Bestsellerauteur en spreker Ann Voskamp: 'We leven in een gebroken wereld'

Haar allereerste herinnering kan ze nog altijd uittekenen. Ann is 4 jaar en staat naast haar moeder voor het keukenraam van hun boerderij. Terwijl ze samen de afwas doen en gezellig kletsen, zien ze hoe Anns levenslustige zusje Aimee buiten achter een loslopende kat aan kruipt. Opeens begint Anns moeder hartverscheurend te gillen. Een nietsvermoedende chauffeur die op datzelfde moment met zijn vrachtwagen hun erf oprijdt, ziet het kleine meisje met haar blonde krulletjes niet. Ze belandt onder de enorme wielen en overlijdt ter plekke, op een koude novemberdag. Het is Anns eerste, intense ervaring met gebrokenheid.

Haar lievelingsboek

We ontmoeten elkaar eind maart in een bijzaal van De Basiliek in Veenendaal, op een drijfnatte vrijdagochtend. Vanavond en morgenavond zal ze hier voor in totaal bijna drieduizend vrouwen spreken. Ann is in Nederland op uitnodiging van Wycliffe Bijbelvertalers, een organisatie die zij een warm hart toedraagt. Voor haar op tafel ligt de Nederlandse vertaling van haar nieuwste boek, Wegbereider, met daaronder haar lievelingsboek: de Bijbel.

Is dit je eerste bezoek aan Nederland?
“Voor mij is het de vierde keer, denk ik. Maar voor Darryl, mijn man, is het wel zijn primeur.”

Je spreekt vanavond en morgen voor bijna drieduizend vrouwen, terwijl je – las ik ergens – een introvert persoon bent?
Lachend: “Ja, goeie help!” Ze klemt haar handen om Wegbereider, buigt wat voorover. “Weet je, schrijven is een stille bezigheid. Dat past heel erg bij mij. Maar ik ben ook geroepen om te spreken, wat mij van nature minder goed ligt. Daar zie ik nog altijd best tegenop. Veel mensen die boeken schrijven en lezingen geven – in ieder geval in de VS en Canada – zijn sprekers of voorgangers. Dat ben ik niet. En ten diepste zie ik mezelf nog steeds niet als ‘schrijver’, maar als een blogger – want daar begon voor mij alles mee.”

Meteen een bestseller

Jaren geleden, in een tijd waarin bloggen wereldwijd nog in de kinderschoenen stond en ze geen enkel idee had hoeveel mensen ze ermee bereikte, begon Ann haar gedachten te delen op internet. Over het leven op de boerderij, ontdekkingen die ze in de Bijbel deed en over haar leven met God, inclusief alle ups en downs. Die opvallend poëtisch geschreven teksten kwamen onder de aandacht van een uitgeverij, die haar aanmoedigde een boek te schrijven. Hoewel ze toen nog volslagen onbekend was, werd dat meteen een bestseller.

Onthutsend eerlijk

Ann vertelt dat Wegbereider haar meest persoonlijke en meest kwetsbare boek tot nu toe is. “Toen de tekst al naar de drukker was maar het boek nog moest verschijnen, heb ik heel vaak gedacht: wat heb ik gedaan? Al mijn boeken zijn persoonlijk en kwetsbaar, maar geen enkele zó sterk als dit.”

Je begint met een onthutsend eerlijk verhaal over een mislukte huwelijksnacht. Ik vroeg me af: moet je misschien een vrouw zijn om daar zó open over te zijn?
Ze lacht, knikt en denkt even na. “Ik geloof dat wij als mannen en vrouwen verschillende dingen meebrengen binnen het lichaam van Christus, zijn gemeente. Ik denk even aan theologen als Tim Keller en John Piper. Beide mannen – ik zou ook andere kunnen noemen – schrijven diepe en rijke boeken, waar ik veel van heb geleerd. Maar veel over hun persoonlijke leven vind je er niet in. Soms denk ik: zijn wij als vrouwen misschien geroepen om dat wat in die zin nog ontbreekt aan te vullen? Is het onze roeping om als het ware het vlees over de botten van de theologie te trekken? Theologie moet ‘belichaamd’ zijn om écht dichtbij te komen en harten te raken. De beste manier om dat te doen, is door verhalen te vertellen. Niet voor niets vertelde Jezus veel gelijkenissen. Een goed verhaal blijft hangen. En bij een goed verhaal hoort wat mij betreft kwetsbaarheid. En ja, dat is eng: je weet nooit wie zulke intieme dingen over jouw leven leest, en binnen welke persoonlijke context dat gebeurt.”

