‘Dienend liefhebben gaat steeds beter als ik eerst mezelf kan omarmen’
Jorn heeft de afgelopen jaren heel veel over zichzelf geleerd door het Enneagram. Maar die weg naar meer zelfkennis, die soms ook heel confronterend was, ging niet alleen over ‘beter in je vel zitten’, legt hij uit. Het gaat vooral om onbaatzuchtiger liefhebben.
Me niet gezien voelen, me ergens niet thuis voelen of het idee hebben dat ik iemand anders moet zijn dan ik ben: ik stond bij die gedachten stil tijdens de coach-opleiding die ik volg. Het was zo pijnlijk herkenbaar voor mij: er waren zoveel momenten waarop ik dit ongemakkelijke ‘ik-hoor/pas-er-niet-bij-gevoel’ kon plakken…
En ik zag een patroon: elke keer stopte ik met iets of vertrok ik als dat gevoel aan me begon te knagen. Ik stopte met handboogschieten, deed na het pesten geen moeite meer om nieuwe vrienden te maken op de middelbare school, en ik besloot niet meer naar de kerk te gaan waar ik me ooit zo thuis voelde. Het paste niet meer. Ik paste er niet meer.
Toen ik dit vertelde, zei mijn studiegenoot: ‘Dit klinkt voor mij niet per se raar. Je herkent jezelf in Enneagramtype 4, toch? ‘Vieren’ zijn op zoek naar hun unieke plekje waar ze daadwerkelijk mogen zijn wie ze zijn. Maar ze zijn ook gevoelig, soms gereserveerd en vinden het lastig om zich te vormen naar één bepaalde groep. Ik kan me voorstellen dat het lastig voor je was – de strijd om aan de ene kant erbij te willen horen en geaccepteerd en gezien worden, en aan de andere kant de terughoudendheid in de angst om je eigen identiteit te verliezen in de groep.’ De kwartjes die op dat moment vielen in mijn hoofd en hart waren duidelijk hoorbaar, denk ik.
Inzicht in groeipunten
Het Enneagram is een tool, een manier om inzicht te krijgen in onze drijfveren, tekortkomingen en groeipunten. Op die manier is mij heel wat duidelijk geworden over mezelf en anderen en daar ben ik dankbaar voor. Het Enneagram is een typologie die helpt om jezelf (nog) beter te leren kennen. Het is een spiegel die hoop en groei en kansen weerspiegelt, maar ook de onvolmaaktheden, de puistjes van ons mens-zijn laten zien. En dat is niet altijd leuk. Maar wel goed. Ik leer de laatste jaren dat groei voor het grootste gedeelte bestaat uit het uithouden van ongemak. Erbij blijven, het ‘lastige’ in de ogen kijken, accepteren dat het me iets te leren heeft.
‘Alleen de afdaling in de hel van zelfkennis bereidt de weg naar goddelijkheid’ is een citaat van Immanuel Kant. De praktijk van goddelijkheid is voor mij nog ver weg, maar die hel van zelfkennis – die ken ik inmiddels wel. Het Enneagram kan helpen om door de wirwar van verlangens, behoeften en gedachten heen steeds dichter bij de kern te komen van wie je bent. Voorbij de dingen die het ego over jou zegt, naar de essentie die door en door goed is.
In sommigen boeken over het Enneagram wordt geschreven over negen verschillende ‘groeipaden’, voor elk type een. Deze groeipaden zijn manieren om losser te komen van de krampachtige controle van het ego. Voor een Type 6 (de Loyalist), voor wie angst een grote rol speelt, gaat het groeipad richting de deugd ‘moed’. Een manier om al iets losser te komen van deze angst is om voorzichtig te vertrouwen op zichzelf, op zijn/haar eigen kunnen en eigen mening. Vertrouwen in zichzelf is indirect ook vertrouwen op de wereld: dat het goed komt. Een type 6 mag leren om het glas halfvol te zien, in plaats van halfleeg.
Geduld met jezelf
Groei heeft tijd nodig. Keer op keer merk ik hoe belangrijk het is om geduld te hebben met mezelf. Als ik te veel bezig ben met ‘waar ik wil zijn’, vergeet ik om hier en nu verwonderd te raken door het leven. Er is geen ‘quick fix’, het kost tijd om een patroon te doorbreken waar iemand al tientallen jaren in zit. Ik vind het fijn om te beseffen dat ik op elk moment kan besluiten om het iets anders te doen dan ik altijd deed.
Ook in contact met anderen is geduld een uiting van liefde. Ik kan niet verwachten van iemand die zichzelf herkent in een Type 8 (de Leider) dat diegene direct na het ontdekken van zijn competitieve ‘moeten winnen’-mentaliteit, een diepe kwetsbaarheid kan laten zien. Net zoals de meeste dingen in het leven: stap voor stap, in een veilige context.
Dienend liefhebben
Mijn geloof in God helpt mij om door te stappen en om de schaduwkant van mezelf onder ogen te komen. Ik heb het nodig dat ik af en toe stil sta bij de Eeuwige, die mij kent en mij ziet. Mij volledig ziet – door de schil van mijn ego heen: de manieren waarop ik mezelf wil bewijzen. Want ik doe zo m’n best ‘iemand te zijn’. En toch mag ik beseffen dat ik geliefd, uniek en goed ben. Wie ik ten diepste ben is verborgen in God en ik merk dat ik mezelf leer kennen door de ogen van Liefde. In stilte vertrouw ik op God, die mij beter kent dan ik mezelf ken. En in het groeien in zelfkennis, gebeurt God.
En daar waar God gebeurt – daar draait het niet meer om mijzelf. Zelfkennis gaat niet over ‘lekker in je vel zitten’. Natuurlijk hoort dat er ook bij, maar ik geloof dat het ‘kennen van de diepten van jezelf’ tot doel heeft om steeds onbaatzuchtiger lief te hebben, licht door te geven en er te zijn voor ander. Dienend liefhebben gaat steeds beter als ik eerst mezelf kan omarmen.
De laatste zinnen van het lied ‘Nine’, waarmee Ryan o’Neal zijn serie Enneagram-songs afsluit, zijn:
We were born to try, to see each other through. To know and love ourselves and others well, is the most difficult and meaningful work we’ll ever do.
Hier sluit ik mij volledig bij aan. (Ik zou bijna ‘amen’ zeggen.)
Geschreven door
Jorn den Hertog
