Lenna ontdekte dat ze als meisje is besneden, nu strijdt ze tegen meisjesbesnijdenis
Lenna van den Haak (43) kwam er op 25-jarige leeftijd achter dat ze als klein meisje besneden is. Nu zet ze zich in om meisjesbesnijdenis, ook wel ‘vrouwelijke genitale verminking’ genoemd, te stoppen.
Lenna’s wieg staat in Indonesië. Haar jonge moeder Urjan is dan net terugverhuisd naar haar geboortedorp Kampong Kelor, omdat haar toenmalige man geen interesse meer in haar had. Urjan probeert de eindjes aan elkaar te knopen en werkt op de rijstvelden en bij de haven. Maar de armoede is groot. Om Lenna niet te laten sterven van de honger, besluit Urjan haar ter adoptie af te staan.
Open over adoptie
Lenna groeit op in Haarlem bij haar Nederlandse adoptieouders Hans en Anneke. Ze kijkt terug op een fijne jeugd. “Mijn ouders zijn vanaf het begin heel open geweest over mijn adoptie. Ik kwam uit een ander land, maar ben daar nooit mee gepest. Veel kindjes vonden het wel interessant.” Als ze 17 is, gaat ze in Tilburg studeren. Haar geboorteland Indonesië komt in het nieuws; er woeden heftige bosbranden, er zijn studentenopstanden en relletjes. “Ze gingen massaal de straat op. Ik dacht: ik had daar ook kunnen staan. Toen werd ik heel nieuwsgierig naar hoe het daar zou zijn.”
Zoektocht naar biologische ouders
Na het afronden van haar studie journalistiek in 2002, gaat ze met haar Nederlandse ouders naar Indonesië om haar biologische ouders te zoeken. Haar adoptieouders kregen bij haar adoptie hulp van een klooster waar weeskinderen en verstoten kinderen werden opgevangen. “De oom van een van de nonnen werkte als ambtenaar in het district Tangerang – waar Kampong Kelor onder valt – en was geïnteresseerd in mijn verhaal. Hij zei: ‘Dit valt onder mijn werkgebied’, en stelde voor om wat vooronderzoek te doen”, vertelt Lenna.
Opeens was die zoektocht klaar
Kort daarna blijkt Lenna’s biologische moeder al gevonden. “Het ging te snel. In Nederland ben je de zoektocht aan het voorbereiden, maar in Indonesië wilde ik eerst acclimatiseren en rustig opstarten. En opeens is die zoektocht klaar.”
Onwerkelijk gevoel
Met haar ouders, een zuster uit het klooster en de man die haar biologische moeder vond, gaat ze naar haar geboortedorp om haar moeder, opa, oma en andere familieleden op te zoeken. “Het was gevoelsmatig aan het einde van de wereld, in the middle of nowhere. Na elke bocht die we namen, dacht ik: hier houdt de wereld op te bestaan. Het asfalt werd steeds slechter, totdat het alleen maar een zanderige weg was. Het voelde onwerkelijk. Het hele dorp liep uit, honderden mensen kwamen naar de auto. Sommigen schreeuwden en huilden. Dat was heel beangstigend.”
Oog in oog met familie
Dan staat Lenna voor het eerst oog in oog met haar biologische moeder. “Mijn moeder huilde, ze was heel emotioneel. Zij heeft mij negen maanden gedragen en daarna de moeilijkste beslissing van haar leven genomen. Dat droeg zij al 22 jaar met zich mee.” Als Lenna haar vasthoudt, wordt ook zij overmand door emoties. “Mensen vragen weleens: voelde je gelijk dat het je moeder was? Bij mij had dat tijd nodig, maar mijn moeder voelde het meteen.”
“We gingen naar haar houten huisje met een dak van bamboematten dat met hout en spijkers aan elkaar vastzat. Wij zaten op de grond, een aangestampte vloer. In de woonkamer lag alleen een matras dat nog in het plastic zat, omdat het anders vies zou worden. Daar sliep ze, samen met haar ouders. En toen vertelde ze het hele verhaal, met horten en stoten.”
Mijn moeder voelde meteen dat ik haar dochter was
In de weken die volgen ontmoet Lenna haar familie vaker en ziet ze steeds meer overeenkomsten met haar moeder. “Hoe zij lacht en zich non-verbaal uit, bijvoorbeeld.”
