Dutchbatter Lyanne overleefde bombardement in Sarajevo

Lyanne: “Het bataljon waar ik deel van uitmaakte was de eerste lichting die naar Bosnië en Herzegovina ging. Ik reisde in een hele lange trein door Europa. Het uitzicht was prachtig. InZagreb ruilden we de trein in voor een konvooi van onze voertuigen. Hoe dichter we bij de grens van Bosnië kwamen hoe gevaarlijker het werd, al had ik dat toen nog niet door. Ik besefte nauwelijks dat er oorlog was. Bij een vredesmissie kreeg ik het idee van vrede, niet van oorlog. Ik ben er heel naïef ingestapt.”

Een aantal jaar eerder was Lyanne (57) nog werkzaam als administratief medewerkster. “Mijn dag begon toen altijd met de vraag wat ik aan moest doen. Dag in, dag uit. Ik wilde echt graag iets anders gaan dien. Iets waarbij ik me geen zorgen zou hoeven maken over hoe ik eruit zie. En ik verlangde naar uitdaging! Dit vond ik allemaal bij de defensie.”

“Ik was net twee jaar in dienst bij de landmacht toen ik hoorde dat Nederland mensen moest leveren voor een vredesmissie naar voormalig Joegoslavië. Ik heb mij direct vrijwillig aangemeld. Dit was een enorme kans én de reden waarvoor ik dit werkveld had gekozen. Mijn man Erik kreeg ook een oproep. Ik werd chauffeur bij de verbindingsdienst, mijn man werd bij de Marechaussee geplaatst.”

Rainbowhotel

“In Sarajevo , bij het hoofdkwartier van de Verenigde Naties, was ook een woongebouw waar onder andere het Nederlandse bataljon verbleef. De plek van het verblijf was het Rainbowhotel. De naam zegt het al, het Rainbowhotel is heel kleurrijk. Het staat aan de lange doorgaande weg die door heel Sarajevo loopt. Later zijn we deze weg de sniper alley gaan noemen, omdat er geen beschutting was. Door de grote Verenigde Naties vlag op het dak was het gebouw niet te missen. Dit was terrein van de neutrale Verenigde Naties.”

Van de allereerste bom schrik je enorm, bij de derde ben je eraan gewend

“In de twee maanden dat we in Sarajevo waren, werd het met de dag gevaarlijker. Dit ging zo geleidelijk dat ik het niet eens door had. Van de allereerste bom die je hoort vallen, schrik je enorm. De tweede is ook nog even wennen, maar, na de derde wordt het een omgevingsgeluid. Je past je als het ware aan de oorlog aan. Soms kwam een bom dichtbij, maar de kans dat ze ons gebouw raakte schatte ik eigenlijk nihil. Toch ging het mis.”

De bom valt

“Na een dag in Belgrado kwamen we laat in de avond aan bij het Rainbowhotel. Midden in de nacht schrik ik wakker. Het was acht uur in de ochtend. Ik kende het geluid, want ik had het al heel vaak gehoord. Het was het geluid van een inslag, maar dit keer was het veel harder. Ik wist dat deze bom dichtbij ons gebouw was gevallen. Later bleek dit de inslag op de eetzaal te zijn.”

We moesten samen op zoek naar een veilige plek

Lyanne stapte zo snel als ze kan uit bed, trekt kleding aan en zet haar blauwe helm op. “Ik was in mijn eentje op de vierde verdieping. Iedereen was allang wakker. Mijn man kwam gelijk naar mij toe. We moesten samen op zoek naar een veilige plek. Naar beneden gaan was geen optie. Ondertussen bleven de bommen vallen. We gingen naar de badkamer. Dit was de enige ruimte waar we omringd waren door muren. Elke keer dat we een bom hoorde vallen. dachten we: ‘gelukkig, we hebben er weer één overleefd.’”

Lyanne kijkt door de grote ramen van het Rainbowhotel en ziet dat de legervoertuigen in brand stonden. Dit triggerde iets bij haar: “Ik was ineens zo boos. Ik was helemaal niet getraind voor dit soort situaties. Binnen het leger heb je een hiërarchie. Ik ben een korporaal dus er staan nog heel veel mensen boven mij. Op het moment dat zij al bang in de schuilkelder zitten, was ik een schuilplek aan het zoeken. Terwijl zij juist mijn houvast hadden moeten zijn. Toen besefte ik dat eigenlijk niemand goed verstand heeft van wat je moet doen in oorlogssituaties.”

Nieuwe dreiging

“De VN bepaalde dat we naar het hoofdkwartier in Belgrado verplaatsten. Dit is de hoofdstad van Servië, terwijl de aanslag door de Serven was gepleegd. De VN besloot sancties op te leggen voor de Serven. Daar ben je dan, als VN-soldaat in Servië, totaal niet geliefd. Dit gaf een hele nieuwe soort dreiging. Ik vond het verschrikkelijk om daar te zijn, maar misschien kwam dat ook door mijn traumatische ervaring van het Rainbowhotel. Mijn haren stonden al rechtovereind als ik ook maar iets hoorde of zag dat te maken had met voormalig Joegoslavië. Servië was in mijn ogen slecht. Nu zie ik hoe een oorlog het brein van een mens kan veranderen.” 

Er was geen goede nazorg voor vrouwelijke veteranen

Ondertussen overlijdt de vader van Lyanne en dit is voor haar de druppel waardoor de emmer overloopt: “Ik ben naar een defensie psycholoog gegaan en kreeg de diagnose PTSS. Ik begon mijn lange en moeilijke proces van therapieën. Er was geen goede nazorg voor vrouwelijke veteranen. Ik werd als vrouw behandeld in plaats van als veteraan. Ik wilde in de praatgroep met veteranen, maar een vrouw mag niet bij een mannengroep. Ik kwam toen als enige veteraan in een vrouwenpraatgroep, de PAAZ-groep, maar daar begrepen ze mij niet. Ik had mensen nodig die in hetzelfde schuitje zitten.”

Santiago de Compostella

"Ik ben veel gaan wandelen en schrijven. Ik schreef dagboeken vol. Ik besloot om al mijn dagboeken op een stickje te zetten en mee te nemen in mijn zware rugtas naar mijn voettocht in Santiago de Compostella. Tijdens mijn tocht verbrande ik het stickje. Helaas hielp me dit niet. Tien jaar later maakte ik dezelfde route. Ook dit keer met zware rugtas die symbool staat voor de last die ik droeg. Dit keer heb ik hem tijdens mijn wandeling naast mij neergelegd. De last is nu van mijn schouders.”

Tussen alle therapieën door bezocht Lyanne ook een kerk en had daar gesprekken met een pastoor. "Je komt zoveel dingen tegen op je pad, maar uiteindelijk gaat het erom wat het beste bij jou past. Na dertien jaar therapie ben ik erachter gekomen dat het gaat om de zoektocht naar je persoonlijke houvast. Voor mij is er niet één geloof, al vind ik zelf rust in het katholieke geloof en haar rituelen. Kracht vind ik door te geloven in mezelf.”

Tekst: Liza Faken
Foto: Lyanne Paskamp