Het geschenk: Edith Eger vertelt hoe je de slechtste momenten kan zien als je beste leermeester

Het was een koude dag in april en zij en haar gezin werden in een veewagen gestopt met bestemming Auschwitz. Haar ouders werden op de dag van aankomst vergast in de gaskamer. Elk moment in Auschwitz was de hel op aarde. De gevangenis waar men onderworpen was aan verlies, martelingen, uithongering en de constante dreiging van de dood, was voor Edith ook de beste leerschool.

Dr. Edith Eger (93), is nu psycholoog en overlevende van de Holocaust. Als psycholoog, (overgroot)moeder en als overlevende van Auschwitz heeft ze het boek boek geschreven: Het geschenk, met 12 lessen die je leven kunnen redden. 

Haar krachtige lessen vormen, samen met de verhalen uit haar eigen leven en die van haar cliënten Het Geschenk. In dit boek leer je om je slechtste momenten te zien als je beste leermeester, en vind je vrijheid door de kracht die erin zit.

Elk moment als een geschenk

Er zijn een hoop redenen om dit boek te lezen. Iedereen kent verdriet, verlies, wanhoop, angst en mislukking. In ieder mensenleven zit een ervaring met lijden, hoe groot of hoe klein ook. Maar je hebt ook een keuze als je te maken krijgt met trauma of moeilijkheden: je kan opgeven of ervoor kiezen om elk moment als een geschenk te ervaren. ‘Wat er met ons gebeurt is uiteindelijk niet het belangrijkst. Het gaat erom wat we ermee doen.'

Het geschenk gaat veel verder dan deze wijsheid. Het is een confronterend boek. Wij hebben weliswaar geen ervaringen met het overleven in een gevangenis als Auschwitz, maar schrijfster weet haarfijn uit te leggen in welke mate je zelf je bepaalt hoe vrij je bent:

‘Ik wil je vertellen dat de ergste gevangenissen niet de gevangenis was waar de nazi’s me in stopten. De ergste gevangenis bouw je zelf.’ – Dr. Edith Eger, p. 11 

Mentale gevangenissen

In Het geschenk wordt verteld met welke mentale gevangenissen jezelf kunt belemmeren. Om je een inkijkje te geven in een van die gevangenissen: Ooit gehoord van de gevangenis van de slachtofferrol? We worden vroeg of laat allemaal getroffen door situaties waarover we geen controle hebben. Er gebeuren afschuwelijke dingen die ons ongelooflijk veel pijn kunnen doen. Deze verschrikkelijke ervaringen bieden ons ook de gelegenheid om na te denken en te besluiten wat we willen in ons leven. In onze reactie kunnen we kiezen of we slachtoffer willen zijn en blijven of niet.

Zoals Edith beschrijft, wordt de ‘waarom-vraag’ vaak gesteld door een slachtoffer en vraagt de overlever zich eerder af ‘wat nu?’ De belangrijkste reden om de slachtofferrol achter ons te laten is dat we dan aan de rest van ons leven kunnen beginnen. Als we ervoor kiezen om te reageren op wat er is gebeurd door verder te gaan en te ontdekken dat we de vrijheid hebben om dat te doen, bevrijden we onszelf uit de gevangenis van het slachtofferschap.

Gevangenis van vermijding

Een andere gevangenis waarin jij geboeid kan zijn, is het vermijden van gevoelens en emoties. Er zijn veel goede redenen waarom we onze gevoelens uit de weg gaan: ze zijn niet prettig, het zijn niet de gevoelens die we denken te moeten hebben, we zijn bang dat ze anderen kwetsen, of we zijn bang wat ze kunnen betekenen. Maar zolang je je gevoelens vermijdt, ontken je de realiteit.

Neem de verantwoordelijkheid voor je gevoelens!

Wat de sleutel is om te ontsnappen uit deze gevangenis?
Nodig je gevoel uit, ga erbij zitten en houd het gezelschap. Besluit dan hoe lang je eraan gaat vasthouden. Want om op te houden met je ertegen te verzetten of je ervoor te verstoppen, moet je de realiteit onder ogen zien. Onthoud dat gevoel slechts een gevoel is; het is niet je identiteit.

Het kan ook zijn dat je goede gevoelens vermijdt. Je sluit je dan af voor passie, plezier en vreugde. Maar oefening baart kunst. Als je dit herkent, kan het helpen om elke dag iets te zeggen waar je wél blij mee bent. Egers’ grootste boodschap is dit: Neem de verantwoordelijkheid voor je gevoelens!

De gevangenis van wrok

De grootste boosdoener voor intimiteit is voortdurend sluimerende woede en irritatie. In haar boek vertelt Edith hoe zij zich lange tijd ergerde aan haar man, maar dat ze erachter kwam dat het vooral in haar eigen hoofd zat. Als we boos zijn, komt dat vaak doordat er een gat zit tussen onze verwachtingen en de realiteit. We denken dat het de ander is die ons tegenhoudt en ons irriteert, maar de echte gevangenis wordt gevormd door onze onrealistische verwachtingen.

Een van de sleutels om jezelf te bevrijden van wrok:
Verander de danspassen: veel stellen hebben een ruziecyclus die zich zal blijven herhalen. Het begint met frustratie, loopt uit op ruziemaken en de harmonie lijkt weer terug te keren als het stel het goedmaakt. Maar er blijven dingen frustreren. De keuze is aan jou: hoe kun je de dans veranderen, zodat je niet weer in het oude patroon vervalt en ruziemaakt?

Nog veel meer gevangenissen

Hoe ga je om met je angst om te worden verlaten? Hoe kun je goed naar jezelf luisteren? Wat te doen met verlammende angst, hopeloosheid of onverwerkt verdriet?  

Er zitten zo ontzettend mooie levenslessen in het boek verstopt, dat het bijna met geen pen opnieuw te beschrijven is. Het geschenk is daadwerkelijk een geschenk dat je met beide handen mag aanpakken en waar je lessen voor je hele leven uit mag halen. 

Lees ook: Tien levenslessen van holocaustoverlever Edith Eger (uit het boek De Keuze).

Foto: Jordan Engle

Dr. Edith Eger is een vooraanstaande psycholoog en een van de weinige nog in leven zijnde Holocaustoverlevende, die zich de tijd in het concentratiekamp kan herinneren. In haar praktijk heeft ze met veteranen, militairen en slachtoffers van lichamelijke en geestelijke mishandeling gewerkt.