De kracht van ‘nee’ zeggen: grenzen stellen in je leven en relaties

Ik ken een paar mensen die heel goed zijn in hun grenzen aangeven. Op zo’n manier dat je nooit zeker weet of een afspraak met hen door kan gaan. Omdat ze op dat moment misschien meer behoefte hebben aan rust, of het om een of andere reden toch niet zien zitten. Lange tijd heb ik dat niet begrepen. Kom op, die afspraak staat al weken vast: neem een paracetamol en wees even flink.

Dat was ook wat ik tegen mezelf zei. Als ik werd gevraagd voor een commissie of taak, zei ik standaard ‘ja’. Hoe ik dat zou passen in m’n leven, zou ik dan wel zien. En zo zat ik tijdens mijn studentenleven op een gegeven moment in negen commissies tegelijk. Of ik even iemands scriptie kan doorlezen? Prima, stuur maar door. Die barbecue zaterdag? Kan wel bij mij! En laat ik toch maar naar Bijbelkring gaan, ook al heb ik weinig energie.

In coronatijd stond alles even op een lager pitje – maar toen de wereld weer openging, propte ik mijn agenda weer vol. Vorig jaar werkte ik fulltime, deed ik daar een master naast en oh ja, was ik zwanger. Ik heb één week verlof gehad voordat mijn baby werd geboren. En dat zeg ik niet om stoer te doen – het scheelde weinig of het was me te veel geworden.

Doe de test: Hoeveel rust is er in jouw leven?

Doe de test: Hoeveel rust is er in jouw leven?

Kun jij een halfuur stil zijn, of word jij al gek bij het idee? En houd jij van prikkels, of zoek je juist de stilte op? Doe de test en ontdek hoeveel stilte en rust er in jouw leven is.

Je mág ontspannen

Als vrouwen zijn we vaak geneigd om ‘ja’ te zeggen en alles maar aan te gaan, zonder na te denken over onze grenzen. Daarmee stellen we anderen voorop en verdwijnen onze eigen behoeften naar de achtergrond. En zo kunnen we zomaar aan onszelf voorbijlopen.

Op Pinterest kwam ik de quote tegen: “If it costs you your peace, it’s too expensive.” Dat inspireert mij, maar ik vind het tegelijk moeilijk: draait alles dan om jouw eigen ‘vrede’? Hoe zit het met klaarstaan voor anderen? Met naastenliefde, niet egoïstisch zijn? Ik denk dat veel mensen daarmee worstelen. Uiteindelijk worden er ook gewoon dingen van je verwacht. Op je werk, in je gezin, in je vriendenkring, in de kerk, et cetera.

Je mag ruimte vragen voor jezelf en daarvan genieten

In zijn boek Waarom moet ík altijd helpen? schrijft Nico van der Voet, docent Ethiek aan de Christelijke Hogeschool Ede: “Een christen hoeft niet te hollen voor anderen tot hij zelf met een burn-out thuis komt te zitten. Hij mag ruimte vragen voor zichzelf en daarvan genieten. Hij mag (ook) aan zichzelf denken. Hij mag (ook) voor zijn eigen ontspanning zorgen. Een normaal mens zorgt goed voor zichzelf.”

Van der Voet gaat verder: “Een christen is geen kaars die aan twee kanten opbrandt, maar een olielamp, die licht verspreidt als de olie maar op tijd aangevuld wordt. De aanvulling vindt plaats als hij geestelijk, psychisch én lichamelijk gezond leeft. Een christen die voor zichzelf zorgt, wil nog steeds licht verspreiden. Iemand neemt heerlijk vakantie voor zichzelf. Hij geniet er intens van. Zo verzamelt hij energie om er na de vakantie weer te zijn voor anderen.”

Dat vind ik een mooi inzicht: op tijd je olie aanvullen, zodat je licht kunt blijven verspreiden. Goed voor jezelf zorgen en grenzen stellen, is daarmee uiteindelijk ook goed voor anderen.

