Vuurwerk en pubers: zo zorg je voor veiligheid
'Als ouders ben je er verantwoordelijk voor dat je kind binnen bepaalde grenzen blijft'
Felle kleuren, harde knallen en sterke reacties van mensen: het puberbrein is dol op de dopamine die vuurwerk veroorzaakt. Alleen kunnen kinderen in de puberteit ook impulsief zijn en zijn ze gevoelig voor het aanzien van vrienden. ‘Pubers hebben een extern brein nodig om te zorgen dat dingen veilig gebeuren. Dat zijn wij als ouders,’ zo legt opvoedkundige Marina van der Wal uit. Maar hoe pak je dat aan?
Je hebt zelf twee zoons; wat vonden zij in hun puberteit van vuurwerk?
Marina van der Wal: “Mijn zoons mochten vuurwerk afsteken vanaf de toegestane leeftijd en binnen de toegestane tijdslimiet. Ik ging altijd met ze mee met het kopen van vuurwerk. Als kind heb ik een rotje in mijn capuchon gekregen en daardoor ben ik heel bang voor vuurwerk. Maar mijn angst mag geen invloed hebben op de ontwikkeling van de kinderen.
Mijn taak als opvoeder is om veiligheid te bieden. Mijn zoons betaalden daarom zelf voor het vuurwerk, maar ik kocht een veiligheidsbril en aansteeklont voor ze. Illegaal vuurwerk was streng verboden in ons huis. Ik zeg niet dat mijn kinderen daar nooit aan deden, maar wij waren heel strak in de regel dat illegaal vuurwerk bij ons niet mocht. Ieder jaar moesten mijn zoons mij geruststellen dat ze verantwoord omgingen met vuurwerk door in de tuin te laten zien hoe ze dat op een veilige manier deden. Dat hebben ze altijd keurig gedaan. Als ik iets eng of gevaarlijk vind, dan reageer ik met: ‘Ik vind dit gevaarlijk, ik maak mij daar zorgen over, stel mij gerust. Hoe ga jij hiermee om?’”
Wat je als ouders ook van vuurwerk vindt, of je voor of tegen bent, op dit moment is het afsteken van vuurwerk (binnen grenzen) legaal in Nederland. Dat betekent dat we onze verantwoordelijkheid als ouders moeten nemen en onze kinderen moeten leren om vuurwerk veilig af te steken. Je kunt je kind vuurwerk verbieden. Het risico is dan aanwezig dat je kind ervan overtuigd is dat hij met zijn problemen niet bij je terecht kan. Ik heb, met een andere mening over vuurwerk, de keuze gemaakt om geïnteresseerd te zijn en in gesprek te blijven.”
Het nieuwste magazine van de EO
De beste verhalen voor ouders van pubers lees je in Pubergedoe!
Pubergedoe is een magazine voor puberouders die af en toe met de handen in het haar zitten. Bestel 'm hier!
Wat doet vuurwerk met het puberbrein?
“Vuurwerk is spannend en het maakt hard geluid. Mensen reageren erop. Je kunt laten zien wat je ermee durft. Je krijgt daarmee in zekere zin een bepaald aanzien. In principe kun je één keer per jaar vuurwerk afsteken, daarna is het verboden. Je kunt je verheugen op dat moment. Al die dingen doen van alles met het puberende brein, dat gek is op dopamine. En dopamine is weer dol op avontuur. Vuurwerkfolders staan ook vol met kleurtjes, sterren en kreten als ‘Mega dit!’ of ‘Duizend zo!’. Dat maakt het heel aantrekkelijk voor het puberbrein.”
Hoe kun je tieners en pubers helpen om veilig om te gaan met vuurwerk?
“Pubers hebben een extern brein nodig om te zorgen dat dingen veilig gebeuren. Dat zijn wij als ouders. Wij zijn er verantwoordelijk voor dat onze kinderen binnen bepaalde grenzen blijven.
Zorg ervoor dat je puber niet in de verdediging schiet, maar met jou kan praten over vuurwerk
Laat je kinderen zelf betalen voor het vuurwerk. Jij zorgt voor veiligheid. Wees betrokken bij de aanschaf van vuurwerk, zodat je ziet wat je kind koopt en waar. Maar wees ook betrokken bij de voorpret. Zelfs als je het eng vindt. Het is belangrijk dat je geïnteresseerd bent in de lol van je kind. Zorg ervoor dat je puber niet in de verdediging schiet, maar met jou kan praten over vuurwerk. Veroordeel niet, maar maak wel duidelijk wat wel en niet mag.
En als jij of jouw partner vuurwerk heel leuk vindt, laat dan zien hoe je daar veilig mee omgaat. Bewaar dus geen vuurwerk onder het bed, maar op een veilige plek.”
Hoe ga je het gesprek aan over veilig en sociaal vuurwerkgebruik bij pubers?
“Ouders gaan uit van de commando ‘praatknop’. Jij besluit niet wanneer het een goed moment is voor een gesprek, je puber besluit wanneer het de goede tijd is. Jij moet die signalen oppikken. Zodat je daar een opmerking over kan maken. Een gesprek met een puber duurt meestal niet langer dan vijf zinnen.
