Paasoverdenking: alsjeblieft, een nieuwe moeder

Helemaal onvoorstelbaar is het niet dat dit gebeurt. Je ziet je partner het liefst niet in z’n eentje. Je gunt hem een nieuwe liefde. En die komt er soms ook. Word je dan vervangen?

Toen de kindersterfte hoger was dan nu, gebeurde het regelmatig dat een kindje dat al jong gestorven was, niet meer genoemd werd. Sterker nog: als er daarna nog een kindje geboren mocht worden, dan kreeg de baby gerust de naam van het overleden kind. Werd dat kind dan vervangen?

Deze vragen raken aan onze behoefte om onmisbaar te zijn. Om onvervangbaar te zijn. Heeft Jezus die behoefte niet?

Attentie alsjeblieft. Let op. Hier wordt iets belangrijks gezegd. Het woordje ‘zie’ in de Bijbeltekst wijst ons daarop.
Zie, uw zoon.
Zie, uw moeder.

Maria weet vanaf het begin dat haar zoon niet alleen maar háár zoon is

Het is niet zomaar een zoon die aan het kruis hangt. Het is niet zomaar een zoon die zijn moeder aanspreekt. Het is Gods Zoon. En dus is Maria ook niet zomaar een moeder. Haar relatie met Jezus is bijzonder. Zij weet vanaf het begin dat haar zoon niet alleen maar háár zoon is.

Ik heb me dat ook altijd gerealiseerd bij onze dochter die we geadopteerd hebben: zij is niet alleen onze dochter, maar zij is ook de dochter van een familie in Nigeria. Nu is een kind natuurlijk nooit je bezit, maar voor mij, moederkloek als ik ben, voelen mijn kinderen wel als ‘van mij’. Maar bij mijn dochter weet ik: je bent net zoveel van mij als van die andere moeder … Het geldt trouwens niet alleen voor je kind(eren). Wanneer je van de ander houdt – of dat nou je partner is, je vader of je beste vriendin – wil je de ander koesteren. Maar als je de ander zo graag dicht bij je wilt houden, als je de ander zo graag voor jezelf wilt houden, dan claim je de ander. En maak je jezelf afhankelijk van de ander. Dat is doorgeschoten liefde …

Keiharde confrontatie met eindigheid

Maria weet dat de oorsprong van haar zoon niet alleen in haar familie ligt. Luister maar naar wat de engel zegt bij de aankondiging van Zijn geboorte: “Luister, je zult zwanger worden en een zoon baren en je moet Hem Jezus noemen. Hij zal een groot man worden en Zoon van de Allerhoogste worden genoemd” (Lucas 1 vers 31 en 32).

Jezus wordt de Zoon van de Allerhoogste genoemd. Dat is zoveel meer dan zoon van Maria. Ja, Hij groeit op bij Maria en Jozef. Hij is deel van haar gezin. En tegelijkertijd is er altijd die Allerhoogste en de verbondenheid tussen Jezus en de Allerhoogste.  Die verbondenheid verhindert dat Maria haar zoon al te zeer voor zichzelf kan claimen. En waar ze dat wel probeert, laat Jezus haar fijntjes voelen dat ze Hem los moet laten (Johannes 2 vers 4).

Maria is niet zomaar een moeder. En tegelijkertijd is ze volgens mij een moeder als andere moeders. Bezorgd, beschermend, bevooroordeeld. Maria kent de beloften over haar zoon. Ze weet dat Hij voorbestemd is voor iets groots. Voor Gods reddingsplan. Ze weet dat haar zoon Gods redding belichaamt. Ze weet dat Hij de grootste, belangrijkste, machtigste zal zijn! En dat Hij hier nu aan het kruis hangt, stervend … Het is een ijskoude, keiharde confrontatie met eindigheid.

En hoe leef je dan verder?

Als een dierbare sterft, is diegene niet te vervangen. En toch is dat wel wat hier lijkt te gebeuren. Vlak voor het moment dat Jezus sterft, geeft Hij Maria en Johannes aan elkaar. Maria krijgt een nieuwe zoon, Johannes een nieuwe moeder. Doet Jezus dat om het verlies alvast te verzachten? Doet Hij dat om de lege plek die in haar leven zal ontstaan alvast op te vullen? Je kunt de ene zoon toch niet vervangen door een andere zoon?

Een grote familie

Ik denk dan ook niet dat het om vervangen gaat. Ja, natuurlijk zal er een leegte ontstaan in Maria’s leven als haar zoon sterft. Hij is niet te vervangen, maar zij kan wel nieuwe vervulling vinden voor haar leven. Jezus vervangt zichzelf niet, maar Hij helpt Zijn moeder wel in het rauwe verdriet dat zal volgen op Zijn dood. En blijkbaar lukt haar dat ook. Blijkbaar heeft zij deze nieuwe invulling van haar moederschap nodig om Jezus los te kunnen laten. Nog één keer komen we haar tegen als ‘moeder van Jezus’: als Jezus naar de hemel is gegaan lezen we in Handelingen, hoofdstuk 1 vers 14, dat zij samen met andere leerlingen vurig bidt in Jeruzalem. Betrokken bij Jezus’ missie. Net zoals de anderen.

Familierelaties krijgen in het Koninkrijk van God een andere invulling

Jezus helpt Zijn moeder. En daarmee helpt Hij niet alleen haar, daarmee leert Hij ook ons een les, daarmee helpt Hij iedereen die leeft met een leegte, met gemis en verlies. Jezus laat ons hier zien wat Hij eerder in Zijn leven ook heeft gezegd: “… ieder die de wil van mijn Vader in de hemel doet, is mijn broer en zuster en moeder” (Matteüs 12 vers 50) Ook hier laat Jezus zien dat de bijzondere plek die een vader, een moeder, broer of zus inneemt, niet alleen voorbehouden is aan je biologische familie of aan het gezin waar je opgroeit – iederéén zou die plek kunnen innemen wanneer je zoiets kostbaars deelt als het luisteren naar Gods wil. Familierelaties krijgen in het Koninkrijk van God een andere invulling. Menselijke verhoudingen krijgen in het Koninkrijk een andere invulling. Aan het kruis opent Jezus ons hart voor elkaar.

Wéér moet Maria leren omgaan met een nieuwe situatie. Maria is een veerkrachtige vrouw. Meerdere keren wordt haar leven op z’n kop gezet. En telkens opnieuw voegt zij zich naar de nieuwe situatie. Soms stelt ze vragen, soms laat ze het gebeuren. Maar steeds maakt ze een eigen keuze. Vanuit de wetenschap dat de Heer haar heeft gezien, oog heeft voor ‘zijn minste dienares’. Zo noemt Maria zichzelf: ze is maar een meisje, uit een nietszeggend dorp. Ze denkt niet groot van zichzelf, maar maakt zich juist klein: ze stelt zich dienstbaar op. En juist zíj wordt door de Heer gezien. Thuis als de engel haar vertelt dat ze een zoon zal krijgen. En nu opnieuw bij het kruis op Golgota. Door haar stervende zoon én door de leerling die haar als zijn eigen familie adopteert.

Om over na te denken

Luister Het lied van de moeder van Stef Bos

En ik verlang naar de dagen
Dat je niets en niemand was
Te klein om heel de wereld
Te veroveren
Ik zou mijn leven geven
Om nog een keer voor een dag
Het licht te zien in jouw ogen

Het lied helpt mij om Maria echt als moeder te zien. Trotse moeder, bezorgde moeder, beschermende moeder … Moeder als alle andere moeders. Als zo’n moeder die haar kind(eren) het liefst klein houdt. Als een moederkloek die haar kinderen onder haar vleugels houdt. Stef Bos laat het lied zingen dat er dagen waren dat hij ‘niets en niemand was’. Eigenlijk is dit in Jezus’ geval niet waar: Hij is nooit ‘niets en niemand’ geweest – vanaf het begin was het Maria duidelijk wie haar zoon was en zou zijn. Het lied helpt mij ook om Jezus echt als mens te zien. Hij is niet alleen God. Ook mens. Een kwetsbaar mens. Een spelend kind. Een kostbare baby. Welke rol speelt die menselijke kant van Jezus in jouw geloven?

***

In de zogeheten ‘lofzang van Maria’ horen we: “Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen …” (Lucas 1 vers 48). De meeste protestanten voelen er niet zoveel voor om Maria een bijzondere positie te geven. Maar wie moeder mag zijn van de Zoon van de Allerhoogste – die ís bijzonder. En in de evangeliën heeft zij een bijzondere plek, omdat zij ons helpt te ontdekken wie familie is. Op welke manier kan Maria voor jou een voorbeeld zijn?

***

Sommige mensen kunnen zich niet voorstellen van een stief-, adoptie- of pleegkind te kunnen houden. Omdat dat geen ‘eigen’ bloed is. Vlak voor Zijn sterven laat Jezus zien dat familie zijn méér is dan dezelfde genen delen. Het gaat om het delen van een missie. Wie is wat dat betreft dan jouw moeder, jouw broer of jouw zus?

Tekst: Mirjam Kollenstaart
Beeld: Karmijn Simons