Hoe onderhoud je vriendschappen in een druk leven? Inzichten en tips van een sociologe

Waar je als kind en tiener je vrienden dagelijks ziet, wordt dat een stuk ingewikkelder zodra je gaat studeren of werken. Je ontmoet nieuwe mensen en vroegere vrienden verdwijnen naar de achtergrond. Tel daar nog een verhuizing of twee bij op en de vriendenkringchaos is compleet. En dan hebben we het nog niet eens over de tijd die beperkter wordt. Hoe graag je je vrienden ook ziet, soms kunnen vriendschappen voelen als nóg meer ballen die je hoog moet houden.

Iemand die veel weet over vriendschappen, is prof. dr. Beate Völker. Als sociologe en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en directeur van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) doet ze onderzoek naar de facetten van sociale cohesie – zowel vriendschappen als het falen van cohesie, zoals bij criminaliteit. Vriendschap onder volwassenen vindt ze boeiend, vertelt ze. “Het is de relatie die ultiem zelfgekozen is, en nog meer zelf ingericht dan partnerrelaties. De diversiteit is daardoor hoog, en het is boeiend om patronen te ontdekken.”

Waarom hebben we vrienden nodig?

Hoe fijn het ook is als je een goede band hebt met je familie, volgens Völker hebben we vrienden nodig. “Vrienden kunnen je in alle soorten levenssituaties helpen. Sommige dingen wil je niet delen met je familie; liefdesverdriet bespreek je meestal liever met een vriendin dan met een neef. Een familie gaat over meerdere generaties, terwijl vrienden over het algemeen van jouw generatie zijn. Daardoor helpt vriendschap je te positioneren in de samenleving; je bespreekt hoe je tegen dingen aankijkt.”

Koester je vrienden, je hebt elkaar keihard nodig

“De wereld heeft grote problemen: oorlog, klimaatverandering, polarisering. Er zijn veel echtscheidingen, familie woont meestal niet meer om de hoek en de samenleving vergrijst, waardoor veel mensen alleen komen te staan – want je wordt niet per se samen met je partner ouder. We hebben elkaar keihard nodig. Koester daarom je vrienden.”

150 vrienden

Volgens de Engelse antropoloog en bioloog Robin Dunbar kunnen mensen maximaal 150 vrienden hebben – meer zouden je hersenen niet aankunnen. Veel wetenschappers vinden ‘het getal van Dunbar’ achterhaald, maar Völker beaamt dat er cognitieve beperkingen zijn. “150 is een gemiddelde, sommigen kunnen meer en anderen minder contacten onderhouden, simpel omdat ze het cognitief wel of juist niet aankunnen. Daarnaast is er ook de beperking van tijd. In het ‘spitsuur van hun leven’ kunnen mensen niet elke dag met een vriend in de kroeg zitten. Maar er is veel mogelijk: in principe kun je zoveel vrienden hebben als dat je er tijd en energie voor vrijmaakt. De vraag is natuurlijk of het nodig is: het is niet zo dat meer vrienden altijd beter is.”

Volgens Völker hebben de meeste mensen twee, soms drie hechte vrienden. “Die zijn qua hechtheid in onze metingen bijna niet van een partnerrelatie te onderscheiden. Daaromheen hebben veel mensen een cirkel van ongeveer tien tot vijftien goede vrienden. Daarbuiten worden het meer kennissen; ook dat kunnen best belangrijke relaties zijn. Extraverte mensen kunnen trouwens een groter netwerk hebben, maar vaak fluctueert dat ook meer.”

Vriendschappen zijn dynamisch 

Vergelijk je huidige vrienden eens met die van tien of twintig jaar geleden – waarschijnlijk zijn er behoorlijk wat verschillen. Ook dat is een patroon dat Völkers ziet: een vriendenkring is dynamisch. “In een transitiefase wordt je netwerk door elkaar gehusseld. Als je gaat studeren, laat je iets achter en begin je iets nieuws. Daarna heb je vaak weer een breekpunt, als je op zoek gaat naar een ‘thuis’ om te settelen. Er zullen mensen overblijven, maar het wordt moeilijker om alle relaties te onderhouden – zeker als je eenmaal werkt. Het hoort bij die fase.”