Stel ook geen waaromvragen, daar zijn tieners allergisch voor. Zeg bijvoorbeeld: ‘Joh, ik ben zo geschrokken van al die knallen voor 31 december. Ik vind het belangrijk dat jij je aan de regels houdt. Daar moeten we het over hebben.’
Een tijdje later kom je op het onderwerp terug. ‘Ik maak me zorgen over dat illegale vuurwerk. Hoor jij daar weleens wat over?’ Dan krijg je een opmerking terug. En dan zeg je: ‘Oké, dank je wel.’ En dan draai je je om. Later kom je er weer op terug. Door al die vragen help je je puber zelf na te denken en om zelfstandig besluiten te kunnen nemen.”
Klachten van de buren
“Als je een klacht hebt gekregen over je kind, kun je bijvoorbeeld dit zeggen: ‘Ik heb gehoord dat dit is gebeurd en daar wil ik graag over praten met jou. Ik snap dat dat rauw op je dak valt. Zullen we het daar na het avondeten over hebben?’Je kind kan zo eerst deze informatie incasseren en zich voorbereiden op het gesprek.
Zo’n groot gesprek begin je met interesse. Je probeert qua emotie connectie te maken met je kind. Volwassenen denken vanuit de linkerkant van het brein. Rationeel en analytisch. Pubers zijn meer bezig met emotie. De rechterkant van het brein. Ad hoc, en ondoordacht. Vanuit emotie probeer je je kind te begrijpen. Dat betekent niet dat je zijn gedrag goedkeurt, maar wel dat je vanuit begrip helder krijgt wat er speelt.
Dan kun je daarna jouw zorg delen. ‘De buurman is bang dat hij een hartinfarct krijgt van die harde knallen. Voor 31 december mag je geen vuurwerk afsteken. Ik maak me zorgen over jouw gedrag omdat je je niet aan de wet houdt.’ Je richt je op het gedrag van jouw kind en niet op de persoon. Je sluit het gesprek af door samen een oplossing te vinden. ‘Hoe kunnen we samen met deze situatie omgaan?’”
Extra gesprekstip van Marina:
“Kijk een puberjongen niet in de ogen tijdens een gesprek. Pubers kunnen maar één ding tegelijk. Als ze jou aankijken horen ze je niet meer. Een gesprek met een jongen doe je al lopend, vissend, gamend of in de auto. Bij een puberdochter kun je haaks tegenover elkaar gaan zitten. Dan is er altijd ruimte om weg kijken.”
Invloed van vrienden
“De vriendengroep van je kind is heel belangrijk. Het is van belang dat je als ouders weet in wat voor vriendengroep je kind zich begeeft. Er is een reden waarom kinderen bepaalde vrienden kiezen. Ga daarover in gesprek. Wat maakt die vriendengroep zo leuk?
Als je als ouder de lol van je kind voor vuurwerk snapt, dan zal hij ook eerder rekening houden met jouw regels
Vrienden zijn ook belangrijk voor de statuur van je kind. Als jouw kind als enige niet mee mag doen, dan heeft dat impact op zijn eergevoel en dat is heel belangrijk voor zijn ontwikkeling, identiteit en zelfbeeld. Als hij niet meedoet, hoort hij er niet meer bij. Hoe kan je daar als ouder bij helpen? Ik heb ouders weleens geadviseerd om hun zoon heel veel klussen te geven. Zo kon hij klagen over zijn ouders en had hij een excuus die hij kon gebruiken bij zijn vrienden, maar bleef zijn eergevoel intact.”
Het onderwerp vuurwerk kan nogal ‘knallen’ binnen een gezin, de één vindt het geweldig, de ander stoort zich eraan, hoe zorg je toch voor verbinding?
“Ik verbaas me soms hoe kortzichtig ouders kunnen zijn. Zij vinden vuurwerk niet leuk en daarom interesseren zich zij daar niet in. Maar hun kind moet zich wel interesseren in de regels om op tijd naar bed te gaan. Zo werkt het niet. Je hoeft het niet goed te keuren, maar toon wel interesse in je waar je kind mee bezig is. Net zoals met gamen, vissen of andere hobby’s van je kind.
Als je niet werkelijk geïnteresseerd bent, dan prikken kinderen daar doorheen. Zorg dat je in verbinding blijft. Als je als ouder de lol van je kind voor vuurwerk snapt, dan zal hij ook eerder rekening houden met jouw regels.
Tot slot: Laat je kind weten dat als hij in de problemen komt, dat hij altijd mag bellen en dat jij er voor hem bent.’’
Marina van der Wal is opvoedkundige en puberexpert. Zij is getrouwd met Gideon en heeft twee zoons (31 en 29 jaar). Samen met haar man en twee honden (één daarvan zit middenin de puberteit ‘en weet echt niet wat hij met zichzelf aan moet’) woont ze in een tiny house.
Opvoedkundige Marina van der Wal, foto: Suzanne Hanekamp