5 prangende vragen over prostitutie

1. “Het is toch gewoon een normaal beroep?"

In Nederland kun je supermakkelijk de prostitutie in. Je hebt geen werkervaring nodig, hoeft geen enkele cursus te hebben gedaan en het is ook geen probleem als je geen Nederlands spreekt.

Ben je ouder dan 18 (in sommige gemeentes 21) en heb je een Europees paspoort? Loop de KVK binnen, schrijf je in onder ‘persoonlijke dienstverlening’ en je kunt aan de bak.

Toch zou landelijk officier van Justitie Mensenhandel Warner ten Kate het niemand aanraden. Hij werkt 16 jaar voor het Openbaar Ministerie. Eerder trok hij aan de bel bij de NOS: “Waar we vanaf moeten, is het idee dat het een normaal beroep is. Het is een heel gevaarlijk beroep.”

Uit onderzoek van o.a. belangenvereniging Proud blijkt dat 93 procent van de mensen in de prostitutie te maken heeft met sociaal emotioneel geweld. 60 procent zegt fysiek geweld te hebben ervaren en 78 procent maakt seksueel geweld mee.¹

Ten Kate “De Hoge Raad gaat ervan uit dat een vrouw in de legale prostitutie zelf bepaalt met wie, wanneer, waar en onder welke omstandigheden ze werkt en tegen welke prijs. In de praktijk zien we dat deze voorwaarden bijna nooit allemaal aanwezig zijn. Het idee dat ‘schone’ prostitutie kan bestaan is erg betrekkelijk. Ook zien we dat veel van de strafzaken toch nog in de legale prostitutie beginnen: vrouwen die in handen vallen van pooiers, geweld van klanten, wanbetalingen.’’

Ex-politieagent, seksuoloog en therapeut Theo Hendrickx (expertisebureau Helse Liefde) herkent dit uit de praktijk. Hij werkte 30 jaar als hulpverlener van vrouwen in de prostitutie: “Vooral de vrouwen met meer ervaring in de prostitutie zeggen: je kunt van tevoren niet inschatten waarin je terecht komt. Je wordt naar een hotel geroepen als escorte en denkt dat er maar één man is. Wat ga je doen als er meerdere mannen zijn? Wie kun je op tijd waarschuwen? Ook als vrouwen veiligheden hebben ingebouwd, zien we het toch nog misgaan. Vaak wordt door de klant over persoonlijke grenzen gegaan. ’’

In verschillende onderzoeken² komt naar voren dat het overgrote deel van de vrouwen ernstige vormen van trauma heeft en zelfs PTSS.
Theo herkent dit: “Ja, de meeste vrouwen die wij zien hebben trauma of kenmerken van trauma. Ook de vrouwen die er vrijwillig ingestapt zijn. Fysiek geweld, emotioneel geweld, seksueel geweld. Vaak wordt seksueel geweld, zoals een verkrachting, trouwens weggepraat als ‘beroepsrisico’. Er wordt heel veel gebagatelliseerd in deze wereld. Ook hebben veel vrouwen na hun ‘carrière’ moeite met het aangaan van een gezonde intieme emotionele seksuele relatie. Je zou denken: je kan dat afsluiten, zoals je ook een andere baan kunt afsluiten. Maar het scheiden van zakelijke en persoonlijke intimiteit blijkt heel moeilijk te zijn. Zoals een vrouw een keer tegen mij zei: “Je moet jezelf toch uitschakelen bij veel klanten.’­

2. “Ja maar, ze kiezen er toch zelf voor?’’

Naar schatting werken in Nederland zo’n 30.000 vrouwen in de prostitutie. Op de Amsterdamse wallen komt hiervan de helft uit Oost-Europa en 95 procent is vrouw³. Maar niemand weet hoeveel van deze vrouwen het vrijwillig doen. Schatting is dat tussen de 10 procent tot 70 procent gedwongen in de prostitutie zit.

Een behoorlijk verschil.

Harde cijfers zijn lastig in deze wereld, geeft ook Warner ten Kate aan. Vooral omdat veel in het criminele circuit plaatsvindt. En hoe test je vrije keuze?

