‘Pijn hoort bij het leven, omarm dat’

Coen: “Nadat Femke en ik verkering kregen, werd ik steeds meer geconfronteerd met de schaduwzijde van haar gezin. Als kind werd Femke geslagen door haar vader en jarenlang misbruikt door haar broer, met diepe trauma’s als gevolg. Haar destructieve familiesysteem verstikte onze relatie. Sommige omstanders probeerden de pijn met de mantel der liefde toe te dekken. We raakten vrienden kwijt, maar er waren gelukkig ook helden die naast ons bleven staan.”

De echte pijn zit niet eens in het seksuele misbruik zelf, maar in de reacties erop. Leg eens uit?

Femke: “Wij misten warmte in ons gezin; mijn broer zocht dat bij mij en hoewel dat me veel schade heeft toegebracht, zit daar niet mijn diepste pijn. Wel dat hij geen verantwoordelijkheid nam voor de gevolgen van zijn daden. Toen hij na zijn scheiding een huis kocht bij ons in de straat, smeekte ik hem om van de koop af te zien. Zijn komst in de straat zou mijn huwelijk kapotmaken. Mijn broer antwoordde dat hij niet verantwoordelijk was voor mijn pijn en problemen. Toen brak er iets bij mij.”

Coen: “Omstanders reageerden niet vanuit haat, maar vanuit gekwetste liefde. De feiten waren bekend, en toch kregen wij de schuld, omdat we in hun ogen te lang boos bleven. Er is weinig kennis over trauma’s. Dat je lichaam iets tientallen jaren later nog vrij kan geven, en dat dit niet betekent dat je zwelgt in je verleden. Juist de mensen die dichtbij stonden, werden diep geraakt door wat ons overkwam. Omdat we het niet op hun manier oplosten, kon diepe liefde omslaan in diepe woede. Op een gegeven moment ben ik ontploft. Twee jaar lang heb ik alleen maar gevloekt. In de kerk, op mijn werk, in de supermarkt. Soms binnensmonds, soms schreeuwend en trillend. Ik kon het niet tegenhouden.”

Waar is God in dit verhaal?

Coen: “Er is leed dat niet kan verdwijnen, er zijn wonden die niet kunnen genezen en er is verdriet dat niet getroost wil worden. Staat niet iedereen vroeg of laat oog in oog met angst en wanhoop? Daarom heet dit boek ook Eleison: Heer, ontferm u over ons. Een voorganger preekte ooit over de drie verdedigingsmechanismen: vluchten, vechten en verstijven. De Bijbel laat ons nog een vierde ‘V’ zien om met gevaar om te gaan: verbinden. Onze God is een verwonde God. Door onze pijn te verbinden met de wonden van Jezus, kunnen we pas echt genezing vinden. De pijn blijft, maar er is wel een plek waar je heen mag.”

Femke: “Dat is het belangrijkste: dat de pijn er mag zijn. Er zijn dingen mis in het leven. Zet je op Instagram dat het slecht met je gaat, dan kunnen mensen daar niet mee uit de voeten. In de kerk is het nog erger. Niets is gevaarlijker dan een christen die denkt dat God het wel even op gaat lossen. Sommige mensen zeiden: ‘Je moet gewoon bidden.’ Dat je in God gelooft, wil niet zeggen dat je problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Pijn hoort bij het leven. Omarm dat.”

Tussen de regels door lees ik ook een soort zachtheid richting de ‘daders’. Kennen dit soort situaties dan alleen maar slachtoffers?

Coen: “Daar bestaat een term voor: ontschuldigen. Je laat de fout staan, maar relateert die niet meer aan de dader. Aan het begin hebben we geschreeuwd om erkenning. De kans is klein dat je die gaat krijgen. Vergeven is de hoop op een ander verleden loslaten, zei holocastoverlever Edith Eger. Niet elke broer met een nare thuissituatie misbruikt zijn zus, en niet iedere vader met een liefdeloze jeugd slaat zijn dochter de vernieling in. Maar het helpt wel als je weet waar het vandaan komt. In de haat blijven hangen, levert je niets op. Vergeven doe je niet voor de ander, maar voor jezelf.”

Femke: “Als je het niet loslaat, blijf je eeuwig slachtoffer. De enige die je daarvan kan bevrijden, ben jijzelf. Dat wil niet zeggen dat ik weer vrolijk contact heb met mijn vader en broer. Dat mijn vader niet kan volgen hoe ik dit alles beleef, begrijp ik nog wel. Maar mijn broer heb ik definitief uit mijn gedachten en leven verbannen. Alleen zo kan ik door, zonder mezelf te verliezen.”

