Extreme droogte: wat kunnen we eraan doen?

Wanneer is er sprake van droogte?

“Het begint altijd met een tekort aan regen en veel verdamping. Je ziet dan dat de bodem droog wordt, waardoor de planten en het gras geel worden. Als dit wat langer aanhoudt zie je dat ook de struiken en bomen eronder gaan lijden. Vervolgens zakt het grondwater naar beneden en tegelijkertijd komt het water in sloten, plassen en rivieren, zoals de Rijn en de Maas, lager te staan. Dit zagen we gebeuren in 2018, het jaar dat in de top vijf staat van droogste jaren ooit gemeten.”

Hoe staat het ervoor met de droogte van 2020?

“Dit jaar hebben we vooral in het voorjaar gezien dat het uitzonderlijk droog was. Denk aan de maanden maart, april en mei van dit jaar, toen het mooi weer was en er relatief weinig regen viel. Het gevolg hiervan was dat we in het voorjaar de droogste bodem ooit hadden. Drinkwaterbedrijven riepen destijds op om niet allemaal tegelijk het zwembad te vullen. In sommige delen van het land werd zelfs de waterdruk verlaagd.

Het is niet zo dat als er een regenbui valt, de droogte is opgelost is. Het grote probleem van droogte is dat het heel langzaam komt. Het heeft echt maanden nodig om op te bouwen, maar tegelijkertijd heeft het ook maanden nodig om weer te verdwijnen. Inmiddels is de bodem iets bijgetrokken. Er zijn plekken waar het veel geregend heeft, maar er zijn ook plekken waar het te weinig geregend heeft. De Rijn staat momenteel nog iets lager dan normaal, maar niet op een dreigend niveau.

Tot nu toe behoort 2020 tot de 5% droogste jaren ooit gemeten in Nederland. Normaal gesproken komt dit eens in de twintig jaar voor, maar nu hebben we dit in 2018 al gehad, 2019 was ook vrij droog en nu komt 2020 daar nog bovenop."

In hoeverre is klimaatverandering de oorzaak van de toenemende droogte?

“Het weer is per definiete gewoon grillig, dus het kan gebeuren dat het drie jaar achter elkaar droog is. Of de droogte van de afgelopen jaren komt door klimaatverandering, kan ik niet zeggen, maar wat we wel zien is dat de klimaatverandering ervoor zorgt dat er meer droogtes komen. Zeker als je kijkt naar het oosten van het land. Die gebieden liggen wat hoger en er zijn weinig sloten, waardoor neerslag de belangrijkste wateraanvoer is. Daar zie je dat de trend in droogte zich doorzet als gevolg van klimaatverandering.”

Wat zijn de gevolgen?

“Wat je ziet is dat de natuur langblijvende schade oploopt. Je zag na 2018 bijvoorbeeld dat er meer dode bomen waren. Op korte termijn zien mensen het thuis vooral aan de tuin die uitdroogt.

Ook de agrarische sector ondervindt gevolgen van de droogte, want boeren krijgen vaker te maken met oogstverlies. Daarnaast zorgt het zakkende water ervoor dat de scheepsvaart wordt bemoeilijkt en we zullen vaker te maken krijgen met zoutwaterindringing.

Een ander ding, dat voor lange termijn geldt, is dat huizen kunnen verzakken door bodemdaling. Dat is iets blijvends, want een huis kan niet meer terug omhoogkomen. De droogte en de zakkende grondwaterstanden hebben daar echt invloed op.”

Wat gaat er veranderen in de toekomst?

“In het voorjaar werd in sommige delen van Nederland de waterdruk verlaagd, omdat er dreiging van waterschaarste was. Dat is waarschijnlijk iets wat we vaker gaan meemaken. Ook onderzoekt het ministerie of er maatregelen kunnen worden genomen om consumenten te verplichten het drinkwatergebruik te beperken. In het buitenland is het soms al verboden om je tuin te sproeien of je zwembad te vullen, maar in Nederland is dat niet het geval. Er wordt nu gekeken of er een sproeiverbod moet komen wanneer dit soort extreme situaties zich voordoen.”

Met welke tips kunnen we zelf aan de slag?

Tip 1: Wees zuinig met drinkwater

“Wat altijd goed is, is om zuinig te zijn met water. Aan de droogte zelf kunnen we niet zoveel doen, want we kunnen niet bepalen hoeveel regen er valt, maar we kunnen wel zoveel mogelijk ons watergebruik beperken. Drinkwater moeten we niet gebruiken voor het sproeien van de tuin en denk bijvoorbeeld ook aan korter douchen. Let er in ieder geval op dat je zuinig omgaat met het water.”

Tip 2: Gebruik een regenton

“We moeten kijken hoe we het water dat onze kant op komt door de regen, zo lang mogelijk kunnen vasthouden, zonder dat dit overlast veroorzaakt. Een regenton kan hiervoor een goede oplossing bieden. Met het opgevangen regenwater kun je de tuin sproeien en dat scheelt weer in drinkwaterverbruik.”

Tip 3: Vervang tegels door groen

“Tegels uit je tuin halen heeft een paar voordelen. Het regenwater dat valt zakt rustig de bodem in en tegelijkertijd heeft het ook als voordeel dat als het heel warm is, je tuin minder warm aanvoelt. Wanneer er tegels liggen stroomt het water weg, maar als er aarde ligt wordt het opgenomen in de grond. Doordat groen gras en planten minder warm worden dan een tegel, zorgt dit voor meer koelte op een hete zomerdag.”

Tip 4: Regeninfiltratiebakken

“Het water dat op de daken valt loopt via een regenpijp naar beneden. In sommige gemeenten loopt dit water rechtstreeks naar het riool, maar er zijn ook systemen waardoor dit wordt geïnfiltreerd in het grondwater. Door middel van een soort grindbak onder de grond, ook wel regeninfiltratiebakken genoemd, kan het regenwater langzaam de grond in zakken. Op die manier stijgt de grondwaterspiegel, wat dient als ondergronds waterreservoir in droge tijden. De planten zullen hier flink van profiteren. Daarnaast neemt de druk op het riool af, waardoor het minder snel naar zee stroomt. Dit helpt de drinkwaterbedrijven om makkelijker drinkwater te produceren.”

Lees ook: Welke invloed heeft warm weer op je brein?