Ten Kate: “Vaak gaat het veel meer om psychische dwang. Of situaties die geleidelijk gevaarlijker worden. Bovendien is het niet alsof slachtoffers van mensenhandel (dwang) allemaal de deur van de rechtszaal bestormen. Soms worden vrouwen door pooiers en criminelen onder druk gezet. Roemeense vrouwen hebben vaak nog kinderen in het thuisland zitten die als onderpand kunnen worden gebruikt. Ook speelt (financiële) schuld en schaamte een grote rol. Het duurt vaak jaren voordat een slachtoffer zijn/haar echte verhaal durft te vertellen.’’

Juist vrouwen uit Oost-Europa zijn kwetsbaar. Ten Kate:  “Die komen hier als jonge meiden naartoe. Weten van heg noch steg. Spreken de taal niet. Komen uit een arme omgeving. En dan is er een man die zegt: ‘Ik wil je wel de weg wijzen in West-Europa - daar kun je rijk worden.’’
Maatschappelijk werkster Delayla van Hardenbroek werkt al bijna vier jaar met vrouwen uit de prostitutie op de Wallen: “Ik ben niet per se tegen prostitutie. Maar dan moet iemand er wel met plezier zijn ingestapt.’’ Op de vraag of ze ooit een vrouw is tegengekomen die het met plezier doet, valt ze even stil. “Nee, eigenlijk niet nee.’’

De Oost-Europese Zlatina komt zelf uit de prostitutie: “Soms vertellen de andere vrouwen mij dingen, zo dramatisch, dat ik huilend op de vloer zou kunnen vallen. Eerlijk, ik herken niet altijd alle ellende. Maar ik weet wel dat als ze een keuze hadden, niemand hiervoor zou kiezen. Ze weten niet dat er een uitweg is, dat er een andere manier is.’’

3. “Het is toch goed geregeld hier in Nederland?’’

Eenentwintig jaar geleden werd prostitutie gelegaliseerd. Over de jaren heen worden verschillende wetsvoorstellen ingediend maar telkens weer stilgezet. Begin dit jaar werd de ‘wet regulering sekswerk’ opnieuw ingediend. En weer stilgezet. Controversieel verklaard⁴. In andere woorden: in de afgelopen 21 jaar is er nog niets geregeld voor sekswerkers in Nederland.

Ineke van Buren van het Leger des Heils: “Omdat er nog geen landelijke richtlijnen zijn (WRS), bepalen gemeentes zelf hun beleid. Moet je in de ene gemeente 21 zijn, in de andere is dat 18. In sommige gemeenten krijg je een intakegesprek waar je hoort over rechten en plichten, moet je Nederlands of Engels kunnen en bij de Kamer van Koophandel ingeschreven staan. Maar als gemeentes niks geregeld hebben hoef je dat niet. En dan moet je als meisje van 18 uit Roemenië maar net weten dat je je als ZZP-er ingeschreven moet staan bij de KVK en belasting betaalt. Veel vrouwen kunnen geen bankrekening openen omdat banken hen weigeren. Banken zijn bang om mensenhandel te faciliteren. Dus lopen die meiden met heel veel cash rond, wat ontzettend onveilig is. Al met al: we zeggen dat het een gewoon beroep is maar we reguleren het niet als een beroep.”

Verschillende politici schrokken toen Nieuwsuur onlangs een item maakte over de misstanden in bordelen in Nederland. Waarom?

Anne Kuik (CDA): “Veel politici hebben prostitutie in een soort van mooi ideaal liberaal hokje geplaatst. Vrouwen die over hun eigen lichaam beschikken, alles is goed geregeld, iedereen is blij. Maar dan mis je een heel stuk van de realiteit waar deze mensen mee te maken krijgen. Als je toch ziet hoeveel illegaliteit, mensenhandel en uitbuiting in deze sector plaatsvindt. Vanuit justitie horen wij dat dat de afgelopen jaren alleen nog maar is toegenomen. En dat allemaal onder de neus van de overheid die zegt: ‘’we hebben het toch gelegaliseerd.’’ Dan zeg ik: we hebben gefaald. Gefaald met ons beleid om deze mensen te beschermen.’’

4. “Oké, oké. Sneu verhaal allemaal. Maar als ze het echt willen, kunnen ze er toch uitstappen?’’

