Heeft mijn kind autisme of is het hoogsensitief?
‘Hij zal vast wel autisme hebben’, zei ze. Ze had mijn kind nog nooit gezien of gesproken’
Je kind komt regelmatig huilend thuis uit school: overprikkeld en uitgeput. Kenmerken die zowel van toepassing kunnen zijn op hoogsensitieve kinderen als op kinderen met autisme. Moeder Reina kan erover meepraten. HSP-coach Margreet Bronk en autisme expert Annelies Spek leggen de verschillen tussen hoogsensitiviteit en autisme uit.
'Hij zal vast wel autisme hebben'
Reina’s zoon kreeg ten onrechte het stempel autisme opgeplakt: “Thomas is hoogbegaafd en hoogsensitief,” vertelt ze. “Dat heeft op de basisschool al voor pesterijen en onbegrip gezorgd, maar op de middelbare school viel hij uit. Tijdens een van de gesprekken met de leerplichtambtenaar en een jeugdwerker van de gemeente zei de jeugdwerker: ‘Hij zal vast wel autisme hebben’. Een onterechte aanname, want ze had mijn kind nog nooit gezien of gesproken. Ik was zo boos daarover. Hoe kun je als professional zo’n lompe uitspraak doen?”
Verschillen tussen hoogsensitieve kinderen en kinderen met autisme
Er bestaat veel verwarring over HSP-kinderen en kinderen met ASS, weet ook wetenschappelijk onderzoeker Annelies Spek. “Een van de meest opvallende kenmerken van kinderen met autisme is, dat ze meer worstelen op sociaal gebied. Ze vinden het moeilijker om vriendschappen op te pakken en te onderhouden en om non-verbale communicatie van andere mensen te ‘lezen’. Deze kinderen hebben dus vaak behoefte aan een duidelijke uitleg. Kinderen met autisme zijn vaak wel emotioneel betrokken bij anderen, maar weten niet altijd hoe ze op een passende manier op andermans emoties kunnen reageren.”
Ze vervolgt: “Zowel HSP-kinderen als kinderen met ASS zijn gevoelig voor externe prikkels. Bij meisjes met autisme kunnen sfeer en emotionele situaties ook meer lading hebben. Voor sommige ouders is het moeilijk om het verschil te herkennen, omdat de overlappende kenmerken té veel in het oog springen. Vooral bij meisjes die veel camoufleren en compenseren, tegenover de verwachtingen van anderen, wordt soms gedacht dat ze HSP’s (high sensitive person) zijn in plaats van een meisje met autisme.”
Leer jouw hoogsensitieve (klein)kind beter kennen.
Nieuw: training over hoogsensitiviteit bij kinderen
Wil je meer weten over de verschillen én overeenkomsten tussen hoogsensitieve kinderen en kinderen met autisme, ad(h)d en hoogbegaafdheid? Eva heeft nu een onlinetraining ontwikkeld voor ouders met hoogsensitieve kinderen. Hoe begrijp je ze, begeleid je ze en bevestig je ze? Door middel van 7 video’s helpt Margreet Bronk je verder. Kijk hier voor meer informatie over de training.
Hoogsensitiviteit
HSP-coach Margreet Bronk vertelt hoe je een hoogsensitief kind beter kan herkennen: “Hoogsensitieve kinderen leven en beleven intenser, waardoor prikkels heftiger binnenkomen. In grote en drukke groepen kunnen deze kinderen wat stiller worden, maar ze houden wel heel erg van één op één contact en diepe gesprekken. Hoogsensitieve kinderen nemen gevoelens van anderen en sferen sneller over, dat kan hen overprikkelen. Vaak zijn hoogsensitieve kinderen erg perfectionistisch, omdat ze alles goed willen doen voor hun omgeving.”
Annelies Spek: “Kinderen met autisme beleven prikkels ook intenser en kunnen daardoor sensorisch overvraagd worden. Sferen beleven deze kinderen minder intens, naar mijn weten. En kinderen met autisme denken wel detailgerichter en hebben een sterke behoefte aan volledigheid en voorspelbaarheid. Voor mensen met autisme zijn groepen vaak heel intensief, maar ook contact met individuen kan veel energie vragen doordat de afstemming in communicatie veel van hen vraagt. Kinderen met autisme kunnen namelijk minder makkelijk ‘op gevoel’ aansluiten, maar het vraagt vaak meer beredeneren en nadenken. Dat kost een kind met autisme dus energie.”
