De Russische Victoria vluchtte uit Marioepol: ‘Mijn familieleden noemen ons nazi’s’

Victoria groeit op in Rusland, te midden van alle Russische propaganda. “Als kind dacht ik er niet veel over na. Ik kan me wel herinneren dat mijn vader mij op zijn schouders meenam naar de verkiezingen en riep: ‘Democratie, Rusland! Democratie, Rusland!’ Toen ik ouder werd, realiseerde ik me dat mijn vader – als een van de weinigen – alles deed wat hij kon om tegen de regering in te gaan,” vertelt Victoria.

Ik ervaarde sterk dat je nergens over mag praten en geen vragen mag stellen

Wanneer Victoria in 2013 afstudeert aan de universiteit, besluit ze bij een van de grootste Russische televisieomroepen te gaan werken. “Hier ervaarde ik sterk de cultuur dat je nergens over mag praten en geen vragen mag stellen. Ik was niet verantwoordelijk voor de content die werd uitgezonden, dus wanneer ik een documentaire met propaganda over Oekraïne ontving, dacht ik: ik wil dit niet uitzenden, maar ik kan geen nee zeggen. Daarom besloot ik met mijn werk te stoppen, ik wilde hier geen deel van uitmaken.”               

Via Oekraïense vrienden ontmoet Victoria een Oekraïense man waar ze verliefd op wordt. In 2016 trouwt ze met hem en samen gaan ze in Marioepol wonen. Victoria: “In Rusland wordt Oekraïne gezien als ‘het kleine broertje’ van Rusland: ze hebben hulp nodig, kunnen niks zelf en zijn dommer dan de Russen. De eerste keer dat ik in Oekraïne kwam, zag ik dat hier niks van waar is. Oekraïners zijn open, eerlijk en heel intelligent. De cultuur is veel warmer dan in Rusland.”

Oorlog

Victoria woont samen met haar man en zoontje in Marioepol wanneer de Russen de stad aanvallen. “De oorlog tussen Oekraïne en Rusland is al sinds 2014 gaande. Het was iets waaraan we gewend waren geraakt. Acht jaar lang hoorden we een of twee keer per week explosies. Dit werd als normaal gezien in Marioepol. Toen we eind 2021 geruchten hoorden dat Russische troepen Oekraïne zouden omringen, lachten we hierom. Wie gaat nou heel Oekraïne aanvallen?”

Ik dacht dat mijn man dood was

Helaas blijken de geruchten waar te zijn en valt Rusland eind februari Oekraïne binnen. “Op 24 februari hoorden we een enorm harde explosie en de volgende ochtend hoorden we er nog meer. Vervolgens bleef het stil, dus besloot mijn man ‘s middags onze hond uit te laten. Plots vielen de raketten overal rondom ons huis. Samen met mijn zoon moest ik onder de tafel schuilen. De muren trilden. Ik was ontzettend bezorgd om mijn man die buiten was. Hij nam zijn telefoon niet op, dus ik dacht dat hij dood was. Plots ging de deur open en kwam hij weer binnen. We realiseerden ons: we moeten deze plek zo snel mogelijk verlaten.”

Evacueren

De wijk waarin Victoria woont, is de eerste wijk die aangevallen wordt. “We moesten de wijk verlaten en besloten naar een kerk in het midden van de stad te gaan. Hier was een kelder waar we konden schuilen. Ik heb alle raketten met mijn eigen ogen gezien en heb er foto’s van gemaakt die ik op Instagram plaatste. Iemand uit Rusland bedreigde me hierom: ‘Ik weet waar je familie woont. Ik weet waar je vader woont.’ Dit maakte me zo boos. Ik was alles verloren en dan zegt iemand dat ik mijn mond moet houden en geen foto’s mag posten.”

Iedereen dacht dat het niks voorstelde

Victoria en haar gezin bereiken veilig de kerk in het centrum. “De daarop volgende dagen waren we enorm in shock. Ik had het sterk het gevoel dat het deze keer wel menens zou zijn, dus toen we hoorden dat er ’s nachts een evacuatietrein zou vertrekken, besloten we die kans te grijpen. We probeerden andere mensen in de kelder te overtuigen om ook weg te gaan, maar ze dachten dat alles nog steeds niks voorstelde. Slechts acht mensen zijn met ons meegegaan.”

Overlevingsmodus

Midden in de nacht vertrekt het gezin met de evacuatietrein naar het westen van het land. “De meeste wagons waren leeg en we waren bijna de enige aanwezigen. De reis naar het westen duurde bijna twee dagen. Ik vond het heel spannend: misschien was er inderdaad niet veel gebeurd in Marioepol en gaan we wel dood in deze trein. Achteraf was het de beste keuze om de stad te verlaten. Dat heeft onze levens gered.”