Het leven dat jíj wil

Maak je duidelijke keuzes, dan zul je ongetwijfeld mensen moeten teleurstellen. Dat zegt ook auteur en spreekster Eline Hoogenboom in een van haar podcastafleveringen. Ze deelt hoe haar relaties veranderden toen ze een man en kinderen kreeg, en dat ze niet meer alles kón bijhouden. “Natuurlijk probeer je recht te doen aan mensen”, vertelt ze, “maar je hoeft jezelf niet in honderd bochten te wringen. Je zult soms mensen moeten teleurstellen. Anders leef je het leven dat zíj willen, maar het is de bedoeling dat je het leven leeft dat jij wil. Wat goed is voor jou, en voor je gezin.” Daarom is het belangrijk om na te gaan: wat wíl je? En welke keuzes kun je daarin maken?

Wil je leven in plaats van geleefd worden, dan moet je grenzen stellen

Ook volgens de Duitse monnik Anselm Grün is het belangrijk om jezelf niet weg te geven. Hij zegt: “Wil je leven in plaats van geleefd worden, dan moet je grenzen stellen. (…) Als je alleen geeft om gezien te worden, verlies je het gevoel voor grenzen. Je geeft jezelf dan weg. Als je leeft vanuit innerlijke kracht en put uit de bron van de Heilige Geest die ons verfrist en nieuwe energie geeft, raak je niet snel ‘op’.”

Oftewel: het is niet gezond om de hele tijd te rennen door het leven en overal maar ‘ja’ op te zeggen, omdat je denkt dat het moet of omdat het aanzien zou geven. Ga in plaats daarvan na wat jij zelf nodig hebt en belangrijk vindt.

Grenzen stellen: een paar praktische tips

Grenzen stellen én aangeven blijft een leerproces, althans voor mij. Maar ik merk dat ik, nu ik een kind heb en mijn energie beperkter is, steeds beter wordt in ‘nee’ zeggen. Niet meer zoveel ballen hooghoud. Bewust kies waar ik ‘ja’ op zeg. En langzamerhand begin ik de mensen te begrijpen die soms iets te goed hun grenzen aangeven – en wil ik van hen leren. Hierbij een paar mooie inzichten en tips.

1. Les van de fles

Schrijfster en stiltecoach Mirjam van der Vegt leert ons de ‘les van de fles’: wanneer je een fles met zand en water erin heen en weer schudt, wordt het water troebel en kun je er moeilijk doorheen kijken. Zo is het ook met ons leven. Als je altijd maar rent en vliegt, wordt het zicht troebel en dan is het lastig om goede keuzes te maken. Staat de fles echter stil op tafel, dan zakt het zand en wordt het water helder. Een mooie reminder om zelf ook regelmatig stil te staan.

2. Vind zingeving in de stilte

In Eva’s online training ‘Hoe vind ik zingeving in de stilte’ ontwikkel je een heldere blik en een gevoelig gehoor, om zo meer zingeving te ervaren. Soms door een wandeling, soms door de stilte zelf, soms door na te denken over wat er zich afspeelt in je innerlijk leven. De training wordt gegeven door theoloog Tomas Sjödin. Meer informatie over de training vind je hier.

3. Wat geeft energie, wat niet?

Maak twee lijstjes: een met dingen (activiteiten, personen, etc.) die je energie geven en een met dingen die je energie kosten. Wat van die laatste lijst kun je schrappen in je leven, en wat van de eerste lijst kun je meer aandacht geven?

4. Gaspitten

Volgens de gaspittentheorie is het leven te vergelijken met een gasfornuis met 4 pitten. Elke pit staat voor een belangrijk gebied in je leven: bijvoorbeeld gezin en familie, gezondheid, maatschappij (vrienden, sociale omgeving) en werk. Het is niet mogelijk om elke pit op hetzelfde moment vol aan te zetten. Daarom moet je keuzes maken: wat zet je tijdelijk op een lager pitje?

5. Life Rules

‘Niet geleefd worden, maar leven’ is het credo van EO-platform Life Rules. Ze delen tips en inspirerende video’s over hoe je jezelf een andere levensstijl kunt aanmeten. Leuk om te volgen en lid te worden van de Telegram-groep.

Wil je leren hoe je verder kunt groeien als mens, juist in de stilte? Volg dan de onlinetraining van Tomas Sjödin 'Hoe vind ik zingeving in de stilte?' en ontwikkel een heldere blik en een gevoelig gehoor voor meer zingeving in je leven. Klik hier voor de training

Geschreven door Eline van Lindenberg