Column Jan Willem | ‘Slachtoffer en dader tegelijk?’

9 juni 2023 | Leestijd 2 min

· ·

Filmen in arme landen is soms raar, frustrerend, absurd. Een jaar of wat geleden filmde ik een straatarme moeder die in de kerk voor zichzelf en haar drie kinderen kleding mocht uitzoeken voor de naderende winter.

Thuisgekomen stak ze er het haardvuur mee aan. Omdat ze naar eigen zeggen, met smekende ogen en klagerige stem, “geen brandhout meer had.” Diezelfde verwarring voel ik nu opnieuw in Malawi. Al jaren lijden mensen in dit gebied honger. Boeren kampen met misoogsten. Mijn opdracht is om te achterhalen waarom.

Ontbossing

“Het komt door de mensen die bomen kappen,” vertelt een oude vrouw die ik tegenkom in het veld. Ik kijk om me heen en zie de afgehakte boomstronken. Toen zij nog een meisje was, liep ze hier in de koele schaduw van een reusachtig bladerdak, vertelt ze. Ik knik grimmig. Nu brandt de zon op mijn bezweette kop.

Onvruchtbare grond

“De jungle is gekapt voor maïsvelden,” legt ze verder uit. “Maar zonder boomwortels droogt de aarde uit of spoelt de bodem weg door de regen. Nu is de grond onvruchtbaar. We hebben niets meer.” Ik herken dezelfde smekende ogen, dezelfde klagerige toon. Op haar hoofd draagt de oude vrouw een enorme bos gekapte boomtakken. Waar ze die heeft gevonden in dit kale landschap, het is mij een raadsel. Net als de vraag hoe ik hier in hemelsnaam een begrijpelijke film over ontbossing moet maken. Blijkbaar is deze vrouw slachtoffer en dader tegelijk.