Goede gewoontes toepassen; een kwestie van wilskracht of komt hier meer bij kijken?
Hoe werkt ons brein eigenlijk bij het aanleren van nieuwe, goede gewoontes? Waarom is het zo moeilijk om ingesleten patronen te doorbreken en welke praktische stappen helpen om gezonde nieuwe gewoontes aan te leren? Hoe werkt het brein eigenlijk bij het aanleren van goede gewoontes? We vroegen het psycholoog Annelies de Jager van psychologenpraktijk Eleison uit Gouda.
Is het aanleren van nieuwe, goede gewoontes leeftijdsgebonden?
“Hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het wordt om nieuwe gewoontes aan te leren. Dit komt doordat de hoeveelheid nieuwe hersencellen die je aanmaakt minder wordt naarmate je ouder wordt. Je brein wordt als het ware minder flexibel. Bij kinderen en jongeren is dit heel anders; hun brein is nog erg flexibel. Zij kunnen bijvoorbeeld veel makkelijker een tweede of derde taal aanleren dan volwassenen.
Het is heel verleidelijk om te zeggen dat je te oud bent om nog te veranderen en het daarom bij het oude te laten. Hoewel het moeilijker is om op latere leeftijd bepaalde vastgeroeste gewoontes te veranderen, is dit gelukkig niet onmogelijk. Laat je dus niet tegenhouden door je leeftijd!”
Waarom is het eigenlijk zo moeilijk om die ingesleten patronen te doorbreken?
“Je brein legt, wat je in je leven meemaakt, vast in een soort associatienetwerk. Ik leg het altijd uit als weggetjes die in je brein ontstaan. Hoe vaker je dingen meemaakt, hoe vaker je die weggetjes bewandelt en hoe steviger het ingekapseld zit in je brein. Zo ontstaan er patronen. Als je jong bent is dat nog aan het vormen en is dat weggetje minder vaak belopen. Je kunt het dan nog wat makkelijker aanpassen. Hoe ouder je wordt, hoe stugger het wordt. Hoe vaker je een patroon hebt gevolgd, hoe sterker het getraind is.”
Online training ‘Groeien in goede gewoontes’
Veranderen is helaas niet zo makkelijk. In de training ‘Groeien in goede gewoontes’ leer je van Verandersupporter Durk de Boer hoe je doelen kan stellen die wél werken, hoe je daarbij gedrag kiest dat wél tot succes leidt en welke support wél helpt bij verandering.
Hoe kun je deze ingesleten patronen doorbreken?
“Het is allereerst belangrijk dat je niet te streng bent voor jezelf. Daarnaast is het helpend om een haalbaar doel voor ogen te stellen. Soms helpt het om het visueel te maken en iets in het vooruitzicht te stellen. Bijvoorbeeld: als ik dit bloesje pas heb ik mijn doel bereikt. Vervolgens bedenk je wat jou zou kunnen helpen om dat doel te bereiken. Hierbij is het belangrijk dat je kleine stapjes zet, omdat het motiverend werkt als je doelen haalt. Daarnaast is het helpend als je de nieuwe gewoontes koppelt aan gewoontes die je jezelf al hebt aangeleerd. Stel je hebt als doel om meer water te drinken, dan is het slim om bij elke maaltijd een glas water te drinken. Die vaste eetmomenten zitten er al in, dan is het gemakkelijker om die nieuwe gewoonte eraan toe te voegen.”
Om goede gewoonten aan te leren is het belangrijk milder voor jezelf te zijn en het ‘moeten’ los te laten
Is dit ook toe te passen als je het voornemen hebt om wat trouwer uit de Bijbel te gaan lezen?
“Mensen leggen het zichzelf vaak op om op een bepaalde manier tijd met God door te brengen. Ze vergelijken zichzelf dan met anderen. Zo kan bijvoorbeeld het beeld ontstaan dat je ´s ochtends stille tijd ´moet´ houden. Dat is echter niet voor iedereen haalbaar. Het kan zijn dat je bijvoorbeeld vroeg moet werken of dat je de kinderen naar school moet zien te krijgen. Wees niet zo streng voor jezelf; dat verlamt. Houd voor ogen wat je doel is, namelijk tijd met God doorbrengen. Dit kan ook op andere manieren, bijvoorbeeld wanneer je de tafel dekt. In gedachten met God praten is ook stille tijd, maar ook iets luisteren, zingen of bidden.
