Vader Jaap, zoon Abner en dochter Damaris hebben autisme en dyslexie

Jaap en zijn vrouw Tjörven hebben samen een zorgboerderij waar mensen met een verstandelijke beperking in de moestuin werken, de dieren verzorgen en een theetuin en boerderijwinkel runnen. “Voor mij is dit de ideale samenleving,” zegt Jaap, en hij wijst naar buiten, waar de cliënten overdag met veel plezier aan het werk zijn geweest. “Iedereen mag hier zichzelf zijn en dat is altijd leuk. De een zit te knarsetanden en de ander maakt veel lawaai en dat is allemaal goed. Maar dat is in de wereld niet, want iedereen moet binnen de lijntjes lopen. Dat is heel jammer, want de lat ligt zo hoog, er wordt zoveel van ons verwacht. Het merendeel van de mensen blijft maar streven, want er zijn er maar enkelen die eraan voldoen. Dus eigenlijk kwellen we onszelf.”

Gouden handjes

Bij Jaap werd al vroeg duidelijk dat hij grote moeite had met leren lezen. De therapieën en behandelingen die toen voorhanden waren, hadden nauwelijks effect. Pas toen zijn moeder de leerstof voorlas en insprak op cassettebandjes lukte het Jaap om zijn school af te maken. Vanwege zijn uitzonderlijke talent voor houtbewerking werd hij vervroegd toegelaten op het meubelmakerscollege, waar hij helemaal opbloeide. “Ik heb school nooit leuk gevonden,” vertelt Jaap, “dan had ik thuis Engelse woordjes geleerd, maar op school was ik ze allemaal weer vergeten. Dan zakte de moed me in de schoenen. Gelukkig lieten mijn ouders mij altijd zien waar ik wel goed in was, dat is mijn geluk geweest en dat doen we nu bij onze kinderen ook.”

Door de dyslexie heeft ze twee keer een half jaar thuis gezeten

“Ze hebben hier allemaal gouden handjes,” vult Tjörven aan. “Abner kan goed tekenen en is heel handig met hout. Damaris kan goed naaien en koken. Ik geloof vast en zeker dat ze hun weg zullen vinden in de wereld. Maar het was echt een strijd om ze op de juiste scholen te krijgen en de leerkrachten duidelijk te maken wat er aan de hand was. Want ze zijn niet dom, helemaal niet, maar vooral Damaris kwam niet door al die teksten heen. Dat lukte gewoon niet, dus uiteindelijk heeft ze twee keer een half jaar thuisgezeten. We hebben moeten praten als Brugman voor het serieus werd genomen. Toen kreeg ze een aangepast programma.”

Geen cijfers

“Ik voelde me soms wel heel rot hoor,” vertelt Damaris. “Ik vond lezen vooral heel vervelend en dat moet je wel heel vaak doen op school. En dan dacht ik: waarom kan ik dat nou niet? Natuurlijk wist ik wel dat ik andere dingen goed kan, zoals knutselen, naaien en al die dingen, maar dat doen ze niet op school en daar krijg je ook geen cijfers voor. Maar na de zomer ga ik naar de middelbare, met ook veel praktijkonderwijs en daar heb ik heel veel zin in.”

Ik wilde met mijn autisme heel graag naar een normale school

Haar oudere broer Abner ging vanwege zijn autisme al meteen naar een speciale school maar omdat hij thuis zoveel sociale vaardigheden leerde, voelde hij zich daar op den duur niet meer thuis: “Ik groeide sociaal verder en dat doen heel veel autisten niet, dus wilde ik heel graag naar een normale school. Dat kwam vooral door mijn ouders en doordat we hier zoveel mensen over de vloer krijgen. Maar het is nog altijd zo dat ik mij die sociale vaardigheden heb aangeleerd. Het komt niet uit mijzelf, dus ik voel mij nog altijd anders dan mijn klasgenoten en na een dag school ben ik door mijn energie heen. Met mensen omgaan kost mij gewoon heel veel moeite en dat zal ook wel zo blijven.”

Prestatiedrang

Neurodiversiteit: elk brein is anders en heeft zijn eigen talenten en uitdagingen. Of zoals stichting HOI* zegt: ‘We zijn allemaal anders en dat is maar goed ook.’ Wat vindt de familie Van Damme van die uitspraak? Abner aarzelt: “Het is natuurlijk mooi om ergens heel goed in te zijn en mooie dingen te kunnen maken, maar als je met mensen bent die het naar hun zin hebben zonder moeite te doen en jij moet elk moment van de dag er keihard voor werken, dan is het niet alleen maar leuk om anders te zijn.”

“Als je van je beperking je kracht weet te maken, kun je zeggen: het is goed zo,” vult Tjörven aan. Maar ik weet nog heel goed dat onze kinderen huilden dat ze zich zo anders voelden. Dat was heel zwaar en dat is het af en toe nog. Het zou zo mooi zijn als er een mentaliteitsverandering komt. Want hoe vaak zit je op een verjaardag waar moeders steeds zitten op te scheppen over hun kind? Dan denk ik: ja kom op zeg. Zolang we daar allemaal op blijven focussen, krijg je de verandering in denken niet. Dan ga je niet denken in diversiteit, maar blijft er altijd een soort prestatiedrang.”

Op ’t Wijland, zoals de zorgboerderij van Jaap en Tjörven heet, is van prestatiedrang geen sprake. Daar mag iedereen zijn wie hij is, met en zonder beperking. “Want die lijntjes hè, waarbinnen iedereen moet passen, die zijn door mensen bedacht en niet door God!”

* De HOI Foundation wil het beeld van dyslexie en andere vormen van neurodiversiteit veranderen van stoornis naar een brein dat anders werkt en eigen voor- en nadelen heeft. Dat doet de stichting via masterclasses en lesprogramma’s op scholen, voorlichting aan remedial teachers en dyslexiedeskundigen, en trainingen en lezingen bij bedrijven. HOI Foundation organiseert van 1 – 8 oktober de Week van de Dyslexie. Kijk op hoi-foundation.nl voor verdiepende artikelen en filmpjes van lezingen etc.

Criminelen lieten Jacquelines autistische zoon drugs smokkelen. Lees ook haar verhaal: "Met zijn autisme zou hij die drukke gevangenis niet overleven"

Tekst: Theanne Boer