien. Veel kerkgangers zien het single bestaan als een soort voorstadium. Ze vinden dat singles nog niet compleet zijn. Singles hebben het gevoel dat zij niet voldoen aan het ideaalplaatje. Dat werkt een taboe in de hand. Soms krijgen jongeren te horen dat God hun wel een partner zal geven. Ze denken dat God ervoor zorgt dat de juiste persoon op een dag op de deurbel drukt. Daarom roepen ze elkaar op om vooral veel te bidden en te wachten. Maar je krijgt toch ook geen baan of huis doordat iemand plotseling met een goed aanbod op de stoep staat? Hierdoor denken mensen die geen partner krijgen dat God hen is vergeten." Abbema vindt het daarom belangrijk dat singles een goed netwerk hebben van mensen met wie zij kunnen bespreken hoe ze verder moeten. Na een date is het fijn als je daar met iemand anders over kunt praten. Ze adviseert een trechter als het op daten aan komt: “Brede kant boven, smalle kant onder. Ga met iedereen een keer uit.”
Want het op zoek zijn naar altijd maar iets beters, lijkt vooral een vrouwenkwaal. De vrouw beëindigt in driekwart van de gevallen de relatie en het zijn vooral de hoger opgeleide vrouwen die ‘overblijven’. Het alsmaar verder zoeken naar de perfecte man, leidt niet tot een voltooiing van de zoektocht. Wanneer is goed, goed genoeg?
Niets nieuws onder de zon
Tegelijkertijd is de problematisering van de single, historisch gezien niet nieuw, constateert Ariadne Schmidt, historica aan de Universiteit Leiden die onder meer onderzoek deed naar alleenstaanden in de periode tussen de Middeleeuwen en de industriële revolutie. “Wat ik opmerkelijk vind is dat er nu wordt gedaan alsof het fenomeen ‘alleenstaande’, en dan vooral de vrouwelijke, nieuw is, iets van deze tijd. Hoewel het huwelijk de heersende norm was, leefden reeds in de vroegmoderne tijd heel veel vrouwen zonder man, de single was in de grote steden een belangrijke minderheidsgroep. Tot aan de negentiende eeuw kwam het in heel Europa voor; het percentage nooitgetrouwden kon oplopen tot ongeveer 25.”
Vrouwen in de Bijbel
Ook in de bijbel zijn genoeg succesvolle single vrouwen te vinden, denk aan Miriam, Lydia, Anna, Marta en Maria. Tegelijkertijd is het niet voor niets dat God tegen Adam zegt: “Het is niet goed dat de mens alleen is.” God creëert uit liefde een metgezel voor de man. Eva wordt niet geschapen vanuit een oordeel. Dat houd ik steevast in mijn achterhoofd als er over singles gesproken wordt als een ziekte of oordeel. Ik luister niet naar de “had je maar-s” of ‘’zou je niet eens”.
Ja, soms is het hard werken om de prins te vinden. Soms vergt het een bijna bovenmenselijke portie geduld. Soms mag ik er een traan om laten. Maar zolang ik hem – al dan wel of niet gearriveerd – als aanvulling en niet als invulling zie in mijn leven, is er geen prins overboord. Echte van eeuwigheidswaarde invulling komt van boven. Dan pas leef ik écht lang en gelukkig. Single at heart of niet.
Tekst: Arachne Molema