Zodra we iets van onszelf ´moeten´ is er een grote kans dat het zwaarder wordt. Het lijkt dan namelijk of het je wordt opgelegd door iemand anders. Het is veel belangrijker dat de motivatie echt vanuit jezelf komt. Samengevat is het dus belangrijk om bepaalde patronen te herkennen, milder voor jezelf te zijn en het ‘moeten’ los te laten. Het heeft geen nut om te denken dat God teleurgesteld in je is wanneer het je een keertje niet lukt om ’s morgens vroeg uit de Bijbel te lezen. Zoek in plaats daarvan een ander rustig moment.”
En dat voornemen om dagelijks 10.000 stappen te zetten? Zij we daarin misschien ook te streng voor onszelf?
“Ik denk dat het goed is om naar genoeg beweging op een dag te streven. Maar laat je niet lamleggen door een te groot doel als dat voor jou niet mogelijk is. Ik zou voor de quick wins gaan. Moet je een boodschapje doen? Pak dan niet de auto of fiets, maar wandel naar de winkel. Moet je op de vierde etage zijn? Ga dan met de trap in plaats van met de lift. Die tienduizend stappen is een maatstaf. Als anderhalf uur wandelen niet lukt, lukt het misschien wel om twintig minuten te wandelen. Denk niet dat, omdat die tienduizend stappen niet lukken, je maar beter helemaal niet meer kan gaan wandelen. Ook hierbij geldt: stel je doelen bij en wees mild voor jezelf. Bedenk wat wél haalbaar is en niet wat hoort of moet volgens anderen.”
‘Nieuwe patronen moeten insluiten in je denken, dat kost moeite’
“Om patronen te doorbreken moet je in het begin wel een beetje streng zijn. Ik bedoel hiermee dat, wanneer je nieuwe gewoonten wilt aanleren, je jezelf best mag uitdagen. Die nieuwe patronen moeten inslijten in je denken, dus dat kost wel moeite. Als er bijvoorbeeld op vrijdagavond chips wordt gegeten met het gezin en het is moeilijk voor je om hier niet aan mee te doen, kun je in plaats van die grote bak die je altijd pakte, ook een klein bakje pakken. Dat is al winst. In de praktijk leg ik altijd uit dat je drie soorten gedachten hebt. Je hebt strenge gedachten die zeggen dat je nooit meer chips mag en in plaats daarvan een schaaltje komkommer moet eten. Je hebt ontwijkende/verwaarlozende gedachten die tegen je zeggen dat het niks uitmaakt en je gewoon die hele zak kan leegeten. En je hebt gezonde gedachten, waardoor je je bij jezelf gaat afvragen of je wel écht trek hebt en of je in plaats daarvan niet beter morgen dat wijntje kan drinken als je samen met je man naar een restaurant gaat en die bak chips vandaag beter even kunt overslaan.”
Welk advies zou je tot slot nog willen meegeven?
“Stel kleine, haalbare doelen voor jezelf. En probeer de doelen voor ogen te zien. Wat goed kan helpen is een moodboard maken. Je zoekt dan plaatjes die passen bij de nieuwe gewoonte. Hoe zou het eruit zien als jij die nieuwe gewoonte onder de knie hebt gekregen? Daarnaast kan het helpend zijn om je doelen met je naasten te delen. Je kunt dan misschien op hen terugvallen tijdens moeilijke momenten. Het allerbelangrijkste is, blijf eerlijk en mild naar jezelf. Moedig jezelf aan op momenten dat je wat uitdaging nodig hebt en beloon jezelf ook door jezelf complimenten te geven of iets leuks voor jezelf te kopen als je een doel hebt behaald.”
Heb jij een extra zetje nodig om nieuwe, goede gewoonten aan te leren? De online training ‘Groeien in goede gewoontes’ helpt je heel praktisch en stap voor stap nieuwe patronen aan te leren.
Beeld: Studiolinmaakt
Geschreven door
Rita Maris
