Wat je als ouder moet weten over je hoogsensitieve puber
“Voor hoogsensitieve pubers is het belangrijk dat ze genoeg rust nemen”
Hoogsensitiviteit, een eigenschap die bij één op de vijf mensen voorkomt, beïnvloedt ook het leven van veel pubers. In dit artikel delen ouders hun ervaringen en legt Esther Bergsma, expert hoogsensitiviteit, uit hoe je je kind het beste kunt ondersteunen in een wereld vol prikkels en uitdagingen.
“Door de overgang naar de middelbare school kunnen een aantal kenmerken bij hoogsensitieve pubers uitvergroot raken,” legt Esther Bergsma uit. “Vaak zijn er meer prikkels (alle geluiden, geuren, spanningen) op zo’n grote school en dat maakt dat ze opeens sneller overprikkeld raken dan op de vertrouwde overzichtelijke basisschool.”
Wat zijn kenmerken van pubers met hoogsensitiviteit die vooral opvallen tijdens de puberteit?
“Hoogsensitieve pubers raken vaak meer geïnteresseerd in de wereld dan hun leeftijdsgenoten en dat kan het gevoel geven dat ze ‘anders’ zijn. De gerichtheid op de vriendengroep wordt groter in de puberteit. HSP-jongeren zijn sowieso al sterk gericht op de ander, waardoor ze meer dan anderen last ervan kunnen hebben dat ze buiten de groep vallen, dat ze gepest worden of ook weer dat ze ‘anders’ zijn.
Verder lopen hoogsensitieve pubers vaak tegen hun beperkte energieniveau aan. Als puber wordt er meer van je verwacht dan als basisschoolleerling. Zowel op school als ook daarbuiten (hobby, bijbaan, feestjes etc.). Als HSP-pubers zich niet realiseren dat ze tussendoor veel rust nodig hebben, zullen ze zich erg vaak moe voelen, en misschien zelfs wel burn-out-klachten ervaren.
Kenmerken pubers en hsp
Een paar opvallende kenmerken van hoogsensitieve pubers zijn: snel last hebben van geluiden, fel licht of sterke geuren. Veel rekening houden met de wensen van anderen. Diep nadenken over de dingen die gaan gebeuren of al gebeurd zijn. Alles zo goed willen doen dat je doorschiet in perfectionisme of faalangst. Vaak moe zijn en tijd alleen nodig hebben. Emoties van anderen aanvoelen en gevoelig zijn voor sfeer. Of opeens heftig geëmotioneerd kunnen raken.
De grootste uitdagingen van hoogsensitieve pubers zijn: sociale interacties, energieniveau en overprikkeling. Voor alle drie geldt dat het belangrijk is te begrijpen hoe het hoogsensitieve brein van je puber werkt, en dat dat anders is dan bij klasgenoten.”
Persoonlijke ervaringen moeder Lisa:
Lisa: “Mijn dochter is altijd een dromertje geweest. Ze heeft een rijke fantasie en is gevoelig. Ook voor correctie. Als we haar te hard toespreken, wordt ze eerst rood, dan bleek en dan begint haar lip te trillen. Ze is gevoelig voor stemmingen van anderen en pikt snel signalen op. Verder is ze snel verliefd. Ik ben benieuwd of dat ook voor andere hsp’s geldt?
In het verleden vond ze het lastig om grenzen aan te geven in het contact met jongens. Daardoor is iemand over haar grenzen heen gegaan. Ze heeft daar een tijd niets over verteld. Uiteindelijk nam ze ons in vertrouwen. Dat was een intense tijd voor ons allemaal.
Onze dochter kan ook intens genieten, gebeurtenissen ten volle beleven. Ze is heel lief en attent.”
Lisa vertelt in dit artikel dat haar hoogsensitieve puber snel verliefd wordt en in het verleden moeite heeft gehad met grenzen aangeven in relaties. Kunnen dat kenmerken zijn van hoogsensitiviteit?
“We weten niet of het proces van verliefdheid anders verloopt bij mensen met HSP”, vertelt Esther Bergsma. “Maar aangezien hoogsensitieve mensen hun emoties vaak zeer intens beleven, kan het goed zijn dat gevoelens van verliefdheid heel sterk ervaren worden. Daarnaast weten we dat het HSP-brein sterk afgestemd is op de naasten. In een nieuwe relatie kan iemand met hoogsensitiviteit daarom sterk gericht zijn op de belangen van de ander. Een groot risico is dat de eigen belangen vergeten worden.
Dat risico is nog groter in een liefdesrelatie. Leer je kind daarom ook de eigen wensen en verlangens te blijven voelen en volgen. Het gaat dus niet om afleren van empathie en zorgzaamheid (dat blijft een automatisme bij iemand met HSP), maar om ook de eigen behoeftes mee te nemen in de afwegingen. Presenteer het niet als tegenstelling, maar als belangrijke balans voor een goede relatie.”
Persoonlijke ervaringen van moeder Nicole
Nicole: “Mijn hoogsensitieve dochter komt overprikkeld uit school. Er hoeft dan maar iets thuis te gebeuren (fluiten of zingen door een ander) en dan kan ze gaan flippen. Haar emmer is dan overgelopen. Op zo’n moment laat ik haar eerst even met rust. Op een rustig moment kom ik erop terug. Ik probeer mijn kinderen te leren kijken naar wat er gebeurd is en hoe dat een volgende keer misschien anders kan. Het blijven pubers, dus ze nemen dat niet altijd aan.