Jullie schrijven over helden die het ondraagbare draagbaar maakten. Wat kunnen we van hen leren?

Coen: “De kern is dat ze er zijn. Met praktische hulp en een luisterend oor. Zonder grote verwachtingen dat ze iets kunnen veranderen. Het is héél moeilijk om iets aan te horen, zonder iets te kunnen veranderen.”

Femke: “Met welke intentie wil je helpen: wil je er voor iemand zijn omdat hij of zij het moeilijk heeft, of omdat jij de redder wil zijn? Blijf weg van het oordeel en probeer niets op te lossen.”

Het is niet over en dat zal het ook nooit zijn. Waar vinden jullie hoop en levenskracht?

Femke: “Vanaf de buitenkant ziet mijn leven er succesvol uit. Fitte vrouw, goede baan, leuk gezin. Maar thuis heb ik nog steeds last van mijn trauma’s. Als er een kopje stukvalt, gil ik het uit en ben ik weer even terug in de keuken van mijn jeugd – doodsbang dat ik door mijn vader de tyfus in word geschopt. Eigenlijk ben ik chronisch depressief. Elke dag is een keuze: ik ga er iets van maken. Ik houd vol omdat ik de cirkel van ongenade van voorgaande generaties wil doorbreken. Natuurlijk hebben mijn trauma’s invloed op mijn kinderen, maar daar praten we over en volgen we therapie voor. Ik vecht ervoor dat het stopt bij mij. Dit is wie ik ben. Ik ben niet zielig. Het is moeilijk en dat is oké. Door dit alles heb ik een soort sensitiviteit ontwikkeld voor mensen die het moeilijk hebben. Soms storten wildvreemden hun hart bij mij uit. Daarin hoop ik van betekenis te kunnen zijn.”

Waarom moest dit boek over (seksueel) misbruik en trauma’s er komen?

Femke: “Het was nooit de bedoeling dat dit boek er kwam. Toen ik in therapie ging, begon Coen alles van zich af te schrijven. Het hielp Coen om alles op een rij te krijgen. Eerst vond ik dat bedreigend. Wat wilde hij doen? Bewijslast verzamelen? Toen ik uiteindelijk betrokken raakte bij het proces – omdat hij lang niet alles over mijn jeugd wist – hielp het om elkaar beter te begrijpen en werkte het therapeutisch voor ons samen.”

Coen: “De cijfers rondom seksueel en fysiek geweld zijn schrikbarend. Hoewel namen en plaatsen uit bescherming voor de betrokkenen zijn veranderd, worden de onderliggende familiestructuren in dit verhaal heel erg herkend. Een ervaringsdeskundige die meelas zei: ‘Dit boek is de ondertiteling van de film van mijn leven.’ Het is een hoogstpersoonlijk verhaal dat tegelijkertijd heel universeel is.”

Wat hopen jullie dat dit boek teweegbrengt?

Coen: “Er zijn mensen geweest die zich op cruciale momenten hebben uitgesproken. Eén iemand die zich uitspreekt, kan een heel gezin redden. Voor ons was dat Edward. Zonder hem had ik dit niet vol kunnen houden. Ik zou willen oproepen: wees de Edward. Spreek jezelf uit als dat nodig is. Je redt er letterlijk levens mee.”

Femke: “Ik hoop dat mensen – binnen hun mogelijkheden – hun verantwoordelijkheid nemen. Soms is dat je mond houden, soms is dat je mond opentrekken. Als mensen daarover na gaan denken, is dat al heel mooi.”

Coen en Femke zijn pseudoniemen. Hun echte namen zijn bij de redactie bekend.

'Roept het verhaal van Coen en Femke herkenning bij je op? Heb je zelf grensoverschrijdend gedrag meegemaakt? Er zijn meerdere organisaties waar je jouw verhaal (anoniem) mee kunt delen. Kijk bijvoorbeeld op: www.centrumseksueelgeweld.nl www.slachtofferhulp.nl www.veiligekerk.nl 

Eleison is op 5 april 2022 verschenen bij uitgeverij Plateau. Heeft het verhaal je geraakt en wil je graag je gedachten delen met de auteur? Je kunt Coen de Hoog via de uitgeverij (eleison@uitgeverijplateau.nl) een bericht sturen.'