Opvoedcoach Steven Pont: zo stel je grenzen voor je kind

'Grenzen en structuur bieden een kind voorspelbaarheid'

21 juni 2023 · Leestijd 5 min ·

Grenzen stellen in de opvoeding is makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoe leer je kinderen goede gewoontes en bepaalde gedragsregels? Werkt het om te belonen en straffen? Of laat je ze juist vrij? In de webserie ‘Opgevoed staat netjes’ deelt Steven Pont wat hij door zijn jarenlange ervaring als ontwikkelingspsycholoog heeft geleerd.

Een kind heeft grenzen en een bepaalde mate van structuur nodig: daar zijn de meeste ouders het over eens. Maar daarna beginnen de vragen: ben ik te streng? Of juist te makkeljk? In deze aflevering van Opgevoed staat netjes vertelt Steven Pont over grenzen stellen en corrigeren. Tussendoor bekijkt hij herkenbare opvoedfragmenten uit het EO-programma Hoe gaat dat bij jullie thuis?.

Drie vormen van grenzen stellen

“Het leven moet een kind door zijn ouders worden aangeleerd,” legt Steven uit. “Daarbij kun je als ouder drie posities innemen: je loopt voor, naast of achter je kind. Wáár je loopt, is steeds weer een afweging. Als een situatie nieuw is, loop je voorop. En op den duur loop je naast of achter je kind.”

Je loopt voor je kind
“Als je voor je kind loopt, bepaal jij de grenzen. Je bent dan een soort leider of gids voor je kinderen. Dus: ‘Dit doen we wel, en dat doen we niet.’”
Je loopt naast je kind
“Je kunt ook naast je kind lopen: dan geef je je kind al wat meer inspraak. Hier bouw je de invloed van je kind al iets op.”
Je loopt achter je kind
“En uiteindelijk kun je erachter lopen: dan heb je het vertrouwen dat je kind iets alleen goed af kan en krijgt hij een hoge mate van vrijheid en verantwoordelijkheid. Natuurlijk ben je nog altijd beschikbaar als ouder – je blijft eindverantwoordelijk – maar je geeft je kind zo steeds ruimere grenzen.”

Structuur biedt voorspelbaarheid en veiligheid

Hoeveel structuur of juist vrijheid een kind krijgt, verschilt van gezin tot gezin. Dat blijkt wel uit de inkijkjes die we in Hoe gaat dat bij jullie thuis? krijgen. “Kinderen moeten de vrijheid die ze krijgen, wel aankunnen,” waarschuwt Steven de ouders met een laissez-faire opvoedstijl. “Want teveel vrijheid kan ook bedreigend voelen, omdat er chaos ontstaat. Dat is de functie van grenzen stellen en structuur bieden: het geeft voorspelbaarheid. En voorspelbaarheid is weer een belangrijke aanjager van veiligheid. Als een kind weet wat er gaat gebeuren, voelt hij zich veilig.”

Kinderen zijn wezens die hun gedrag nog niet zo goed zelf kunnen sturen

Daarom vindt Steven het belangrijk om te kijken in welke ontwikkelingsfase kinderen zitten: wat kunnen ze aan, en welke verantwoordelijkheid kunnen ze nog niet dragen? “Kinderen zijn wezens die hun gedrag nog niet zo goed zelf kunnen sturen,” licht hij toe. “Dat is niet erg – het zijn kinderen. Maar ouders kunnen ze helpen om dat gedrag en die emoties in goede banen te leiden. Dat samen regelen van het gedrag noemen we co-regulatie.

Hoe je je kind kunt corrigeren

Bij die co-regulatie hoort ook correctie, vervolgt Steven. En corrigeren is volgens hem veel breder dan simpelweg straffen en belonen. “Persoonlijk houd ik niet zo van straffen,” vertelt hij. “Wat mij betreft heeft dat meer te maken met africhten. Daarom zeg ik altijd: ‘Honden richten we af, kinderen voeden we op.’ Wat het verschil is? Een hond zal nooit begrijpen waarom hij niet in de tuin van de buurman mag poepen. Maar kinderen kunnen inzicht ontwikkelen: ze leren begrijpen waaróm dingen wel of niet kunnen. En een belangrijke tool om dat inzicht te laten groeien, is uitleggen.”

Bekijk 'Opgevoed staat netjes' - Grenzen stellen

‘Straf kinderen niet of zo min mogelijk’

Stevens advies aan ouders: straf kinderen niet of zo min mogelijk. “En als je ze dan al straft, zijn er wel een paar regels die je moet volgen:

De straf moet niet vernederend zijn voor je kind. Hoe kunnen we vernederende dingen verzinnen voor wezens van wie we zoveel houden?
Het liefst is de straf een logisch gevolg op de overtreding. Als je brutaal bent geweest tegen de buurman, is je straf niet dat je de afwas moet doen bijvoorbeeld. Maar dan ga je het weer goedmaken met de buurman. Eigenlijk is dat ook geen straf, maar iets dat we ‘een natuurlijke consequentie’ noemen. Daar leer je pas echt iets van: je moet iets oplossen wat je hebt veroorzaakt.”

Opvoeden is vooruitzien

Je hebt als ouder nóg een keus, benadrukt Steven. “Regel je de zaken aan de voorkant? Of aan de achterkant? Hoe meer je van tevoren uitlegt, hoe minder je hoeft te corrigeren. En als het dan toch niet goed gaat, kun je makkelijker corrigeren op inzicht – zonder te straffen. Want op den duur begrijpt je kind beter wat de consequenties van zijn gedrag zijn.”

Opvoedcoach Steven Pont: 'Straffen is geen opvoeden'