Blij met je lijf: 'Kracht is voor mij belangrijker dan geen cellulitis hebben'

Een meisje speelt bij het zwembad. Ze dartelt rond in een kek, turquoise badpakje met gele hartjes. Ietwat onhandig springt ze vanaf de zwembadrand het water in, waarna ze zichzelf zo goed en kwaad als het kan weer op de rand probeert te hijsen. Eerst op de buik en dan zwiepend met de benen in de lucht, tot ze weer staat. Ze is trots. Het maakt niets uit of iemand kijkt en iets vindt van haar lichaam. Of hoe ze lekker in alle kinderlijke onhandigheid de kant op rolt. Ze heeft zichzelf toch mooi dat water uit gehesen. 

Tien jaar later ligt ze met een vrouwenmagazine op een badlaken in de zon. Ze leest hoe ze zichzelf een bikinibody kan geven met de voorgeschreven work-outs en over de wonderlijke effecten van Chinese thee voor een dun lijf. Na een duik in het zwembad is ze zichzelf er ineens akelig van bewust dat mensen haar lichaam kunnen zien – en er iets van kunnen vinden. Ze klimt voorzichtig via het trapje het bad uit en hoopt dat niemand kijkt. Herken jij je in dat meisje?

Blij met mijn lijf

We weten dat de ideaalbeelden die we zien op social media en in films impact op ons hebben. Sommige vrouwen ontwikkelen mede daardoor een negatief lichaamsbeeld. “Maar we moeten het probleem niet groter maken dan het is,” waarschuwt Liesbeth Woertman, emeritus hoogleraar psychologie en auteur van het boek Psychologie van het uiterlijk. “Nederlandse vrouwen zijn in al hun nuchterheid redelijk tevreden over hun lichaamsbeeld.” Ook de Eva-vrouwen geven hun lijf gemiddeld een 6,7 bij de enquête Blij met mijn lijf. Dat is niet bepaald hoog, maar wel een voldoende. Woertman: “We bungelen ergens onderaan de Wereldranglijst als het gaat om het aantal cosmetische ingrepen. En er zijn zat jonge vrouwen die zich bezighouden met het klimaat, met de maatschappij en de wereld. En die nadenken: wie wil ik zijn, wat vind ik belangrijk?”

Bestel het Eva Zomerboek!

Bestel het Eva Zomerboek!

Lekker lezen op jouw vakantiebestemming of gewoon in de tuin? Van persoonlijke verhalen tot leuke uittips: Je leest het in het Eva zomerboek 🤩

Beschermend filter

Bemoedigend is dat we allemaal, ieder individu, in staat zijn een positief lichaamsbeeld te ontwikkelen. We kunnen leren hoe we de ideaalbeelden kunnen filteren. Dat blijkt uit onderzoek van psycholoog Jessica Alleva, die als universitair docent verbonden is aan de universiteit van Maastricht. Alleva nam een kijkje in het hoofd van vrouwen met een positief lichaamsbeeld. Hoe beschermen zij hun lichaamsbeeld tegen de impact van social media en behouden zij hun zelfvertrouwen? De voornaamste strategie van vrouwen met een positief lichaamsbeeld is focussen op wat hun lijf doet voor hen, en niet op de uiterlijke kenmerken. Een deelnemer aan Alleva’s onderzoek zei: “Ik heb cellulitis op mijn benen en daarover voel ik me slecht als ik kijk naar deze foto van een model in bikini. Maar ik herinner mijzelf er direct aan dat ik hier nu sta dankzij de kracht van mijn benen. En dat is voor mij belangrijker dan mooi zijn.”

De vrouwen richten zich ook actief op hun lichaamsacceptatie en -waardering en concentreren zich bewust op ‘andere, belangrijkere dingen’, zoals hun relaties. Ze leveren bovendien actief kritiek op het schoonheidsideaal en de beelden op social media. Ten slotte hebben ze vooral interesse in de waarden en persoonlijkheid van de vrouwen in de ideaalbeelden. Door deze manier van denken creëren de vrouwen een soort beschermfilter voor hun eigen lichaamsbeeld, dat ze elke dag weer kunnen toepassen.

Als je kijkt naar een kind, dan zie je wat wij als volwassenen ook zouden moeten doen: plezier beleven in en aan ons lichaam.

Zwangerschap en ouder worden

Ook tijdens de zwangerschap en bij het ouder worden gebeurt er iets waardoor vrouwen anders omgaan met hun lijf. Zwangere vrouwen worden dikker, krijgen striae en na de bevalling moet hun lichaam herstellen. Het lichaam voldoet op dat moment niet aan het ideaalbeeld. Toch blijkt uit de Eva-enquête en ook uit onderzoek van Woertman, dat vrouwen hun lichaam vaak het mooist vonden tijdens en na hun zwangerschap. Het lijkt wel alsof ook zij een soort beschermfilter ontwikkelen om met hun veranderende lijf om te gaan.