‘Ons huis en al onze spullen zijn vernield’

“Gedurende de eerste dagen van de oorlog dacht ik alleen maar aan overleven. Ik voelde geen angst, geen honger. Ik zat volledig in de overlevingsmodus. Ik denk dat ik niet besefte wat er gaande was, tot ik naar het nieuws keek en foto’s zag van Marioepol. Er kwam een foto voorbij van onze wijk, van de straat bij de kinderopvang waar onze zoon altijd heenging. De kinderopvang, de supermarkt, de dierenwinkel, alles was compleet afgebrand. Ik realiseerde me dat onze woonwijk – inclusief ons huis en al onze spullen – compleet vernield was en begon te huilen.”

Gevlucht naar Nederland

“We maakten ons zorgen over de toekomst, dus heeft mijn man geregeld dat ik met onze zoon naar Nederland kon vluchten. Eigenlijk wilde ik niet weg, maar we moesten gaan omdat we geen idee hadden wat er zou gebeuren,” vertelt Victoria. “Het was heel moeilijk om mijn man achter te laten, maar ik had mezelf al op deze situatie voorbereid. Toen ik op het nieuws hoorde dat mannen het land niet uit mochten, wist ik dat deze situatie een keer zou komen.”

Het was geen makkelijke taak voor Victoria om haar zoontje te vertellen dat ze naar een ander land zouden vertrekken. “Mijn zoon heeft een goede band met zijn vader en is heel gehecht aan hem. Daarom vertelde ik hem dat we op avontuur gingen en dat papa hier moest blijven om mensen te helpen. Hij was gelukkig heel enthousiast om naar Nederland te gaan en de molens te bekijken.”

Ik wil niet aan de zijlijn blijven staan in tijden van nood

“Het gastgezin waar we verbleven was ontzettend fijn. Elke dag probeerde ik iets leuks te doen om het leuk te houden voor mij en mijn zoon. Uiteindelijk zijn we twee maanden in Nederland gebleven en besloten we weer terug te gaan naar Oekraïne, omdat we hoorden dat het in het westen van het land veilig is. Ik ben blij om terug te zijn. Natuurlijk vond ik Nederland ook fijn en mis ik de mensen nu al, maar Oekraïne is mijn thuis. Ik wil de mensen hier helpen en niet aan de zijlijn blijven staan in tijden van nood.”  

Gebrainwasht

Victoria’s familie woont nog altijd in Rusland. “Het grootste deel van mijn familie gelooft in de Russische propaganda. Mijn vader en zus steunen en geloven me gelukkig wel, maar mijn ooms en tantes noemen mij en mijn man nazi’s en zeggen dat we gebrainwasht zijn. Ze geloven niet dat onze stad volledig verwoest is. Ze vragen me waarom ik niet terugga naar Marioepol en wanneer ik antwoord dat de stad in puin ligt, zeggen ze: ‘Nee joh, dat is allemaal gefotoshopt!’”

Mijn familieleden noemen ons nazi’s

“In het begin raakte ik hierdoor enorm gefrustreerd. Hoe kunnen ze niet begrijpen wat er aan de hand is? Maar toen ik nog in Rusland woonde, had ik ook verkeerde gedachtes over Oekraïne. Je wordt omringd door leugens en propaganda, het is de wereld waarin je leeft. Ik kan niks doen om mijn familieleden te overtuigen, dus dat heb ik opgegeven. Ik weet dat ze me niet zullen geloven, want ze zijn blind voor de waarheid.”

Vertrouwen in God

Victoria is christen en haalt veel kracht uit haar geloof. “Mijn relatie met God is alleen maar sterker geworden tijdens de oorlog. God gaf ons de wijsheid op tijd uit de stad te vertrekken en zorgde ervoor dat ik veilig met mijn zoon naar Nederland kon vertrekken. Ik vind dat we gezegend zijn in deze zware tijden. We hebben nu een auto waar we mensen mee kunnen helpen, goed werk en een fijne plek om te wonen. Ik zie de hand van God hierin. Veel vrienden zeggen tegen mij: ‘Waarom laat God dit toe?’ Ik snap dat wel, maar ik denk dat deze oorlog onderdeel is van een groter plaatje dat wij niet kunnen begrijpen. Misschien is het een begin van verandering.”

Lees ook: Hoe kun je Oekraïense vluchtelingen helpen?