‘Maar jij bent ook besneden’
Als Lenna 25 jaar is, gaat ze voor de tweede keer naar Indonesië met haar toenmalige partner. “Mijn jongste broertje van 7 werd besneden. Mijn familie vroeg of wij ook wilden komen en het feest wilden betalen.” Op het feest praat Lenna met haar moeder na over de besnijdenis. “We hadden het erover dat het in Nederland niet gebeurt, dat wij die cultuur niet hebben. Toen zei mijn moeder tussen neus en lippen door: ‘Maar jij bent ook besneden.’ Ik werd stil en voelde mij misselijk worden. Mijn toenmalige partner schakelde snel, maar ik klapte ineen.” In de westerse cultuur komt besnijdenis bij jongens wel vaker voor, om medische of religieuze redenen. “Maar voor een vrouw is er geen enkele noodzaak. Dat dit mij was overkomen, was vooral psychisch een klap”, vertelt Lenna. “Het is onrecht. Ik was in mijn vrouwelijkheid aangetast en voelde me geen vrouw meer.”
Veel puzzelstukjes vallen op hun plek voor Lenna: al jaren heeft ze last van krampen, zenuwpijn en klachten op seksueel gebied, zoals moeite met ontspannen en opgewonden raken. Lenna neemt direct contact op met haar adoptiemoeder, om vervolgens de kinderarts te bellen. “Hij was gespecialiseerd in tropenkinderen en had mij destijds onderzocht op ‘standaard’ kenmerken, zoals gebit, vingers, ogen, reflexen en ondervoeding. Maar niet op andere fysieke kenmerken.”
Verlies van relatie, huis en baan
Met haar relatie gaat het vervolgens snel bergafwaarts. Haar vriend verwacht dat ze zich er wel overheen kan zetten, maar Lenna heeft daar moeite mee. “Ik voelde mij geen vrouw meer, ik was geraakt tot diep in mijn ziel. Dat stukje dat mij vrouw maakt, was beschadigd en dat voelde als onrecht. Dat begreep mijn vriend niet, er ontstond afstand tussen ons.” Ze ervaart schaamte, boosheid en onbegrip. Op werk gaat het ook steeds slechter en langzaam raakt ze burn-out. Haar relatie loopt op de klippen, ze zetten hun huis in Den Haag te koop en Lenna gaat terug naar haar ouders.
Met alle stukjes bij elkaar werd het plaatje van mijn leven completer
Lenna maakt een afspraak bij de gynaecoloog, huisarts en seksuoloog, en later ook bij de psycholoog. Alles komt naar boven tijdens de therapiesessies: de adoptie, de zoektocht naar haar identiteit en hoe ze is opgevoed. “Ik zat met veel vragen. Waarom geven mijn hersenen een seintje aan mijn benen dat ze op slot moeten, als ik aangeraakt word? Waarom sla ik compleet dicht als het gaat om intimiteit? Vaak werd het afgedaan met: ‘Je bent nog jong, het komt wel.’ Maar dat was niet zo. Het is fijn als je eindelijk begrijpt waar dit vandaan komt. Het is net een puzzel. Met alle stukjes bij elkaar werd het plaatje van mijn leven completer.”
Lenna heeft sterk het gevoel dat ze iets moet met haar ervaring. Ze besluit om zich in te zetten om meisjesbesnijdenis te stoppen. “Ik was er dag en nacht mee bezig en voelde dat ik de kracht had om mijn verhaal te delen. Dit is mij overkomen, en het kan voor de ander waardevol zijn als ik daarover vertel.” De eerste keer dat ze haar verhaal naar buiten brengt, is op Female Mutilation Day, 8 februari 2022. Ze stapt met haar verhaal naar de media, om bewustwording te creëren, en krijgt honderden reacties door heel Nederland. “Het heeft veel teweeg gebracht. Ik dacht: nu is het tijd om door te pakken.”