Naarmate vrouwen ouder worden, vinden ze zichzelf iets minder mooi, want ze krijgen meer rimpels en kwaaltjes. Maar tegelijkertijd wordt het belang dat ze hechten aan uiterlijk ook minder. Daardoor lijdt hun lichaamsbeeld er weinig onder. Alleva zegt in haar onderzoek goede hoop te hebben dat ieder individu kan werken aan de ontwikkeling van een beschermfilter voor haar lichaamsbeeld. De psycholoog is wel van mening dat het bevorderen van een positief lichaamsbeeld uiteindelijk structureel moet zijn en op het maatschappelijke niveau moet liggen.

Diepgewortelde overtuigingen

Dat is precies waar lichaamsactivisten al jaren voor strijden: die structurele verandering op maatschappelijk niveau. Dat gebeurde al voor Facebook, Instagram en TikTok bestonden. Het begon in Amerika. In 1969 was een jonge ingenieur in New York, genaamd Bill Fabrey, erg boos over de manier waarop de mensen in zijn omgeving zijn dikke vrouw Joyce behandelden. Enkele jaren eerder had hij een artikel gelezen over de oneerlijke manieren waarop dikke mensen werden bejegend. Daarvan maakte hij kopieën, die hij uitdeelde aan iedereen die hij kende. Uiteindelijk richtte hij met een groepje medestanders ’s werelds langstlopende vetrechtenorganisatie op, die strijdt voor acceptatie van dikke mensen, nu nog bekend als de Naafa.

In die tijd werd de term bodypositivity nog niet gebruikt, maar er waren wel dikke activisten te zien in talkshows. Hun ideeën over het liefhebben van je lichaam verbaasden sommige luisteraars en inspireerden anderen. Als iemand die op hen leek, kon leren van zijn lichaam te houden, zou iedereen dat misschien kunnen.

Bodypositivity

Bodypositivity is breder dan alleen de representatie van dikke mensen. De mensen die zich nu body positive noemen, strijden voor meer zwarte, gehandicapte, volle en oudere vrouwen in de media. Door deze beweging zit het inmiddels in ons DNA ingebakken dat we ons lichaam niet meer strandklaar hoeven te maken voor de zomer. Ieder lichaam is immers een bikinibody! In plaats daarvan mogen we vrouwen bewonderen die via social media hun striae laten zien, cellulitis vieren en ook met hun vetrollen blij zijn. Je mag van je lichaam houden, je lichaam vieren, ongeacht je maat. Joepie! Maar … is altijd blij zijn met je lijf realistisch?

Uit ons eigen onderzoek blijkt dat maar 7% van de Eva-vrouwen altijd liefde voelt voor haar lichaam. Wat betekent dat 93% soms, zelden of helemaal nooit liefde ervaart voor haar lijf. Toch heeft de beweging impact. Uit onderzoek blijkt dat mensen die veel body positive beelden zien, zich beter over hun eigen lichaam gaan voelen. Ze krijgen een beter, genuanceerder beeld van wat schoonheid kan zijn. “Ook lijkt er steeds meer invloed te komen uit verschillende groepen, waardoor het schoonheidsideaal breder wordt. We zien vrouwen met kroeshaar, vollere vrouwen, zwarte vrouwen, oudere vrouwen. Zo passen meer vrouwen in dat plaatje, en dat leidt tot meer tevredenheid over ons eigen lijf,” ziet ook Woertman.

Om je lichaamsbeeld op te knappen, moet je nagaan wat jou triggert om negatief te worden over je lichaam

Body neutrality

Voor sommige mensen is houden van hun lichaam, waar de body positivity-beweging zo op hamert, nog een brug te ver. Andere vrouwen zijn gewoon murw geslagen door alle focus op ons uiterlijk en willen er zo min mogelijk mee van doen hebben. Door zulke mensen is de body neutrality-beweging in het leven geroepen. Een beweging die neutraler kijkt naar het lichaam. “Body neutrality vind ik wel een ongelukkige term,” zegt Liesbeth Woertman in reactie op de vraag wat ze van de beweging vindt. “Want neutraal naar je lichaam kijken bestaat niet. Je neemt waar en hebt altijd een oordeel. Je kunt er wel naar streven. Je kunt jezelf aanleren op een andere manier naar jezelf en anderen te kijken. Door bijvoorbeeld eens in de sportschool of supermarkt rond te kijken en te ontdekken: wie straalt er warmte, aardigheid of verbinding uit? En niet op de competitieve manier van ‘Wie is er mooier dan ik?’”