Een goed verhaal blijft hangen

Juist omdat het – onder andere – over jullie mislukte huwelijksnacht gaat, kan ik me voorstellen dat Darryl heeft meegelezen?
“Absoluut. Hij moest zich erin kunnen vinden. En tegelijk worstelde ik er zelf ook mee.” Ze haakt een haarlok achter haar oor en staart even naar haar handen. “Er waren momenten dat ik tegen hem zei: ‘Darryl, ik wil dit toch niet doen.’ Maar toen moedigde hij me juist aan ermee door te gaan, ‘als een daad van gehoorzaamheid’. We moeten onze eigen gebrokenheid durven delen met anderen, zei hij, zodat Christus in ons leven verheerlijkt kan worden.”

We leven in een tijd waarin veel mensen gaan voor ‘likes’ op Facebook en leuke foto’s op Instagram. Waarom deel jij bewust óók je gebrokenheid in boeken en in blogs op je website?
“Omdat dit herkenning oproept: iedereen kent iets van gebrokenheid in zijn of haar leven. Net als Jakob na zijn nachtelijke gevecht bij Pniël hinken we allemaal diep vanbinnen. Ieder van ons heeft plekken die pijn doen als je ze aanraakt. In ons allemaal schuilt ergens een angstig kind, dat zoekt naar veiligheid, dat wil worden vastgehouden.”

Intuïtief deinzen we ervoor terug om moeilijke aspecten van ons leven te delen.
“Ikzelf ook. Kijk, over woorden als genade, liefde en vergeving kun je op een bijna abstracte manier schrijven. Dat is makkelijk. Maar als je durft te laten zien hoe ze in je eigen levensverhaal als het ware vlees op de botten krijgen, kun je daar anderen mee helpen.”

Seksueel puur

Ze geeft een voorbeeld: “Er is een Amerikaanse jongen van begin 20, die zich voelt aangetrokken tot mannen. Hij leest Wegbereider, en deelt daar al een tijdlang dingen over op Instagram. Hij probeert seksueel puur te leven, als volgeling van Jezus Christus, en vertelt wat dit boek daarin voor hem betekent. Ik moet bekennen dat ik iemand zoals hij geen seconde in gedachten had toen ik dit boek schreef. Want er komen veel verhalen over mijn huwelijksleven met alle hoogte- en dieptepunten in voor. En ik schrijf ook over de prachtige, Bijbelse metafoor van het huwelijk, als beeld van de relatie tussen Christus en de gelovigen. Maar kennelijk voelt ook hij zich erdoor aangesproken. Dat vond ik heel bijzonder.”

Je zei ooit: ‘Ik ben geen schrijver (writer), maar een wachter (waiter).’
Ann kijkt verrast op. Met opgetrokken wenkbrauwen: “Hoe kom je aan dat citaat?”

Dat vertelde je vorig jaar tijdens een interview in ‘The Carey Nieuwhof Leadership Podcast’.
“Aha, wat goed. Carey Nieuwhof is een vriendin van me. Dat heb ik inderdaad gezegd, maar nooit ergens opgeschreven. Dat wachter zijn heeft ermee te maken dat ik altijd bid en Gods Woord lees voordat ik iets op papier zet. In de Bijbel wordt Jezus het Woord genoemd. Ik wacht bij het schrijven op Hem, totdat Hij spreekt. Daarom stem ik altijd eerst af op de Bijbel.”
Ann wijst naar een schaal met koekjes die voor haar op tafel staat. “Dat is dood voedsel, maar de Bijbel is levend voedsel. Een levend Boek, dat tot je spreekt. Hierin ontmoet je een Persoon. Maar dat ontdek je pas als je met dit Boek leeft, en je er dagelijks biddend in verdiept.”

Diep trauma

Wie Gebroken leven, Duizendmaal dank of bijvoorbeeld Wegbereider heeft gelezen, weet het: Ann Voskamp schrijft vaak over thema’s als lijden, pijn en verlies. Dat heeft alles te maken met haar eigen levensverhaal, en het diepe trauma dat Aimees overlijden veroorzaakte. “Ik groeide op in een gezin zonder God en zonder de Bijbel”, blikt ze terug op jaar jeugdjaren. “Mijn ouders waren geen gelovigen. Dus toen mijn zusje overleed en we een paar dagen later rond haar graf stonden, konden zij nergens heen met hun verdriet. En ikzelf ook niet.”

