Polariseren? Dat doet Ons Soort Mensen toch niet?

Jaren terug maakte ik voor het eerst kennis met de uitdrukking ‘Ons Soort Mensen’ (OSM) tijdens een kennismakingsbezoekje met nieuwe buurtjes in onze straat. De vrouw zei het prettig te vinden dat wij in de straat woonden: ‘toch een beetje OSM’. Niet-begrijpend keek ik haar aan. Later legde mijn man het begrip uit als een soort ‘oké-stempel’ van die pinda-commercial - voor wie die zich nog kan herinneren. Wij hoorden dus blijkbaar ‘bij de club’, maar het was een compliment waar ik me allesbehalve gemakkelijk bij voelde. Ons Soort Mensen - echt? Ik vond het maar hokjesdenkerig. Elitair ook, nee zo gepolariseerd… Zo zou ik nooit worden…

Want ja, ik verkondig graag hoezeer ik houd van een open blik. Daar komt ook mijn liefde voor mijn studie antropologie vandaan. Het opende mijn ogen voor de vele filters en brillen waardoor we naar de wereld kijken. Ik dacht me daar dus heel bewust van te zijn. Maar ach, wat ben ook ik lelijk tegen de lamp gelopen…

Ik was tegen

Met toenemende verbazing en afgrijzen zie ik hoe ons land polariseert. En dan heb ik het nog niet eens over de recente verkiezingen. Corona is een mijnenveld geworden. Zeg je er dit over, dan schaar je je in het ene kamp. En vice versa. Waarmee ik niet zeg dat er geen tegenstellingen mogen zijn. We leven (halleluja) in een vrij en democratisch land waarin je vragen mag stellen en overheidsbeleid mag bekritiseren. Maar wat me opvalt, is de ongekende felheid waarmee dit debat gevoerd wordt. En, misschien nog wel confronterender: hoe fel ik soms zelf word.

Als ik eerlijk ben, was die felheid er al voordat corona in de wereld was. Rondom het presidentschap van Trump bijvoorbeeld. Die man met zijn niet aflatende stroom onwaarheden, zijn seksisme, zijn manipulatie en narcisme - het maakte me woest. Maar waarom eigenlijk? Het was niet míj́n president. Wat maakte me dan zo kwaad? Waarom wilde ik zo graag - aan een ieder die het maar horen wilde - laten weten hoezeer ik TEGEN die man was?

Rechtse rakker

Het antwoord hierop kwam op een andere manier dan ik had gedacht. Onlangs vroeg mijn echtgenoot me naar een podcast te luisteren waarin hij interessante dingen had gehoord. Het bleek een podcast van Wierd Duk. Ik keek hem met grote ogen aan. ‘Wierd Duk? Die rechtse rakker van de Telegraaf? Getsie!’ Waarna mijn man alleen maar stoïcijns zei: ‘Ga eerst maar eens luisteren voordat je een oordeel hebt.’ Oef. Raak.

Ik sputterde nog wat tegen en zei dat ik mijn tijd liever gebruikte om te luisteren naar mensen van wie ik wat zou kunnen leren… Met andere woorden: ik kon me gewoon niet voorstellen dat ik iets van een rechtse conservatieve man zou kunnen leren. Hij is nu eenmaal niet… OSM? Oeps.

Terwijl - en Erik Dijkstra schreef het hier al - je juist het meest leert van mensen die heel anders zijn dan jij. Misschien dat het wel de ruimte is die mensen als Trump of Duk innemen waar ik als bescheiden mens stiekem wat jaloers op ben.

Hechte vriendschap

Toen ik onlangs de boeiende Netflix-documentaire over de opperrechter Ruth Bader Ginsburg (ook wel bekend als Notorious RBG) keek, kreeg ik opnieuw een mooie spiegel voorgehouden. Deze vrouw heeft ontzettend veel betekend voor de positie van vrouwen in de VS. Toch was ze allesbehalve een straatvechter. Met haar rustige stijl, zorgvuldig gekozen woorden en haar tomeloze werklust won ze zaak na zaak. Ik keek de documentaire met een groeiende bewondering, toch was het een ogenschijnlijk detail in het verhaal waardoor ik echt gegrepen werd. De liberale rechter Ruth was namelijk ontzettend goed bevriend met de uiterst conservatieve rechter Scalia. Die vriendschap was zelfs zo hecht dat ze zelfs samen met hun gezinnen elk jaar oud en nieuw vierden.

In de Boston Globe schrijft columnist Kevin Cullen over deze bijzondere vriendschap: ‘Ginsburg en Scalia waren het zelden eens. Toch hadden ze een innige vriendschap waarbij het lukte om hun verschillen aan de kant te zetten en te genieten van elkaars intellect en gezelschap. Hun verschil in gender, geloof en kijk op het leven deed er weinig toe omdat ze besloten hadden elkaar te respecteren en vrienden te zijn.’

Echte openheid

Sociale media speelt ongetwijfeld een grote rol in de toenemende polarisatie die er is in de wereld, in onze maatschappij. Nuances die je wel kunt aanbrengen in een face-to-facegesprek zijn er niet in een Twitterbericht of Facebookpost. Maar misschien is er ook nog wat anders aan de hand. Misschien voelen we ons wel zo onveilig in een wereld waarin niks zeker meer is dat we het nodig hebben om ons vast te klampen aan zekerheden. En dus klitten we samen met Ons Soort Mensen.

Wijlen RBG en Scalia lieten zien dat het anders kan. Dat je de mens los kunt zien van zijn of haar opvattingen. Of nee: dat die opvattingen er gewoon mogen zijn, hoezeer ze ook afwijken van wat jij denkt. Omdat je ziet dat de ander meer is dan die opvattingen. Een mens met een scherpe blik, een goed gevoel voor humor, een dosis levenslust of wat dan ook.

Echte openheid is iets anders dan je omringen met mensen die min of meer hetzelfde denken als jij. Het kwartje is gevallen. Nu de praktijk nog….

Benieuwd naar de podcast die Annemarie luisterde? Dit is 'm: