Het Buikencollectief: 'Wij willen gelijke kansen voor alle ouders en hun baby'
Stichting Het Buikencollectief pleit voor langdurig én betaald ouderschapsverlof
In ons land duurt zwangerschapsverlof een schamele zestien weken. Daarentegen heeft in Finland elke jonge ouder recht op 160 dagen betaald ouderschapsverlof. Stichting Het Buikencollectief, cliëntenorganisatie in de geboortezorg, wil eenzelfde regeling in Nederland. Na de bevalling moeten alle ouders alle rust en ruimte krijgen om hun kind te leren kennen. Voorzitter Eline Leijten legt uit waarom.
Eind november 2022 lanceerde Stichting Het Buikencollectief − een landelijke cliëntenorganisatie in de geboortezorg − haar petitie ‘21e-Eeuws Verlof’. Een uitvoerig pleidooi voor 160 dagen ouderschapsverlof na de bevalling. En dat voor elke ouder. Ongeacht of je student, werknemer, zzp’er of uitkeringsgerechtigde bent.
Voorzitter Eline Leijten van Het Buikencollectief: “Het 21e-Eeuws Verlof is op Finse leest geschoeid, het is bijna een kopie van het Finse model zoals dat in augustus 2022 werd ingevoerd. We willen een langer en beter betaald verlof van 160 dagen voor elke ouder. In Finland is het zelfs zo dat alleenstaande ouders recht hebben op de volle 320 dagen, zodat hun kinderen niet worden achtergesteld. Finland gaat dus veel meer uit van het belang van het kind dan Nederland.
Voor veilige hechting zijn de eerste zes maanden cruciaal
Hechting is natuurlijk een sleutelbegrip. De vroege hechting aan je ouders, die allereerste relatie, legt de basis voor latere relaties in je leven. Daarbij is een ‘veilige hechting’ van groot belang; die geeft je basisvertrouwen, het fundament voor je verdere welzijn. En voor zo’n veilige hechting zijn eerste zes maanden cruciaal. Zo bezien zijn zestien weken zwangerschapsverlof niet veel.
“Bovendien zien we grote verschillen tussen werkgevers,” legt Eline Leijten uit. “In bepaalde sectoren, waarbinnen theoretisch opgeleide ouders goedbetaalde banen hebben, is ouderschapsverlof een populaire secundaire arbeidsvoorwaarde. Daar biedt de werkgever soms meer dagen verlof dan wettelijk verplicht is, en/of een betere vergoeding.”
Onoverzichtelijk
“Maar dan nog is er een onoverzichtelijke lappendeken aan regelingen, met verschillende namen en verschillende betalingsconstructies. De partner bijvoorbeeld – meestal de vader – krijgt één week geboorteverlof en heeft daarna recht op vijf weken aanvullend geboorteverlof, met een vergoeding tot zeventig procent van een bepaald bedrag zoals gemaximeerd door het UWV. Vervolgens kun je negen weken deels betaald ouderschapsverlof krijgen. En tenslotte nog zeventien weken onbetaald ouderschapsverlof … Nou, ik verwacht niet dat de gemiddelde Nederlander dat hele rijtje kent en precies weet waarop hij aanspraak kan maken. Daarbij komt dat in Nederland twintig procent van de partners zzp’er of anderszins ondernemer is: die vallen sowieso buiten de boot. Maar in Finland geldt dit verlof gewoon voor elke ouder.”
Maar dan versterkt ons huidige systeem toch alleen maar de sociaaleconomische ongelijkheid? Stel, je doet schoonmaakwerk. In dat geval kun je dus minder tijd met je baby doorbrengen dan een advocaat of manager. En zo loopt jouw baby meteen het risico van een minder solide basis …
“Dat klopt,” zegt Eline, “en dat is meteen mijn grote bezwaar tegen het huidige systeem: dat een langdurig, onbetaald of deels betaald ouderschapsverlof in feite elitair is. Voor veel ouders is dat financieel immers niet haalbaar. In Nederland laten we het dus van de portemonnee van de ouders afhangen hoeveel gelegenheid een kind krijgt om de ouders tijdens die belangrijke eerste fase in alle rust te leren kennen, en hoeveel kans ouders krijgen om zorg en betaald werk gelijkwaardig te verdelen. Dat vergroot ook op lange termijn de ongelijkheid tussen de welgestelden en financieel kwetsbaren.”