‘Werk aan jezelf en je kind zal hier het meeste baat bij hebben’
Annelies vertelt waarom het belangrijk is om deze verschillen duidelijk te krijgen: “Omdat de benaderingen anders zijn. Bij kinderen met autisme wil je op veel meer gebieden aanpassingen doorvoeren. Zo is het handig dat je als ouder rekening houdt met de eventuele ondergevoeligheid voor interne prikkels, zoals honger en dorst. Probeer samen met je kind een plan te maken waardoor je kind wél genoeg eet en drinkt.”
Margreet Bronk vertelt wat je als ouder van een hoogsensitief kind het beste kunt doen: “Waar je rekening mee moet houden, is dat jij het allerbelangrijkste voor hen bent en dat ze alles zullen overnemen hoe jij het doet. Werk aan jezelf en je kind zal hier het meeste baat bij hebben. Het gaat zelden over je kind, maar meestal over jou als ouder.”
Hoe kun je jouw kind het beste begeleiden?
Ongeacht of je kind hoogsensitief is of autisme heeft, je kind heeft begeleiding nodig van jou als ouder. “Om je hoogsensitieve kind beter te begeleiden, kun je het beste aanwezig zijn in zijn of haar leven”, zegt Margreet Bronk. “Niet té voorzichtig zijn, maar je wel bewust zijn van je eigen aanwezigheid en opvoeding. Zorg dat je veel tijd met je kind doorbrengt en hem of haar echt leert kennen. Je hoeft niet overal bovenop te zitten, maar moet wel beschikbaar zijn.”
‘Voor sommige ouders is het moeilijk om het verschil te herkennen, omdat de overlappende kenmerken té veel in het oog springen’
Annelies Spek: “Je kunt je kind met autisme het beste voorbereiden op prikkels of activiteiten. Maar ook praten over sociale situaties kan helpen. Leg bijvoorbeeld uit wat mensen bedoelen met hun woorden of gedrag. En kijk vooral wat je kind nodig heeft op sociaal gebied. Stel duidelijke verwachtingen op. Daarnaast is het handig om te weten dat kinderen met autisme een verminderde gezichtsexpressie kunnen hebben. Dus dat je als ouder of leerkracht niet altijd kan zien hoe een kind met autisme zich voelt.”
De mooie kanten van autisme en hoogsensitiviteit
‘Kinderen met autisme kunnen toch helemaal niks voelen?’ of ‘Kinderen met autisme kunnen later nooit werken’ zijn vooroordelen die niet kloppen. Vaak hangt er een taboe rondom autisme bij kinderen. Dat autisme veel mooie kanten heeft legt Annelies Spek graag uit: “Deze kinderen denken vaak buiten de kaders en zijn daardoor inventiever en creatiever. Sommige kinderen hebben een scherp oog voor detail en zijn heel opmerkzaam. Ook is het een kracht van deze kinderen dat ze veel meer zien en horen en dus veel sneller opvallende dingen waarnemen. Vaak, niet altijd, hebben kinderen binnen het spectrum veel kennis van een of meerdere onderwerpen. Ze hebben dus specialistische kennis in huis en dat kan ook wel heel mooi en handig zijn.”
‘Je kind voelt veel aan en weet snel hoe het met een ander gaat en wat de ander nodig heeft’
Margeet Bronk vertelt over de kracht van een hoogsensitief kind: “Hoogsensitieve kinderen zijn vaak wat 'ouder’ in hun gedrag waardoor je een diepere relatie met hen aan kunt gaan. Er is wederzijds begrip en je bevindt je wat sneller op elkaars niveau met je kind. Je kind voelt veel aan en weet snel hoe het met een ander gaat en wat de ander nodig heeft. Als je kind hier goed mee kan omgaan, kan je kind heel zorgzaam zijn.”
Hoe houd je rekening met een HSP-kind?
Margreet Bronk geeft een aantal tips:
- Behandel hoogsensitieve kinderen gelijkwaardig, ze prikken namelijk zo door je heen.
- Blijf betrokken bij je kind en zijn of haar leven.
- Zorg dat je je kind op een juiste manier begeleidt, dan hoeft de omgeving bijna niks meer te doen.
- Maak in je agenda tijd vrij om met je kind door te brengen en help hen om emoties te reguleren.
- Zorg dat je een beschikbare ouder bent, door te praten verwerkt je kind de dag.
- Behandel je kind niet anders, zie hen als een sterk kind met enorm veel potentie.
- Geef je kind het vertrouwen dat hij of zij het wél kan.
- Als je de liefdestaal van een kind spreekt houd je zijn of haar emotionele tank gevuld en kan je kind emoties beter verwerken.