Een jaar oorlog in Oekraïne: hoe is het daar nu?

“Ik voelde de pijn van de Oekraïners”, vertelt Hielke Zantema, noodhulpverlener van ZOA. Hij is recent voor de vierde keer in Oekraïne geweest, waar hij onder andere de regio Cherson bezocht – die sinds kort weer onder controle is van Oekraïne. “Elk gesprek ging gepaard met tranen. Ik vond het heftig om te zien hoezeer mensen getraumatiseerd zijn. Tegelijkertijd was het mooi om te merken dat ze veel naar elkaar omzien.”

Hoe zien de levens van Oekraïners er ter plekke uit?
“Dat hangt af van waar je in het land bent. In grote delen van Oekraïne gaat het normale leven door, ondanks dat het luchtalarm regelmatig klinkt. In gebieden dicht bij de frontlinie is de Russische dreiging voelbaar. Nog elke dag vallen er doden en worden er ravages aangericht.”

Zijn er nog Oekraïners die het land uit vluchten?
“Zeker. De afgelopen tijd zijn er weer meer mensen gevlucht vanwege de kou. Maar het grootste deel dat kon of wilde vluchten, was al eerder vertrokken. Er komen ook weer Oekraïners terug, afhankelijk van waar ze vóór de oorlog woonden. Trouwens, niet iedereen had de mogelijkheid om te vluchten. Denk aan de mensen die dicht bij de voormalige frontlinie wonen. Vanuit ZOA hebben we hen geholpen.”

Hoe zag die hulp eruit?
“Sinds juni 2022 helpen we met het repareren van huizen. Eerst in de regio Chernihiv, nu in Cherson. Door middel van financiële hulp aan Oekraïners kunnen zij zelf de juiste materialen kopen, waar de lokale markt zich goed voor leent. Dat ze zelf kunnen kiezen en klussen, geeft hun een gevoel van waardigheid.En sinds maart 2022 bieden we financiële steun aan interne ontheemden. Bijvoorbeeld aan de half miljoen mensen die vluchtten naar Oezjhorod, een stad op de grens met Slowakije. Maandenlang kregen zij zeventig euro per persoon per maand. Vrij besteedbaar, bijvoorbeeld aan dokterskosten.”

Welke hulp is er nog nodig?
“Mentale gezondheidszorg. De Oekraïners willen hun verhaal kunnen doen, en ze moeten veel verwerken. Maar de financiële hulp is ook nog altijd onmisbaar. En vergeet niet de Oekraïners in Nederland, die ook al een jaar in een uitzichtloze situatie leven. We mogen ons warm opstellen tegenover hen – tegenover alle vluchtelingen, trouwens.”

Een jaar geleden was de oorlog in Oekraïne het verhaal van de dag. De urgentie lijkt minder geworden; hoe krijgen we die weer terug?
“Door ons te realiseren hoe dichtbij de oorlog is. Ik was er binnen tweeënhalve dag met de trein. En door te beseffen dat Oekraïners – mensen als jij en ik – een groot onrecht wordt aangedaan. Ik heb gezien dat zij ontzettend strijdvaardig zijn en trouw aan hun land. Ze zullen nooit opgeven.”

Fotobijschrift: De Oekraïense designer Margarita Chala markeert een jaar oorlog door op straat in Praag schoenen op te stellen die symbool staan voor de omgekomen burgers in haar vaderland.
Beeld: ANP