Betrokken vaders
In Europees verband gezien is het verlof in Nederland toch al relatief kort, voegt ze eraan toe. “Interessant genoeg was Nederland vóór de Tweede Wereldoorlog juist koploper met verlofregelingen voor moeders, en dan zowel qua duur van het verlof als qua hoogte van de vergoeding. Maar dat zijn we allang niet meer. Zestien weken, dat is veel te weinig in zo’n cruciale periode.”
Hier haalt Eline Leijten wetenschapper Tessa Roseboom aan, hoogleraar Vroege ontwikkeling en gezondheid aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van ‘De eerste 1000 dagen’. Roseboom beschrijft daarin de ontwikkeling van het kind vanaf de conceptie tot de tweede verjaardag. Eline: “Zij wijst erop hoe ook betrokken vaders een blijvend gunstige invloed hebben op het welzijn en de gezondheid van kinderen, voor de rest van het leven!”
Soms durven zwangeren tijdens een vergadering amper een tweede keer naar de wc te gaan
Daarnaast roept Het Buikencollectief uitdrukkelijk op tot invoering van verlof na een miskraam of doodgeboorte vóór 24 weken zwangerschapsduur. Je zou het een rouwverlof kunnen noemen, bevestigt Eline. En ja, ze weet het: mensen kunnen terugdeinzen voor de term ‘doodgeboorte’.
“Er wordt ook wel gesproken van stilgeboorte, leerde ik later. Dat klinkt milder, alleen is het de vraag of iedereen weet wat die term betekent. En aangezien wij een punt willen maken voor de gehele bevolking − ‘Dit is iets ergs, hier hoort een verlofrecht bij’ – kozen we voor een woord dat iedereen begrijpt. Om een zo breed mogelijke groep te laten beseffen: wanneer dit vreselijke lot je treft, is er in Nederland helemaal niks geregeld en kun je nergens aanspraak op maken.”
Onbegrip op de werkvloer
Nog een aandachtspunt bij het 21e-Eeuws Verlof is het recht op meer rust gedurende de werkdag. Want zwangeren ontmoeten veel onbegrip op de werkvloer, weet Eline Leijten. “Soms durven ze tijdens een vergadering amper voor de tweede keer naar de wc te gaan. Acht op de tien vrouwen zijn ook misselijk tijdens het eerste trimester. Desondanks worden ze verondersteld te werken alsof ze niet zwanger zijn. Ik ken verhalen van vrouwen die op het station precies de prullenbakken weten te staan: daar kunnen ze dan snel overgeven, om vervolgens op het werk te verschijnen alsof er niets aan de hand is.”
En toch: zien we zwangere vrouwen ook niet vaak zélf een stoere houding aannemen, zo van: “Kom op, het is geen ziekte”?
Eline Leijten: “Helemaal waar. Die houding had ik zelf nog bij mijn eerste zwangerschap: verman jezelf! Maar daarin heb ik een hele ontwikkeling doorgemaakt. Zwangerschap is een precaire en essentiële periode: in de eerste weken al worden de organen en het brein van je kind aangelegd. Ons systeem moet daar meer ruimte voor bieden.”
Gelijke kansen
Samengevat: het ‘21e-Eeuws Verlof’ bepleit betere verlofregelingen voor jonge ouders, vanuit diverse invalshoeken: emancipatie, psychologie, economie én duurzaamheid.
“Ten eerste willen we gelijke kansen voor ouders om in alle rust te zorgen voor hun kind, zonder nadelige consequenties op de arbeidsmarkt,” benadrukt Eline Leijten nogmaals. “We willen ouders nergens toe verplichten, maar ze moeten wel de gelegenheid krijgen. Ten tweede willen we meer aandacht geven aan het ouderschap, en meer respect vanuit de samenleving voor wat ouderschap eigenlijk behelst. Geef ouders voldoende ruimte om te wennen aan zo’n aardverschuiving die in Nederland gemiddeld 462 keer per dag achter een voordeur plaatsvindt, namelijk de geboorte van een kind. Ook economisch bezien is dat wijsheid: zo houd je langer gezonde werknemers. En kijk vooral ook naar het grotere plaatje van duurzaamheid. De grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd vragen erom dat we meer belang toekennen aan het zorgen.”
Meer weten? Kijk op 21e-eeuwsverlof.nl
Tekst: Margaretha Coornstra
Foto: Alexander Sporre