Als je in verschillende levensfases zit, laten veel mensen hun vriendschap versloffen

Ook bijvoorbeeld het krijgen van een kind husselt je netwerk door elkaar, volgens Völkers. “Je dagritme wordt anders dan dat van mensen zonder kind, je kunt niet meer zomaar naar de bioscoop gaan. En de ander wordt die verhalen over luiers ook weleens zat. Als iemand in een andere levensfase zit, moet je extra moeite doen om elkaar te blijven zien. Veel mensen laten dat versloffen. Wat ik het boeiende vind: vriendschappen kunnen dat vaak hebben. Bij een partnerrelatie zou je nooit zeggen ‘We zien elkaar drie maanden even niet’. Als je dat laat versloffen gaat het vaak definitief uit. Maar het gebeurt best regelmatig dat vrienden elkaar na verloop van tijd weer vinden.”

Vrienden in de buurt

Als je (vaker) bent verhuisd, is het waarschijnlijk dat je vrienden overal en nergens wonen. Toch laten studies zien dat vrienden binnen een actief vriendschapsnetwerk dicht bij elkaar wonen. “Niet in de onmiddellijke buurt, maar wel op fiets- of loopafstand”, aldus Völker. “Familie woont in onze samenleving vaak verder weg dan vrienden. Je maakt toch vrienden rondom je leven, voor de meeste mensen is dat relatief lokaal. Er ontstaan meer gelegenheden om elkaar te zien – je gaat naar de markt en kunt nog even koffiedrinken bij die vriend. De meeste mensen hebben ook nog een paar dierbare vrienden die verder weg wonen, maar die behoren niet tot het actieve netwerk.”

Met regelmaat (af)spreken

Er bestaat geen ‘regel’ voor hoe vaak je vrienden moet zien, stelt Völker. “Bij jongere mensen en studenten is het vaak meer, bij mensen die een baan en gezin hebben is dat veel minder. Het is belangrijk dat je elkaar wel zoveel ziet dat je op de hoogte bent van belangrijke gebeurtenissen in elkaars leven. Kijk naar wat de ander nodig heeft. Als je het idee hebt ‘Ik kan hem of haar niet zomaar bellen’, dan heb je elkaar te weinig gezien. Dan heb je te veel in te halen.”

Het gaat erom dat jullie je allebei gezien voelen

Völker geeft tips om een vriendschap te onderhouden als je druk bent. “Doe iets wat je allebei leuk vindt. Ga naar de bioscoop, maak een wandeling. Het hoeft niet meteen een hele avond met eten erbij te zijn, waardoor je de volgende dag moe bent. Het is ook voldoende om even te bellen of te appen. Het gaat erom dat jullie je in de relatie allebei gezien voelen. Vraag naar het laatste gesprek: hoe gaat het nu met die rare buurman? Dat laat zien dat je het volgt en betrokken bent.”

Ondertussen contact houden via social media kan daarbij helpen. “Veel sociologen hadden een aantal jaren terug de hypothese dat je met social media niet meer echt met elkaar communiceert. We hebben het allemaal gezien met corona – we waren zo blij toen we elkaar weer offline mochten ontmoeten. Maar de nieuwe media zijn een prima manier op contact te houden. Even een appje of foto sturen om bij te blijven. En je kunt het gebruiken om fysieke afspraken te maken. Er zijn uitzonderingen, maar ik denk toch dat je elkaar echt offline moet zien, niet alleen online.”

Nieuwe vrienden maken

Het kan soms best lastig zijn om nieuwe vrienden te maken. Soms liggen structuren vast en hebben mensen geen zin of tijd voor nieuwe mensen. Völker: “Zeker als je ouder wordt ben je in kringen waar iedereen volop met zijn eigen dingen bezig is. Ook is werk niet per se een bron voor vriendschapsvorming. Het kan uiteraard wel en we zien in onze studies ook dat het gebeurt, maar vaak is er vaak sprake van hiërarchie, werkdruk en competitie en dat staat haaks op het vormen van hechte vriendschappen. Je zal er dus toch op uit moeten gaan.”

'Uit je comfortzone' is het sleutelwoord als je nieuwe vrienden wil maken

Een leuke manier om nieuwe mensen te leren kennen: het zogeheten second degree dinner. “Nodig mensen uit die je kent en leuk vindt, en vraag ze om iemand mee te nemen die je niet kent. De kans dat vrienden van vrienden ook jóuw vrienden worden, is heel groot. Je hebt sowieso een leuke avond.”

“Je kunt vriendschap een extra dimensie geven door elkaar dingen te vragen die niet zo voor de hand liggen. Daar heb je ook kaartjes voor, als je het lastig vindt om zelf te bedenken. Vraag de ander bijvoorbeeld naar een belevenis van toen hij klein was, of wat hij wilde worden. Het is een verrijking en je denkt ‘out of the box’. Sowieso is ‘uit je comfortzone’ het sleutelwoord hierbij.”

Geschreven door Eline van Lindenberg