Een tweede tip is leren je zelfwaarde uit andere dingen te halen dan je uiterlijk. Je kunt ervan houden dat je enthousiast, sterk, idealistisch of creatief bent.

Body neutrality gaat ook over weer in contact komen met je lijf. Na jaren van kritisch zijn op zichzelf, kan het vrouwen helpen zich bewust te richten op wat ze voelen in hun lijf, welke signalen hun lichaam geeft en op de wonderlijke werking van het lichaam. Het is meteen de eerste praktische tip voor het toepassen van body neutrality: kijken naar wat je lichaam kan en voor je doet. Zien hoe wonderlijk het is gemaakt en hoe het werkt. Je lijf verteert je eten, het brengt je van a naar b en is een plek waar God woont, zoals in de Bijbel staat. Deze manier van kijken is gerelateerd aan hogere lichaamstevredenheid, blijkt uit onderzoek van Alleva, dat ook eerder in dit artikel werd aangehaald.

Spiegels

Woertman: “Om je lichaamsbeeld op te knappen, moet je nagaan wat jou triggert om negatief te worden over je lichaam. Zijn dat die beelden in de media? Zorg dan eerst dat je de blootstelling aan die beelden drastisch vermindert (tip: op pagina 70 leer je hoe je zo’n verandering kunt bewerkstelligen). En probeer bewustwording te creëren. Zo kun je ontdekken of je bijvoorbeeld constant bevestiging zoekt over je uiterlijk door jezelf te monitoren, selfies te maken of in de spiegel te checken hoe je eruitziet.”

Om haar zelfbeeld op te knappen vermeed ook journalist Kalinka Hählen een week lang spiegels. Ze realiseerde zich pas hoeveel spiegels en spiegelende oppervlakken er om haar heen zijn toen ze er niet in mocht kijken: het werd een week van bukken en uitwijken. “Vrijwel iedereen om mij heen dacht bevestiging van de spiegel nodig te hebben, essentieel om je goed te voelen. Maar man, wat een enorme ruimte in mijn hoofd creëerde dit experiment,” zegt ze daarover. Ook werd Hählen milder voor zichzelf: “Ik werd minder gefocust op wat ik dacht dat anderen van mij vonden.” Hählen kreeg niet alleen meer ruimte in haar hoofd, ze hield ook zeeën van tijd over die ze anders voor de spiegel doorbracht.

Woertman: “In verbinding staan met anderen is ook essentieel bij het hebben en behouden van een positief lichaamsbeeld. Bedenk daarom ook wat je uitstraalt als je helemaal strak in de make-up zit of allerlei ingrepen hebt gedaan aan je gezicht of lijf. Je zegt daarmee: kijk naar mij, bewonder mij, maar raak mij niet aan. Verbinding maken is dan moeilijk en daardoor ontstaat juist een gemis, leegte, eenzaamheid.”

Met het hart zien

Wat levert het hebben van een positief lichaamsbeeld ons op? Woertman: “Dat klinkt misschien heel gek, maar daarvoor moeten we kijken naar een kind. Dan zie je wat wij als volwassenen ook zouden moeten doen. Namelijk: plezier beleven in en aan ons lichaam. Terug die onbevangenheid in.”

Daarmee is het onhaalbare schoonheidsideaal niet ineens weg. Maar, zegt Woertman, “ik heb er vertrouwen in dat ieder mens zelf op een gegeven moment op zoek gaat naar een antwoord op de vraag: wat voor mens wil ik zijn, waar sta ik eigenlijk voor? En dat zo bij iedereen de focus langzamerhand gaat liggen op wat je echt belangrijk vindt in het leven.”

Ieder mens komt er op een gegeven moment achter dat het lichaam ouder wordt en vergaat. En dat het niet duurzaam is om er al je tijd, gedachten en geld aan te besteden. Gebruik je lijf daarom waarvoor het bedoeld is, zoals een kind. Leef niet in je hoofd, maar in je lijf: zwem, dans, deel knuffels uit, spring, zing en huppel, heb lief.

Misschien kun je wat met de beroemde uitspraak van de vos in het boek De kleine prins: “It is only with the heart that one can see rightly; what is essential is invisible to the eye.” Alleen met het hart kun je goed zien. Wat essentieel is, is onzichtbaar voor het oog. Als we met de zachtheid van ons hart naar onszelf en de ander kijken, zien we de zaken die er werkelijk toe doen.

Tekst door: Heleen Bastiaanse