Meisjesbesnijdenis in Nederland
“In Nederland lopen er 40.000 vrouwen en meisjes rond die besneden zijn”, vertelt Lenna. “Meisjesbesnijdenis wordt ook wel vrouwelijke genitale verminking (vgv) genoemd. Er zijn verschillende gradaties: van het wegschaven van een deel van de clitoris tot het aan elkaar naaien van de buitenste schaamlippen. De clitoris loopt tot 7,5 centimeter in de vagina door en bestaat uit 8.000 zenuwen. Ter vergelijking: de penis heeft er 4.000. Besef dat die zenuwen kapotgaan, waardoor meisjes pijn en andere klachten krijgen”, legt Lenna uit.
“De ingreep heeft geen medische noodzaak en is puur door traditie, cultuur en/of religie bepaald. De jonge meisjes hebben hier geen keuze in, het wordt aan ze opgelegd vanuit dominantie van de man. Het brengt veel risico’s met zich mee op lichamelijk gebied, zoals moeite met vrijen, maar ook ernstige infecties.”
We kunnen er niet omheen dat meisjesbesnijdenis ook hier gebeurt
“Psychisch doet het heel veel met je, als je in een samenleving woont waar meisjesbesnijdenis niet aan de orde is. In Nederland is meisjesbesnijdenis verboden. Er ligt meer een taboe op dan op bijvoorbeeld geslachtsziektes. Toch kunnen we er niet omheen dat het ook hier gebeurt.” Lenna noemt het voorbeeld van meisjes die tijdelijk naar hun land van herkomst gaan, bijvoorbeeld onder het voorwendsel ‘vakantie’, maar in het geniep besneden worden. “Het sluimert en het kan een groter probleem worden, omdat er steeds meer mensen met een andere achtergrond in Nederland wonen.”
Intimiteit
Lenna’s besnijdenis heeft diepe sporen nagelaten: ze worstelt met thema’s als huidhonger, seksuele verbinding en intimiteit. Ze start een website over intimiteit en geeft hier ook cursussen over vanuit haar eigen ervaringen. “Niemand weet hoe jij je voelt. Jouw gevoel is persoonlijk en het is belangrijk om weer op jezelf te leren vertrouwen, om zo intimiteit te kunnen ervaren.”
Naar aanleiding van haar website, het doen van haar verhaal en de cursussen, krijgt ze berichtjes van mannen, vrouwen en meisjes die ook besneden zijn of door een andere reden moeite met intimiteit ervaren. Door de vele steunbetuigingen heeft ze meer zelfvertrouwen gekregen, vertelt ze.
Ik besefte dat ik niet de enige was die dit was overkomen
“Ik besefte dat ik niet de enige was die dit was overkomen. Ik ben vaak benaderd door vrouwen die ook besneden zijn, en door mannen wiens vrouw besneden is. Dat gaf mij steun”, vertelt ze. Het versterkte ook haar zelfvertrouwen. “Ik was niet op mijn mondje gevallen, maar vanbinnen was ik heel onzeker. Ik was bang en kon slecht tegen kritiek. Nu klopt mijn innerlijk met mijn zelfbeeld: ik ben niet meer onzeker. Dat is heel bevrijdend. Ik leef niet meer in angst en kan beter relativeren. Ik heb iets in beweging gezet. Niet zozeer voor mijzelf, maar voor meiden en vrouwen die hiermee te maken hebben. Ik ben een stem voor meiden die niet kunnen of niet willen spreken.”
Haar advies aan andere vrouwen die als meisje besneden zijn? “Probeer te ontdekken wat je wel en niet fijn vindt als vrouw zijnde. Dat hoeft niet per se seksueel te zijn. Ik kan bijvoorbeeld enorm genieten van muziek, de zon op mijn gezicht als ik op de boulevard in Zandvoort loop of het gefluit van vogels. Vanuit dat startpunt kun je weer vertrouwen krijgen in je lichaam”, zegt Lenna. “Het is verschrikkelijk wat er is gebeurd, maar nu is het aan jou om jezelf lief te hebben, zodat je weer liefde kunt geven en ontvangen. Het is mooi om op ontdekkingsreis te gaan naar wat jou uniek maak en ontroert. Zo kom je in connectie met jezelf en met je lichaam. Laat jezelf gelden.”
Meer van dit soort bijzondere, persoonlijke verhalen van vrouwen? Lees ze in de nieuwste Eva! Word abonnee of bestel een los nummer!
Tekst: Hendriëlle de Groot
Foto: Nienke van Denderen