‘Religieuze taal sijpelt door in de klimaatdiscussie’

“Alleen al het feit dat mensen zich drijfnat laten spuiten en laten wegslepen op een bezette snelweg bij Den Haag, is veelzeggend”, stelt Bosman. “Het laat zien dat er in het debat méér dan alleen rationele argumenten spelen. We hebben het hier ook over emoties, over diep gevoelde en ervaren overtuigingen – en daar komt religie meteen in beeld.”

Kun je wat voorbeelden noemen van die religieuze taal waarnaar jullie onderzoek gaan doen?
“Denk aan woorden als ‘klimaatzondaar’, ‘klimaat-aflaathandel’ – als het over de handel in emissievergunningen gaat –, ‘klimaatvieringen’ en ‘klimaatmis’. Maar ook een beladen begrip als erfzonde komt langszij, in het kader van de intergenerationele verantwoordelijkheid voor het milieu. Of neem Netflix-series, romans en games: mijn expertise. Daarin spelen apocalyptische beelden en religieuze retoriek eveneens een grote rol. Denk verder aan het vuur en de passie waarmee mensen zich inzetten voor het klimaat. Klimaat­sceptici zetten hen weg als – let op de term – ‘klimaatgelovigen’; daar heeft Forum voor Democratie zich weleens schuldig aan gemaakt.”

Volgens jullie website is het ‘van cruciaal belang om de culturele en religieuze waarden te begrijpen die ten grondslag liggen aan discussies over dit onderwerp’. Waarom is dat ‘cruciaal’?
“Omdat je anders niet snapt hoe de klimaatdiscussie in ons land in elkaar steekt en hoe de verschillende groepen zich tot elkaar verhouden die je daarin kunt onderscheiden.”

Welke groepen zijn dat?
“Heel grofweg kun je zeggen dat het er drie zijn. Je hebt mensen die ervan overtuigd zijn dat het uur U is aangebroken. Zij demonstreren, eisen actie, stappen naar de rechter. Daarnaast heb je klimaat­sceptici. Zij zeggen dat klimaatverandering onzin is, of dat we er als mensheid toch geen enkele invloed op hebben, en klimaatwetenschappers zijn omgekocht. De derde groep, dat zijn mensen die als bange konijntjes in de koplampen van een naderende auto kijken; ze denken: misschien moet ik iets doen, maar wat? Ze weten het niet zo goed. Welke rol speelt dat religieuze vocabulaire binnen deze drie groepen? Onderzoek daarnaar kan de klimaatdiscussie verhelderen. Nederland ziet zichzelf vaak als postmodern en seculier. Maar verrassend genoeg zie je dus dat religie tóch een plek vindt in het publieke debat.”

Wat schiet ‘de man in de straat’ op met waar jullie de komende periode zo veel tijd, onderzoeksgeld en energie in gaan steken?
“Een terechte, maar tegelijk ook moeilijke vraag. Het onderzoek wordt trouwens gefinancierd door NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Aan de universiteit doe je soms onderzoek naar heel concrete problemen en kom je met concrete oplossingen. Fijn voor politici, beleidsmakers, geldschieters en journalisten. Maar een universiteit is ook een plek voor meer fundamenteel onderzoek, zoals dit. En dat is nodig om het meer praktisch gerichte onderzoek verder te helpen. Uiteindelijk willen we ook zeker wel de vertaalslag maken naar de man in de straat.”

Hoe gaan jullie dat doen?
“We denken bijvoorbeeld aan een podcastserie, een documentaire, laagdrempelige publicaties, kennisclips, blogs en een publiekssymposium. Ideeën genoeg – maar nu eerst het onderzoek zelf.”

Klik hier voor meer informatie.

Beeld: ANP