Sun Li over het het eerste theaterstuk dat geschreven en gemaakt is door Chinese Nederlanders

Hoe is het idee achter Happy in Holland ontstaan?

Sun Li: ‘’Ik en mijn schrijfpartner Tjyying Liu zijn samengebracht door ROSE stories. Een collectief dat pleit voor meer diversiteit in de media. Toen Tjyying en ik samenkwamen begonnen we te praten over de onderwerpen die ons het meest bezighielden. Het ouder worden van onze beide ouders bleek zo’n onderwerp te zijn. Onze ouders zijn van Chinese afkomst, spreken relatief slecht Nederlands en leven daardoor behoorlijk geïsoleerd. Het zette ons aan het denken. Wat gaat er gebeuren met ze? Hoe kunnen wij voor ze zorgen? Zodoende kwamen we op het idee om daar een stuk over te schrijven.''

Het verhaal speelt zich af op de brokstukken van een Chinees-Indisch restaurant. Je bent zelf ook opgegroeid in een Chinees restaurant. Hoe kijk jij terug op die tijd?

‘’In 2016 schreef ik daar een boek over: De zoetzure smaak van dromen. Maar sindsdien verandert mijn reflectie op die tijd. Nu nog steeds. Toen ik het boek schreef, was het restaurant nog open, maar ik wist dat het ging sluiten. Het was het einde van een tijdperk waar ik met een gemengd gevoel op terugkeek.

Ons gezinsleven draaide om het restaurant. Het was altijd aanpoten. Ik had geen tijd om kind of puber te zijn. Nu kan ik er met veel liefde aan terugdenken omdat het zo verbonden is met mijn thuis. Het was fijn om als gezin altijd samen te zijn. Bij het wegvallen van het restaurant is mijn thuis ook weggevallen. Die vanzelfsprekende plek. Het is complex en lastig om uit te leggen.’’

De relatie van een dochter met haar moeder staat centraal in de voorstelling, waarom hebben jullie hiervoor gekozen?

‘’De verhaallijn staat dicht bij mijn persoonlijke ervaring. Happy in Holland is het eerste theaterstuk dat door Chinese Nederlanders is gemaakt en geschreven. Er zijn al honderdvijfentwintig jaar Chinezen in Nederland en nooit eerder is er een stuk door hen gemaakt. Tja, wat ga je dan schrijven? We begonnen groots en keken met brede blik. Maar uiteindelijk keerden we terug naar een klein en persoonlijk verhaal. Zo kwamen we dichter bij de personages.’’

Wat vinden jouw ouders van de voorstelling?

‘’Ze hebben het nog niet gezien, dus dat wordt spannend. Ze weten wel waar het over gaat. Ik heb zelf al eerder een boek geschreven. Mijn familieleden zijn er al een beetje aan gewend. Het is fictie, maar als maker put je wel uit je eigen leven. Ik hoop dat ze het heel mooi gaan vinden. Ze zullen denk ik niet expliciet hun waardering uitspreken, maar ze laten het wel blijken. Door lichaamstaal. Even mijn arm vasthouden.’’

In de voorstellingen zie je de botsingen tussen moeder en dochter, waarin we alles te horen krijgen, maar het meeste onuitgesproken blijft. Hoe komt dat, is dat iets van de Chinese cultuur?

‘’Dat onuitgesprokene heb ik zelf altijd gekoppeld aan de Chinese cultuur. Totdat ik meer andere Chinese families leerden kennen door mijn boek. Toen kwam ik erachter dat ik een generalisatie heb gemaakt. Het niet uitspreken van gevoelens was iets van mijn gezin en niet per sé iets wat speelt in alle Chinese gezinnen.

Weinig praten over emoties heeft ook te maken met de leeftijd. Door de laatste generaties in Nederland wordt er steeds vrijer over emoties gepraat, de generaties daarvoor deden dat ook niet.

Mijn collega Tjyying heeft een Chinese vader en een Nederlandse moeder. Bij hen is de taal een belemmering. Ze spreken elkaars taal wel, maar begrijpen elkaar niet altijd. De taalbarrière kan echt een ding zijn, het lukt mij soms niet om bepaalde woorden in het Chinees uit te leggen.’’

Waarom vinden jullie het waardevol om het verhaal Happy in Holland te delen?

‘’Tot nu toe worden de media gedomineerd door een eenzijdig verhaal. Chinezen en restaurants, Chinezen en nagelsalons of Chinezen en het coronavirus. Er zijn heel veel verhalen nodig om de dominantie van die enkele clichés uit te dunnen. Het wordt tijd dat de verhalen van mensenlevens op de voorgrond gaan treden.

En veel Chinese Nederlanders van mijn leeftijd hebben ouder wordende ouders die nu met pensioen zijn en niet zo goed weten hoe ze daarmee om moeten gaan. Het is een groot vraagstuk in migrantenfamilies.’’

Welke scene uit de voorstelling is jou het meest dierbaar?

‘’De slotscène omdat ik persoonlijk van voortgang houd, gericht naar de toekomst. De slotscène doet dat…zonder te veel te verklappen.’’

Deze vraag zit in de voorstelling verwerkt: Hoe koester je het verleden, als je er eigenlijk alleen maar heel hard van wil wegrennen? Heb je daar een antwoord op gekregen tijdens het schrijven van deze voorstelling?

‘’Ik denk het wel. Door het verleden te accepteren zoals het is geweest en daar niet meer tegen te vechten. Door te erkennen dat het moeilijk was en dat gevoel niet meer te verdoezelen. Naar onze families toe voelt het soms ondankbaar om kritisch te zijn over pijnlijke momenten uit onze jeugd. Dat voelt als ontrouw. Maar dat gevoel zorgt alleen maar voor nog meer spanning. Je kunt iets pas loslaten als je het ten volle hebt geaccepteerd.

Je kunt iets pas loslaten als je het ten volle hebt geaccepteerd.

Tjyying en ik zijn ons allebei heel erg bewust van de moeite, de energie, opoffering en liefde die in onze opvoeding zijn gestopt. Dat grote gewicht van ‘dit hebben wij gedaan voor jullie’ zorgt ervoor dat het extra ondankbaar voelt om kritisch te zijn. Maar in de voorstelling zit ook zelfreflectie. We nemen de verantwoordelijkheid die wij zelf hadden en hebben. Zeker nu we volwassen zijn en we onszelf niet meer kunnen verschuilen achter het kind zijn.’’

Wat hoop je te bereiken met Happy in Holland?
‘’Ik hoop dat we iets heel persoonlijks en met veel emotie hebben gemaakt, maar vol met luchtigheid en speelsheid waar veel mensen plezier aan mogen beleven.’’

Fotocredits ©Benning&Gladkova
Foto omschrift: van links naar rechts: regisseur Char Li Chung en schrijvers Sun Li & Tjyying Liu