Dood voor beginners
Documentaireserie over de kunst van het sterven
Praten over de dood is moeilijk, Nederlanders praten om de dood heen. De nieuwe SIRE campagne houd ons een spiegel voor en hoopt door de campagne het gesprek over de dood makkelijker te maken. De EO maakte de serie 'Dood voor beginners', een achtdelige documentaireserie over de kunst van het sterven. Wat weten we eigenlijk van sterven, afscheid nemen, rouwen en het leven na de dood?
Via NPO start kijk je de volgende afleveringen
#1 De lange weg naar de dood
Anderen gaan dood, maar ik niet. Ik rijd zorgeloos langs die gebouwen met de namen waarin de dood wordt aangezegd: Cancer Centre, Antoni van Leeuwenhoek of Verpleeghuis de Einder. Ik weet dat daar de dood heerst. Maar niet voor mij. Ik niet. Wat ik ook doe, ik ga niet dood. Ben ik bang? Maar waarvoor dan? Natuurlijk weet ik het, dat ik op een keer de afslag zal moeten nemen. Dat de pijl mij treft, de slagboom van het parkeerterrein voor mij omhoog gaat. Op een keer hebben anderen het privilege hier langs te rijden en weten ze zelfs niet dat ik hier ben. Met schrijfster Désanne van Brederode, Josephine en Walter Boevé, een echtpaar dat zich voorbereidt op de dood, e.a.
#2 Als de dood
We hebben allemaal dezelfde ziekte: sterfelijkheid. Waarom maakt de een zich er niet druk over en is het een obsessie voor de ander: doodsangst? En wat is dat dan? Angst voor het grote niets, voor al die niet-geleefde levens, of voor hel en verdoemenis als die al bestaan? Zwetend of naar adem happend wakker schrikken. Of eenzaam en verlaten, omdat bij het ultieme einde de angst niet wordt gedeeld met geliefden. Het lijkt alsof de angst voor onze sterfelijkheid ons van het leven afhoudt. Of is er juist een onophoudelijke drang om tegen de klippen op te leven? Is doodsangst levensangst? En hoe die te bezweren? Met Johan Simons, theaterregisseur en nog immer bang voor de dood; Emmy van Deurzen, existentieel psychotherapeut; Goedele van Edom, doctor in Godgeleerdheid en ziekenhuispastor.
#3 De dood, de dokter en de anderen
De dood komt dichterbij. Er is niets meer aan te doen. Maar dan verschijnen de anderen aan de rand van mijn bed. Medespelers en figuranten. Wie bent u, dokter, terwijl u me voortduwt door dit theater van hoop en angst? En vrienden, familie, kinderen en kennissen; ze spelen hun rol door langs te komen of weg te blijven. Maar wie schrijft de tekst en waar praten we over als het ons aan de woorden ontbreekt? Weet iemand wie hier eigenlijk de regie voert in mijn laatste dagen? Met Bert Keizer, verpleeghuisarts en filosoof; Hans van den Bosch, die koos voor niet-behandelen; hospicevrijwilliger en programmamaker Anne Christine Girardot; Bing Tan, hoofd-halschirurg van het Antoni van Leeuwenhoek e.a.
#4 Uit het leven gestapt
Wat kun je zeggen als iemand het leven niet meer aan kan? Als alles pijn doet, alles zwart is en een zelfverkozen dood de enige uitweg lijkt. Waarom? De nooit te beantwoorden vraag voor de nabestaanden. Als je niet meer wil leven, mag je dan dood? Wat is de waarde van het leven? En hoe heilig is het? Moet het leven tot het einde toe geleefd worden? Wat is dat, zelfmoord? Hoe ga je om met destructieve gedachten en wat kunnen de mensen om je heen doen om je te helpen? Met o.a. theoloog en nabestaande Marjeet Verbeek, en Wim Venhuis, die een poging tot zelfdoding overleefde.
#5 Het olifantenkerkhof
Ik wil niet dat mijn kleinkinderen mij zien met slangen in mijn gele huid door de kieren van mijn pyjama. Mijn pyjama! Ik heb vanaf mijn tiende geen pyjama gedragen, maar het kreng heeft mij ingehaald met zijn lelijke strepen en knellend elastiek. Ik wil niet dat ze me zien als enkel huid en botten, kreun en zucht. Als het zo ver is, wil ik linksaf, waar de kudde rechts gaat. Geen laatste groet, geen groot gebaar. Naar het olifantenkerkhof. De heuvel op en in het laatste licht mijn laatste adem. Genoeg. Ik moet me niet aanstellen, zeggen de achterblijvers. Hou vol. Het is niet erg. We houden van je zoals je bent. Maar als ik lijden moet, leer me dan de waarde van het lijden. Met o.a. Nienke Nieuwenhuizen, specialist ouderengeneeskunde; Theo Boer, hoogleraar ethiek.
#6 Rituelen om te rouwen
En dan is de dood daar. Belangrijke momenten vragen om betekenisvolle handelingen. Wat kennen we in postchristelijke tijden nog aan rouwrituelen? Vaak staan we met lege handen. Wat kan mij troosten? Hoe kan ik rouwen? Is er een taal die woorden geeft aan mijn verdriet? In de joodse traditie zijn dood en rouw nog steeds omgeven met rituelen. De Surinaamse gemeenschap begint al met rouwen tijdens een zogenaamde Singi Neti. En een kunstenaar ontwierp hedendaagse rouwkleding. 'De cultuur van een volk herkent men aan de manier waarop zij omgaat met haar doden', sprak Pericles al in de Griekse oudheid. Met o.a. Aviva Keesing-Moskovits, lid van het Chevre Kaddiesja; Aart Mak, dominee en ritueelbegeleider; Tessel Brühl, kunstenaar.
#7 Aan gene zijde
En als je dood bent? Ga je dan naar de hemel? En wat leeft er door? De ziel? Waar blijft het lichaam? En is God daar dan ook nog ergens? Maar als er nu alleen het grote Niets is? Zou dat erg zijn? Kunnen mensen met een bijna-doodervaring ons een blik op het hiernamaals geven? En is het contact met de wereld aan gene zijde door een medium een bewijs van die andere wereld? Beïnvloeden deze visies ons leven op aarde? Een uitzicht op het leven na de dood. Met o.a. Renée van Riessen, filosoof en theoloog; mevrouw Borgdorff-Wiskerke, die de dood in de ogen keek; Etty van der Graaf, paragnoste en medium; Govert Schilling, sterrenkundejournalist; Nora Fischer, zangeres.
#8 Momento Mori
Weet ik het nu, hoe ik moet sterven? Ik heb geleerd, geluisterd, nagedacht. Vragen gesteld en antwoorden gekregen. Maar weet ik het nu? Geef me een boek, een handleiding, een gebruiksaanwijzing. Leer me de woorden die me verzoenen met mezelf en mijn dood. Waar leer ik overgave en hoe vind ik ruimte? Als sterven een kunst is, leer me de taal van het leven. Met o.a. Carlo Leget, hoogleraar zorgethiek en bijzonder hoogleraar palliatieve zorg; Jean-Jacques Suurmond, columnist en verpleeghuispastor.
