Docu 'Duutsers' over laatste Rouveense ooggetuigen WOII

Donderdag 4 mei, 22.05 uur, NPO 2

1 mei 2023 · Leestijd 4 min ·

Hoe werd de Tweede Wereldoorlog beleefd in het christelijke dorp Rouveen? In de ontroerende documentaire Duutsers vertellen de laatste ooggetuigen uit dit dorp hun verhaal. Is de oorlog door de boeren op het platteland van Overijssel totaal anders beleefd dan in het westen?

De documentaire is gemaakt door filmmaker en onderzoeksjournalist Geertjan Lassche. Hij groeide op in Rouveen (gemeente Staphorst), waar hij nog steeds woont. “Ik ben altijd bijzonder geïnteresseerd geweest in de Tweede Wereldoorlog en was benieuwd hoe de oorlog in Rouveen werd beleefd”, legt Geertjan uit. “Wie waren die vreemdelingen in ons dorp, die Duitsers? De kinderen van toen waren de laatste ooggetuigen aan wie ik het kon vragen.”

Rust en harmonie

De geïnterviewden in de documentaire worden authentiek geportretteerd. Toen nog kinderen, nu hoogbejaard. Ze vertellen over de oorlog in onvervalst Nedersaksisch Rouveens dialect. Hun verhalen worden in de documentaire afgewisseld door nostalgische videofragmenten en unieke foto’s van vroeger.

“Rouveen is een typisch orthodox-christelijk dorp”, vertelt Geertjan. “Tijdens de oorlog wonen er vooral boeren. Zelfvoorzienend, vrij geïsoleerd van de buitenwereld. Al eeuwenlang wordt er geleefd tussen voeren en melken, maaien en hooien, zaaien en oogsten, wieg en graf. Een plaats van rust en harmonie.”

Berusting

“Tijdens de gesprekken die ik voerde voor deze documentaire ontdekte ik opvallende verschillen ten opzichte van het gangbare beeld dat wij Nederlanders van de oorlog krijgen via films en boeken. Zo hoorde je tot voor kort vooral dat de massa niks moest hebben van de Duitsers, en dat er veel verzet was. Maar in grote delen van het land ging – zeker het begin van – de oorlog vrij geruisloos voorbij. Bij deze ooggetuigen uit Rouveen merkte ik een soort berusting rond de Duitse bezetting.
In eerste instantie was ik verbaasd over die houding, maar gaandeweg begon ik het te begrijpen. Allereerst is iedere boer ondernemer en moest het werk op de boerderij te allen tijde doorgaan. Het vee moest eten, er moest worden gemolken, er was gewoon geen tijd om lang ergens bij stil te staan. Die instelling, gecombineerd met een stukje Nedersaksische nuchterheid zit overduidelijk in het DNA van de boeren in Rouveen. Daarnaast speelde ook het geloof bij die gelatenheid een grote rol. Als christen aanvaard je eerder je lot dan dat je ertegen in opstand komt.”

Wie is Geertjan Lassche?

Filmmaker en onderzoeksjournalist Geertjan Lassche (1976) wordt in 2020 uitgeroepen tot journalist van het jaar. Hij maakte onafhankelijke documentaires voor bijvoorbeeld de NPO. Een aantal van zijn films is vertoond in filmzalen en bioscopen, geselecteerd voor internationale filmfestivals en uitgezonden in het buitenland. Hij sleept diverse grote prijzen in de wacht. Naast het maken van auteursdocumentaires, bedenkt en regisseert Lassche ook televisieprogramma’s.

Zelfs als in augustus 1944 twintig mannen uit Staphorst worden afgevoerd als vergelding op een aanslag van de regionale knokploeg. En als in oktober 1944 de Duitsers zomaar een dorpsgenoot doodschieten.

Hongerige vreemdelingen

“Het leven ging door”, aldus Geertjan. “Ondanks de oorlog werden de akkers bewerkt, de koeien gemolken en de varkens geslacht. In het najaar van 1944 begon een strenge winter. In de steden was er te weinig eten, op het platteland was er voldoende. Rouveen krijgt bezoek van nieuwe, hongerige vreemdelingen. En dan zie je dat in het dorp ruimhartig onderdak en voedsel wordt geboden aan de grote stroom mensen uit de stad.”

Als op 14 april 1945 Zwolle wordt bevrijd, staan kort daarna de wegen in en rond de dorpen weer vol met nieuwe vreemdelingen: de Canadezen. “En daartussen stonden de kinderen van het dorp, die nu de laatste ooggetuigen zijn.”