Anya Niewierra over De Camino: ‘Ik voelde een innerlijke drang om dit verhaal te vertellen’
Met de thriller wint ze de NS publieksprijs
Schrijver, kunstenaar en Visit Limburg-directeur Anya Niewierra ontdekt graag het onbekende: van onontdekte gebieden tot andere denkwerelden. Voor haar thriller De Camino onderzocht ze de nasleep van de oorlog in Joegoslavië en liep ze de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Ze wint hiermee de NS publieksprijs. “Ik wilde altijd al uitzoeken hoe het kan dat mensen anders gaan denken, voelen en handelen als ze in een andere situatie terechtkomen.”
Met haar boeken voert Anya niet alleen haar lezers, maar ook zichzelf mee naar andere werelden. Zo speelt haar laatste thriller, De Camino, aan de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Ze wilde het traject beschrijven dat pelgrims over desolate plateaus en door mistige wouden voert, maar tijdens het bedenken van het plot liep ze vast. “Ik ontdekte dat je niet over pelgrims kunt schrijven als je niet zelf een deel van hun pad hebt gelopen.” Grondig, inlevend en onderzoekend als ze is, besloot ze zelf naar Le Puy-en-Velay te gaan om met eigen ogen het pad en zijn pelgrims te verkennen.
We moeten ons niet laten misleiden door vooringenomen ideeën, propaganda en desinformatie, maar op zoek gaan
Dat sluit aan bij de boodschap die ze haar lezers wil meegeven. “Mensen moeten hun eigen denken volgen en onderzoeken. We moeten ons niet laten misleiden door vooringenomen ideeën, propaganda en desinformatie, maar op zoek gaan. Zodat we verder komen. Op Rolduc ben ik gevormd in goed kijken, vraagstukken vanuit verschillende hoeken analyseren. Die manier van beschouwen heeft zich vastgezet in mijn hoofd. Om het uit te leggen neem ik vaak een berg als beeld. Mensen die de berg aan de ene kant beklimmen, hebben een totaal ander uitzicht dan mensen die aan de andere kant omhooglopen. Voor een goed beeld van bovenaf moet je eerst het hele rondje maken. Niet te snel oordelen en vooral niet veroordelen.”
De niet-geplooide Anya
Ze dept haar kwast, legt hem neer, neemt wat afstand en vervolgt mijmerend: “Mensen raken vaak geplooid door omstandigheden. Ze laten zich beïnvloeden door opmerkingen op social media of het voortdurend lezen van bepaalde meningen en berichten, waardoor ze in één richting blijven denken. Als ik bezig ben met mijn kunst en mijn schrijverschap probeer ik tot de kern te komen van de niet-geplooide Anya. Wat vind ik werkelijk van bepaalde gebeurtenissen? Loop ik niet mee met vooropgezette meningen? In de media gaat het tegenwoordig van opinieparade naar opinieparade. Als een carnavalsoptocht trekt het meningencircus voorbij. Ik probeer niet mee te lopen, maar op de stoep te blijven staan en te observeren.”
Ik probeer niet mee te lopen, maar op de stoep te blijven staan en te observeren
Uitzoeken hoe het kan
Dat observeren is goed gelukt bij De Camino, dat niet niet alleen gaat over de pelgrimstocht, maar ook over de nasleep van de oorlog in voormalig Joegoslavië. Het hoger beroep van Mladic, die eerder door het Joegoslavië-tribunaal was veroordeeld, wierp Anya terug in de tijd. “Ik kende Joegoslavië vooral als een zonnige vakantiebestemming. Pas toen de eerste beelden van concentratiekampen in Omarska naar buiten kwamen, realiseerde ik me dat veel Joegoslaven elkaar vooral zien als Serviërs, Bosniërs, Kroaten… Van het gevoel van Europese eenheid en vrede bleef weinig heel.”
“Ik ben een kind van de Koude Oorlog, het vallen van de bom was een constante dreiging. Mijn generatie vierde de val van de Berlijnse Muur dan ook euforisch. Hier in Zuid-Limburg in elk geval; vergeet niet dat Kerkrade tegen de grens met Duitsland ligt. Mijn opa komt uit Oost-Pruisen, het gebied dat in 1945 werd verdeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie. Dat grijpt in op mensenlevens. Wat er om ons heen gebeurt, beïnvloedt niet alleen onze levensloop, ook onszelf. Ik wilde altijd al uitzoeken hoe het kan dat mensen anders gaan denken, voelen en handelen als ze in een andere situatie terechtkomen. Waarom er op een andere plek of met andere mensen, andere ideeën ontstaan, waardoor mensen veranderen.”
De ziel laten meedeinen
Daarom moest ze dit verhaal vertellen, benadrukt ze. “Ik voelde een innerlijke drang. De pelgrimsroute naar Santiago de Compostella is een pad dat velen voor mij gelopen hebben, op zoek naar verstilling en loutering. Je ontmoet er vreemden met wie je al snel intimiteiten deelt. Wie je bent en waar je vandaan komt is niet zo interessant. Wandelaars stellen zichzelf voor en binnen een half uur gaat het over de essentie. ’s Avonds zat ik met andere pelgrims in een hostel aan tafel. Omdat ik vastliep met mijn boek, zat ook ik daar om verder te komen, inzicht te krijgen. Als ik vroeg waarom anderen het pad liepen, bleek de aanleiding vaak een heftige gebeurtenis. Voor iedereen was dat wat anders, maar ik vond het bijzonder dat we in kringgesprekken telkens zo snel de diepte in gingen en de essentie van ons leven deelden. Het gaf mij inkijkjes in de menselijke natuur, in scharnierpunten in iemands leven. Elk individu gaat op zijn eigen manier om met heftige gebeurtenissen.”
Elk individu gaat op zijn eigen manier om met heftige gebeurtenissen
Het vervlechten van de pelgrimage met oorlogsmisdaden was niet gemakkelijk, erkent ze. “Dat hoeft ook niet, uitdagingen maken het interessant en tegenslag hoort erbij. Je kunt geen 58 worden zonder tegenslag. Je ondergaat het, accepteert het en gaat door, maar zoekt daarbij momenten van reflectie. In het Kerkraads hebben we een mooie uitdrukking: die Seele baumeln lassen. De ziel wat heen en weer laten deinen, alsof ze in een hangmat ligt. Zo laat ik ook graag mijn ziel baumeln.”
Interview: Griëtte Vonck
Tekst: Maria Aarts
Beeld: Jeannine Rijsdijk
Visagie: Amber (Anya) en Karen Wirtz (Griëtte)
Redactie en research: Marlies Medema, Lieneke de Groot
