Ga naar submenu Ga naar zoekveld

'Je hebt verrekte weinig inbreng in je eigen leven'

Hoeveel van ons leven bepalen we eigenlijk zelf, vraagt Alain zich af. 'Mijn eigen wil weegt minder dan voorouders, genen en omstandigheden'.

Deel:

In mijn familie was er iets moois te vieren deze maand – het koralen huwelijksjubileum van mijn ouders. We gingen ’s avonds uit eten. Terwijl ik opkeek van mijn vierkazenpizza om een slok Italiaanse rode wijn te nemen, zag ik een beeld dat nog steeds op mijn netvlies staat. Het was mijn oma, tegenover mij. Naast oma zat mijn jongste nichtje. ‘Tussen jullie twee zit meer dan tachtig jaar verschil’, mompelde ik. Oma knikte. ‘Ja, je ziet het er niet aan af, hè.’

Een alledaags tafereel misschien, als je het zo leest. Maar niet voor mij.

Toen ik dit jaar mijn boek uitbracht, zaten mijn grootouders samen op de voorste rij. Het boek is aan hen opgedragen. Ik besefte dat er nog boekpresentaties komen waar zij zullen ontbreken, of misschien eerst een van hen. Zoals ik me in dat restaurant ook realiseerde dat het nichtje tegenover mij misschien het laatste achterkleinkind is dat zij zullen kennen. Nuchter-melancholische gedachten die je jezelf zo af en toe moet toestaan. Zeker op dagen dat er iets moois te vieren is.

Zonde is erfelijk

‘Voor de schuld van de ouders laat ik de kinderen boeten, en ook het derde geslacht, en het vierde’.

Een van de rauwere teksten in de Bijbel. Onbekend, obscuur? Nee, gewoon uit het begin van de Tien Geboden. Na het tweede gebod, dat mensen verbiedt om voor verkeerde beelden te buigen. Als je dat doet, een onverstandige knieval maken, krijgen je kinderen, je kleinkinderen en je achterkleinkinderen de rekening. En dat is dus precies die tachtig jaar tussen mijn oma en mijn nichtje.

Oh zeker, zeker, zonde is erfelijk.

De vraag is of mijn nichtje er überhaupt gezeten had als mijn oma haar nageslacht met andere beelden had opgezadeld. Een ander beeld van het huwelijk – had mijn moeder dan ook nu haar 35e trouwdag gevierd? Had haar dochter er met man en kindjes gezeten? Een ander beeld van God – was mijn moeder dan ontkerkelijkt, met de rest van haar generatie mee? Had ik dan een week eerder ook als schrijver op de Nacht van de Theologie gezeten? Een ander beeld van wat het is om een mens te zijn op aarde – hoe vrolijk, hoe gelukkig, hoe gezellig was het dan nog geweest vanavond?

‘Als de ouders onrijpe druiven eten, krijgen de kinderen stroeve tanden.’

Een Hebreeuws spreekwoord waar twee Bijbelse profeten op gefoeterd hebben, maar er zit natuurlijk wel een diepe waarheid in, hè. Jouw zonden sterven niet met jou, die werken door in iedereen op wie jij effect hebt – ‘en ook het derde geslacht, en het vierde’. Daarmee is de zin overigens nog niet klaar, want het vervolg zegt: ‘maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn liefde tot in het duizendste geslacht’. Dat motiveert dan weer extra.

Ontvangen, niet verdienen

Ze beschrijven mij in interviews en bio’tjes vaak in termen van jeugdigheid. Ik zou als theoloog creatief zijn, vernieuwend, de volgende generatie, zonder heilige huisjes, en dat is allemaal vleiend bedoeld. Ik herken me er steeds minder in. Volgende maand word ik dertig. Mijn grootste recente levensles? Iedereen die iets goeds doet of moois maakt, staat op de schouders van reuzen. Het is genade die de aarde laat draaien. De sleutel tot alles van waarde is dat je het ontvangt en nooit kunt verdienen.

Het zijn die oma en haar man en haar dochter en haar man en de mensen aan die tafel en de mensen om mij heen en de mensen uit de jaren her die mij tot de dertiger hebben gemaakt die ik nu mag worden. Daar zit, ik geef dat eerlijk en dankbaar toe, minder van mijzelf bij dan je zou denken. Vooral als je, zoals wij allemaal soms, knielt voor het beeld van het vrijgevochten individu dat zijn eigen leven creatief ontwerpt. Dat beeld is een lachertje.

Dordt = oma+achterkleindochter

Vierhonderd jaar geleden begon de Synode van Dordrecht. 13 november 1618. Je gaat er het komende jaar misschien wel wat over lezen. Pogingen om de aloude technische theologische discussies begrijpelijk te maken voor de hedendaagse lezer. De beste uitleg heb je net al gelezen. Denk bij ‘Dordt’ maar aan mijn oma naast haar achterkleindochter. Aan de God die de zonden van de een nog terugziet in het leven van de ander, ook al zit er tachtig jaar tussen. En andersom: mijn nichtje drijft op de zegeningen waar mijn oma haar leven mee vulde.

Je hebt maar verrekte weinig eigen inbreng in je leven. Zelfs in je morele leven, zelfs in het diepste van je ziel. Of misschien juist daar. Er wordt zoveel vooraf voor jou bepaald. Dat was de gereformeerde conclusie van de Dordtse Synode: dat God jouw persoonlijke gewetentje niet zo bar serieus neemt. De eigen wil weegt minder dan voorouders, genen en omstandigheden. Ziedaar mijn excuus voor dat flinke glas Italiaanse rode wijn. Mijn oma drinkt, dus mijn moeder drinkt, dus ik drink! Zo is het toch?

Nee, zeiden de Remonstranten tijdens diezelfde Synode. Kijk nog eens goed wat er op jouw bord ligt. Een vegetarische pizza. Terwijl je eigenlijk net als je voorouders aan tafel een stuk gegrilde ossenhaas had willen eten – maar het mocht niet van jezelf. Als jij gewoon vlees blijft eten, moet het nageslacht daar immers voor boeten. Niet met stroeve tanden, wel met een gegrilde aarde. Jij koos vanuit jouw individuele geweten om een ander culinair pad te volgen dan alle geslachten voor je. Dus er bestaat wel degelijk zoiets als een vrije wil!

En vooruit, daar hebben die Remo’s misschien ook wel weer een punt.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op 15 november 2018 

Geschreven door

Alain Verheij

--:--