Frits Rouvoet, directeur van Bright Fame, een organisatie die vrouwen helpt met uitstappen: “Dat vinden we. En dat zegt de zogenaamde happy hooker ook. Maar de praktijk is veel weerbarstiger. Als jij daar achter het raam staat, ben je bezig met overleven. Je bent gefocust om die klant binnen te halen zodat je de eindjes aan elkaar kunt knopen. Elke dag je peeskamertje betalen. Torenhoge woninghuur. Een hele familie onderhouden. De meeste vrouwen hebben schulden.’’

Zlatina: “Veel vrouwen voelen zich stuck. We moeten weten dat er een weg uit is. Dan wil bijna iedereen stoppen. Veel mensen kijken naar ons alsof we dirty women zijn, ze geven ons geen kans. Ook voel ik me vaak gediscrimineerd wanneer ik vertel dat ik uit Oost-Europa kom.’’

Theo Hendrickx: “Neem je deze vraag letterlijk, dan is mijn antwoord: ja. In veel gevallen kan dat. Maar daar staat een berg aan problemen tegenover. Slecht gereguleerde richtlijnen, veelzijdig gemeentelijke invulling van mogelijkheden, gebrekkige scholing, hoge schulden en stigma’s waar de vrouwen tegenaan lopen. Ook is het heel moeilijk om getraumatiseerd een beroep te beoefenen. En ik denk dat de realiteit nog zuurder is. Ik denk dat veel mensen niet eens op deze vrouwen met hun achtergrond en problemen zitten te wachten.’’

Zlatina: “Geef ons een kans. Serieus. Veel vrouwen zijn hoog opgeleid. Maar al zou je me laten stratenvegen. Dan word ik de beste straatveger die je ooit hebt gezien. Wat ik tegen alle Nederlanders zou willen zeggen? Ik ben net als jij. Ook ik ben ooit een klein meisje geweest. Met talenten en dromen. Zo wilde ik vroeger creatief therapeut worden. Dat hoop ik nog steeds.’’

5. “Begrepen. Wat kan ik doen?”

Eva & EO Metterdaad komen in actie met ‘Next Steps’. Er wordt geld opgehaald voor o.a. preventie, rechtsgang en uitstappen. Zo worden er preventieve apps ontwikkeld, komt er een online platform met o.a. een meldpunt voor mensenhandel en tot slot wordt er een uitstapprogramma ontwikkeld in Roemenië̈. Help jij mee? Geef je gift!

Werk en woonruimte

De twee belangrijkste obstakels om uit de prostitutie te stappen zijn gebrek aan werk en woonruimte. 

Frits Rouvoet wil ondernemers aanmoedigen: “Weet je, er bestaan heel veel vooroordelen over deze vrouwen. Ze zijn lui, hebben alleen maar zin in seks of veroorzaken trammelant op de werkvloer. Maar dan moet je de vrouw achter de prostituee leren kennen. Dit zijn juist hele sterke vrouwen. Ze zijn naar het absolute nulpunt gegaan maar zijn weer opgestaan. Ontzettend harde werkers. Die wil je juist in je bedrijf.’’

Ook komen vrouwen vaak niet in aanmerking voor goedkopere huurwoningen en zitten ze vast aan hoge huurprijzen. Heb jij dus een woonruimte beschikbaar of een plek in een bedrijf in Nederland of Roemenië? Neem contact op via www.projectnextsteps.nl. 

Meer weten? Anne Kuik heeft een podcast: Vrouw te Koop, te beluisteren op Spotify/Apple.

Tot slot: houd ons goed in de gaten! Want er komen nog veel meer mooie en belangrijke verhalen aan.

Tekst: Elise Meester

¹ Aidsfonds.  (2018). Sekswerk en geweld in Nederland. Geraadpleegd van https://www.soaaids.nl/sites/default/files/media/Prostitutie/2018-rapport-sekswerk-geweld.pdf

² Farley, M. Cotton, A., & Lynne, J.  et al., (2003). Prostitution and Trafficking in Nine Countries: An Update on Violence and Posttraumatic Stress Disorder. Geraadpleegd van http://www.prostitutionresearch.com/pdf/Prostitutionin9Countries.pdf 

³ Van Wijk, A., Nieuwenhuis, A., Van Tuyn, D., Van Ham, T., Kuppens, J., & Ferwerda, H. (2010). Kwetsbaar beroep. Een onderzoek naar de prostitutiebranche in Amsterdam. https://www.beke.nl/doc/2010/Kwetsbaar_beroep_download.pdf

⁴ https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?id=2021Z01543&dossier=35715