‘Opwekking heeft meer voor Nederland betekend dan menig theoloog’
In gesprek met directeur van Stichting Opwekking: Ruben Flach
De gele opwekkingsbundel. Als je kerkganger bent óf een christelijke achtergrond hebt, dan kun je hem bijna niet gemist hebben. Want opwekkingsliederen, die hoor je overal: in kerkdiensten, op bruiloften, begrafenissen, tijdens de Bijbelkring of op een zolderkamer van een student. ‘Opwekking draagt bij aan de eenheid van de kerk’, vertelt Ruben Flach. Sinds 2015 is hij directeur van Stichting Opwekking én een van de gasten in de podcast Kerk en ik, die zich dit seizoen helemaal richt op muziek in de kerk.
‘De opwekkingsbundel is spontaan ontstaan’, vervolgt Flach. ‘In de jaren 70 werden er conferenties georganiseerd, waarbij kleine groepjes christenen elkaar opzochten. Daar werd muziek gespeeld en omdat dit nieuwe mensen trok, kwam de vraag vanuit de kerken om de muziek te bundelen en uit te geven. In Evangelisch Nederland werden die boekjes bekend als ‘het gele boekje’. Het bestond veelal uit korte liedjes met eenvoudige akkoorden. Opwekking nummer 5 omvat zelfs alleen het woord ‘Halleluja’, een lied dat officieel geregistreerd in 1972.’
Laat het vuur branden
Rubens’ eigen affiniteit met muziek is groot. Hij groeide op in Brazilië, als zoon van een evangelisch zendingsechtpaar, en begon al vroeg met het maken van muziek. Hij was 12 jaar toen hij gitaar in een band speelde en verzorgde zo, samen met zijn broers, de worship en opwekkingsmuziek van die tijd. Ook vandaag de dag gaat hij nog regelmatig voor in de aanbiddingsdiensten van zijn eigen gemeente. De link met zijn werk voor Opwekking is daarmee groot. Hoewel zijn muzieksmaak breder is dan alleen opwekkingsmuziek – zo houdt hij van black gospel en instrumentele worship – heeft hij wél een favoriet uit de gele bundel: opwekking 404. Ruben: ‘Het refrein gaat over het vuur laten branden. Dat is zo’n beetje mijn levensmissie, om mensen te blijven bevragen, zodat het vuur van de Heilige Geest wakker blijft.’ Maar ook ‘Wat de toekomst brenge moge’, heeft een speciale betekenis. ‘Een lied dat op de begrafenis van mijn vader te horen was, maar ook op onze bruiloft. Wat er ook gebeuren zal, God is erbij.’
Hoe komt het dat opwekkingsmuziek in de kerk zo aanslaat?
‘In de jaren 70 ontstond de Pinksterconferentie vanuit de evangelische pinksterchristenen. In de jaren 90 werd Opwekking écht groot, met bezoekers uit meerdere kerken. En daar heeft de muziek een belangrijke rol in gehad. Die heeft een grote bijdrage geleverd aan dat stukje eenheid in Nederland. En zo vond de muziek ook ingang in de kerk. Er begonnen wat combo’s te ontstaan. Naast de kerkorgels werd er met name bij jeugdgroepen vaker opwekking gezongen. Inmiddels zijn er van de opwekkingsliederen muziekboeken voor bijna alle instrumenten die je je kunt bedenken.’
We proberen de muziek toegankelijk te maken voor de gewone muzikanten, en daarmee vernieuwing te brengen in de kerk.
Waarom is die vernieuwing belangrijk? Er zijn ook mensen die het graag bij Psalmen houden.
‘Daar is ook helemaal niks mis mee. Ik heb ook wat muziekstijlen meegemaakt. Muziek is een vertaling van de ziel, zeg ik altijd. Het heeft heel erg te maken met wie we zijn en hoe we uitdrukking geven naar God. En die taal, dat is iedere generaties anders. Daarom moet je blijven vernieuwen.’
Expressie in muziek
Stel de jeugd de vraag: hoe zou jij op zijn best je aanbidding aan God willen tonen? Je hoeft niet te veranderen voor het veranderen, maar het is wel belangrijk om ons af te vragen – hoe dienen we het beste de mensen waaraan we gegeven zijn?’
Hoe zijn de opwekkingsliedjes in de loop van de jaren veranderd?
‘De liederen begonnen redelijk eenvoudig, dat paste ook in die tijd. Inmiddels is dat gegroeid. In Nederland zijn er veel muzikanten en bands bijgekomen. Denk aan Sela, Mozaïek Worship, Doorbrekers; allemaal grote en goeie bands. Ik denk ook dat opwekkingsmuziek én de pinksterconferentie nu een bredere groep dienen. We zijn gaan luisteren hoe we de kerk beter kunnen ondersteunen. Een kritiek punt was bijvoorbeeld dat veel mensen opwekkingsmuziek ik-gericht vonden. Toen hebben we het meer op aanbidding gestuurd. Wat we ook terug hebben gehoord is dat er in opwekkingsmuziek weinig ruimte zou zijn voor het lijden, voor de moeiten van het leven. Inmiddels hebben we ook daar ruimte voor gevonden. Tegelijkertijd staat opwekkingsmuziek wel ergens voor. We willen mensen helpen om Jezus te volgen in de kracht van de Heilige Geest. De pinkstergedachte is kenmerkend. Onze muziek zal altijd die vervulling met de Heilige Geest uitademen. Het draagt bij aan geestelijke vernieuwing. Daarmee vertegenwoordig Opwekking misschien niet altijd de volle breedte van de kerk, maar zo zijn we ook niet ontstaan.’
Ons doel is nooit geweest om de verzamel-cd van het beste van Nederland te zijn. Dat is ook niet onze ambitie.
Hoe kun je als singer-songwriter in de opwekkingsbundel terechtkomen?
‘We hebben geen vaste schrijvers. Sterker nog: heel Nederland mag liederen indienen. Wij proberen ons zelf vooral te richten op Nederlandse schrijvers. Een aantal muzikanten hebben muziek ingediend en die proberen we te coachen zodat ze dichterbij komen in dat wat wij nodig hebben. Ik ben zelf voorzitter van de selectiecommissie, en heb veel contact met muzikanten. Een voorwaarde is wel dat de muziek altijd gericht moet zijn op samenzang, het mag geen luisterliedje zijn.’
Hoe zie je het effect van Opwekkingsmuziek om je heen?
‘Ik kom, helaas, regelmatig op begrafenissen. We hebben vrijwilligers die heel lang meedoen, en dan heb je ook wel eens met overlijden te maken. Ik vind het dan heel boeiend dat iemand van in de 80 voor zo’n dienst een heel oud én een heel nieuw opwekkingslied heeft gekozen. Daar ben ik dankbaar voor. Ik zie dat de muziek verbindt. Mijn voorganger, Joop Gankema, heeft tijdens de zilveren duif award, een zilveren duif gewonnen voor de opwekkingsmuziek. De uitreiking werd gedaan door Andries Knevel en een van zijn uitspraken was dat opwekkingsmuziek meer betekend heeft voor christelijk Nederland dan menig theoloog. Dat zegt wel wat.’
Geschreven door
Esther Tims-Van Helden