Op school gaat het goed, maar op sociaal vlak ondervinden we vaak problemen. Vanwege hun hoogsensitiveit worden mijn kinderen vaak als anders gezien. Daardoor spreken kinderen minder snel met hen af omdat er te veel dingen zijn waar eventueel rekening mee gehouden moet worden.
Mijn tip aan andere ouders: als je je hoogsensitieve kind voorbereidt en gedoseerd prikkels aanbiedt, kan er veel gedoe voorkomen worden. Let op hun gedrag en geef hen de ruimte om ergens rustig te ontprikkelen.
HSP kan ook een kracht zijn, deze kinderen voelen alles haarfijn aan.
Mijn kinderen genieten van de kleine dingen. Het hoeft niet groot of bijzonder te zijn. Een boek lezen in het lentezonnetje bijvoorbeeld. Ook genieten ze vaak heel erg van de natuur. Ze zijn lief, en zorgzaam voor anderen en puur.”
Als je zelf ook hoogsensitief bent, hoe zorg je dan voor rust en verbinding tussen jou en jouw kind?
“In een hoogsensitief gezin beïnvloed je elkaar vaak. Als de één overprikkeld is, raakt de ander daarvan gestrest, en is het moeilijk om samen tot rust te komen. Gun elkaar (zowel ouder als kind) ontprikkeltijd. Bijvoorbeeld uit school eerst even op de eigen kamer, voordat er bijgepraat wordt. Die ontspanning hebben zowel ouders als kind vaak nodig om niet prikkelbaar op elkaar te reageren, en daarmee de kans op werkelijk verbinding te vergroten. Als je in verbinding kunt praten over je dag, is het ook makkelijk op elkaar af te stemmen en je kind werkelijk te horen en te ondersteunen. En dit blijkt uit onderzoek enorm belangrijk te zijn voor het welbevinden van HSP.”
Wat zijn jouw tips voor ouders van pubers met hoogsensitiviteit?
“Verdiep je in de eigenschap hoogsensitiviteit. Probeer de achtergrond van problemen te zien, in plaats van alleen te focussen op het problematisch gedrag. Luister naar je puber, geef hem of haar ruimte zelf oplossingen te bedenken. Beweeg mee in het creëren van omstandigheden voor je puber, waarin hij beter tot zijn recht komt. Begrens met uitleg. Grenzen zijn enorm belangrijk, maar licht ze wel toe. Benoem ook de positieve kanten van het karakter van je kind. Geef je kind niet het gevoel dat hoogsensitief zijn problematisch is.
De belangrijkste tip voor hoogsensitieve pubers is vooral dat ze genoeg rust moeten nemen. Even niet bezig zijn op de mobiel, maar werkelijk je brein tot rust brengen. Dat kan door even iets heel anders te doen waar je aandacht bij nodig is, zoals puzzelen, lezen, maar ook sporten. Of door je hoofd leeg te maken met meditatie. Je kunt als hoogsensitieve puber bijzondere prestaties leveren omdat je brein alle informatie zo goed aan elkaar verbindt, maar daarvoor heb je, net als een sprinter, ook rust nodig. Je laat een sprinter ook geen marathon rennen op dezelfde snelheid.”
Zijn er specifieke technieken die hoogsensitieve tieners kunnen helpen om beter met prikkels om te gaan?
“Omgaan met prikkels verschilt van persoon tot persoon. Niet iedereen is namelijk even gevoelig voor elk soort prikkel. Heeft jouw tiener een gevoelig gezichtsvermogen bijvoorbeeld, dan kan een goede zonnebril of een bril met blauwe glazen helpend zijn. Raakt jouw kind snel overprikkeld door geluid? Dan kan een koptelefoon hem rust bieden. Hij kan er ook voor kiezen om te luidruchtige locaties kort of helemaal niet te bezoeken. Als emoties van anderen bij jouw puber vaak tot overprikkeling leiden (emoceptie), kan je een aantal dingen doen. Help je kind te realiseren dat hij niet verantwoordelijk is voor de gevoelens van anderen. Het kan je puber helpen om de tijd die hij doorbrengt in een groep te beperken. Heeft je kind een feestje? Even pauze tussendoor nemen kan hem helpen om zijn eigen emoties tot rust te brengen. Ook kan het goed zijn om afscheid te nemen van negatieve mensen in zijn omgeving.
Het is belangrijk te weten voor welk soort prikkels je kind gevoelig is. Is hij gevoelig voor gezichtsvermogen, gehoor, reukvermogen, smaakvermogen, tastzin, proprioceptie, evenwichtszin, interoceptie, emoceptie of spiritualiteitszin? Als je begrijpt welk soort prikkels jouw puber vaak overprikkelen, dan kan hij de blootstelling daaraan verminderen.”
Ken je Pubergedoe al, hét EO-magazine voor ouders van pubers, vol herkenbare verhalen? Lees hier meer over het magazine.
Esther Bergsma is expert hoogsensitiviteit, auteur van meerdere boeken over HSP en oprichter van Hoogsensitief.NL, waar veel informatie is terug te vinden, zoals honderden blogs van HSP.
Geschreven door
Judit van Dijk-Besters
