Waarom kinderen móéten spelen (en zich vervelen)
Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont: ‘Spelen is geen leuk tijdverdrijf of luxedingetje’
Als ouders vinden we het belangrijk dat onze kinderen goed eten en slapen. Maar nu kinderen steeds vaker en langer achter een schermpje doorbrengen, pleit ontwikkelingspsycholoog Steven Pont ook voor het belang van spelen: “Kinderen móéten spelen om aan hun ontwikkelingstaken toe te komen.”
‘Mijn spelen is leeren, mijn leeren is spelen,’ schreef Hiëronymus van Alphen al in de 18e eeuw in een kindergedichtje. En daarin had hij vanuit ontwikkelings-psychologisch oogpunt groot gelijk, vindt Steven Pont. “Spelen is geen leuk tijdverdrijf of een luxedingetje. Nee, spelen is pure noodzaak: kinderen zijn helemaal afhankelijk van hun spel om de wereld en zichzelf te leren kennen.” In deze aflevering van de serie Opgevoed staat netjes brengt hij daarom een ode aan het spelen. Tussendoor bekijkt hij herkenbare opvoedfragmenten uit het EO-programma Hoe gaat dat bij jullie thuis?.
‘Ongelofelijk veel vaardigheden’
“Ik zeg altijd: kinderspel is eigenlijk geen kinderspel,” vertelt Steven. “Het is bloedserieus. De kwaliteit van het mogelijke spel van kinderen is namelijk essentieel voor de kwaliteit van hun mogelijke ontwikkeling. Tijdens het spelen leren kinderen onbewust ongelofelijk veel vaardigheden. Lichamelijke vaardigheden – je leert je lijf goed kennen – maar ook sociale en emotionele vaardigheden. Kinderen móéten dus spelen om aan hun ontwikkelingstaken toe te komen. Als ouder doe je er daarom goed aan om tegenwicht te bieden aan computerspelletjes en social media. Natuurlijk wordt je kroost van sommige computergames slimmer en leren ze beter samenwerken. Maar toch: alles met mate.”
De spelontwikkeling van een kind: 4 fases van spelen
- Solospel
Zelfs hele jonge baby’s spelen al. Ze spelen bijvoorbeeld met hun handjes en voeten, of soms al een knuffel die ze zelf kunnen vastpakken. Dat noemen we ‘solo spel’, omdat ze met niemand spelen, behalve zichzelf. - Parallelspel
In fase van parallel spel spelen kinderen bij elkaar, maar nog niet echt mét elkaar. Er is nog geen sprake van onderlinge interactie. Al vinden ze het wel fijn om bij elkaar in de buurt te spelen. - Associatief spel
Daarna komt de fase van het associatieve spel: kinderen spelen samen, en dat ontstaat spontaan en vaak per ongeluk. Bijvoorbeeld omdat er een balletje wegrolt, en een ander kind hem weer terugrolt. Er wordt samen gespeeld, maar dat is nog niet afgesproken. - Regelspel
De laatste fase – het regelspel – is de hoogste vorm van spel. Hier moeten kinderen dingen voor afspreken, zoals ‘jij bent de vader, en ik de moeder, of ‘we gaan hier een tunnel graven.’ Ook alle sport is regel spel. En in dat regelspel leren kinderen ongelofelijk veel vaardigheden aan.
Ruw en tuimelspel
Stoeien met je kind? Vooral doen, moedigt Steven ouders aan. “Rough en tumble play – oftewel ‘ruw en tuimelspel’ – is een hele belangrijke vorm van spel. Lekker worstelen, rondrollen en stoeien leert kinderen bijvoorbeeld de grenzen van hun kracht begrijpen. En ook dat je je in moet leren houden: een belangrijke vaardigheid voor zulke impulsieve wezens als kinderen.” Deze manier van spelen brengt ook veel drukte met zich mee. “Maar kinderen hebben het recht om thuis ook een beetje druk te zijn,” benadrukt Steven. “Dat hoort nu eenmaal bij hun ontwikkeling.”
Kinderen hebben het recht om thuis een beetje druk te zijn
Rollen- en fantasiespel
Nog een andere vorm van spelen is het rollenspel en fantasiespel. “Die rijke fantasie van het kind is belangrijk voor de verdere creatieve ontwikkeling,” legt Steven uit. “En een rollenspel zoals vadertje en moedertje vormt weer de basis voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden.”
Bekijk 'Opgevoed staat netjes' over spelen
En hoe zit dat met verveling?
Spelen is voor kinderen van levensbelang, zoveel is inmiddels duidelijk. Maar dat betekent niet dat ze zich niet hoeven te vervelen, bepleit Steven. “Vervelen maakt creatief: nog een reden om de schermpjes af en toe – of liever vaak – uit te zetten. En als onze kinderen naar ons toekomen met ‘ik verveel me’, zijn wij niet het entertainmentcentrum van onze kinderen. Als ouder kun je ze stutten en steunen om dingen te bedenken, maar let vooral op en verwonder je over de creativiteit die voortkomt uit verveling.”
Webserie: Opgevoed staat netjes
Deze aflevering over spelen komt uit de webserie Opgevoed staat netjes. Bekijk ook de andere afleveringen:
- Aflevering 1: grenzen stellen
- Aflevering 2: zelfstandigheid
- Aflevering 3: gezond schermgebruik
- Aflevering 4: eten (de ‘eetopvoeding’)
- Aflevering 6: slapen
Of ga meteen naar alle afleveringen van Opgevoed staat netjes.
Beeld: Debby Hudson (Unsplash)