Hoe reageerden jouw vader en moeder op Aimees dood?“
Ze hebben er allebei enorm mee geworsteld. Mijn vader vluchtte in het werk op onze boerderij. Hij werkte, werkte en werkte alleen, terwijl hij wegzonk in een draaikolk van depressie. Mijn moeder werd in mijn jeugd een aantal keren drie maanden lang opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Geen van mijn vriendinnen en klasgenoten mocht dat weten. Ook de buren, de leerkrachten en onze neven en nichten wisten van niets. We bezochten haar in het weekend, op de gesloten afdeling. Ik zorgde ondertussen zo goed mogelijk voor mijn jongere broer en zus.”

Een beek die onderbroken wordt, zingt

Ditzelfde trauma ontwrichtte ook jouw eigen leven.
“Inderdaad. Angst drukte een zwaar stempel op mijn leven. Als zoiets verschrikkelijks met Aimee kon gebeuren, en als mijn ouders nergens houvast vonden in hun peilloze verdriet, waar was ik dan veilig? Ik voelde me alleen en onbeschut. Tegen de tijd dat ik psychologie ging studeren aan de universiteit van Toronto, had ik enorm veel last van paniekaanvallen. Ik sneed mezelf met glas en had straatvrees. In het tweede studiejaar, op mijn 20e, trouwde ik met Darryl. Van hem heb ik geleerd hoe je, vanuit het vertrouwen op God, kunt leven zonder angst. Die angst – ten diepste de vrees dat ik nooit en nergens veilig was – ebde weg uit mijn leven. En verdween.”

Hoe heb je God leren kennen?
“Na Aimees dood heb ik me zo vaak afgevraagd: waarom gebeuren er zoveel slechte dingen in de wereld? Op een dag kreeg ik een uitnodiging voor de ‘Good News Bible Club’. Die jeugdclub werd geleid door Darryls moeder. Daar kwamen iedere vrijdagavond zestig tot tachtig kinderen uit de wijde omgeving op af. Daar heb ik, gaandeweg, Jezus leren kennen. En daar is mijn liefde voor de Bijbel ontstaan. Via dat Boek heb ik leren zien dat deze wereld, waarin inderdaad vreselijke dingen kunnen gebeuren, toch Góds wereld is. De wereld van onze goede Vader, die je – zelfs al heb je handenvol onbeantwoorde vragen – kunt vertrouwen. Het mooie was dat mijn ouders, hoewel ze niet geloofden, zeiden: ‘Ann, als je die Bijbelclub bezoekt, moet je op zondag ook naar de kerk gaan.’ Wat ik ook deed. Het bijzondere is dat mijn moeder, broer en zus later ook zelf tot geloof zijn gekomen. Mijn vader is twee jaar geleden overleden, op dezelfde plek als Aimee. Hij kwam onder een tractor terecht…”

Geen anker

“Als je geen anker hebt, geen vaste grond”, schrijft Ann ergens in Wegbereider, “zal elke golf je wegsleuren bij Hem vandaan.” Als ze haar mouw ietsje terugtrekt, kun je op de onderkant van haar pols een kleine tatoeage zien. Een kruis, getekend met zwarte inkt. “Jezus is mijn houvast in leven en sterven. Dat HIj onze Verlosser is, houdt overigens wel meer in dan: ‘Hij stierf in onze plaats aan het kruis’. Dat is – Goddank – helemaal waar, maar niet het hele verhaal van het evangelie. We zijn niet alleen gered ván de zonde, maar ook tót een leven met God.”

In ‘Wegbereider’ stel je dat we als christenen geroepen zijn kruisvormig te leven. Wat bedoel je daarmee?
“Augustinus en Luther zeiden, met een rake beeldspraak, dat een mens van nature incurvatus in se leeft: in zichzelf gekromd, toegebogen naar en helemaal gericht op ons eigen ik. Kruisvormig leven is precies het tegenovergestelde.” Ze strekt haar armen wijd uit, helemaal opzij. “Als je zo – kruisvormig – leeft, ben je kwetsbaar, heb je geen controle meer. Het is een gebaar van overgave. Je bent dan niet langer op je eigen ik gericht. En vanuit de overgave aan God kun je jezelf uitstrekken naar Hem en naar de mensen om je heen. Echte liefde is altijd kruisvormig, en brengt kwetsbaarheid en lijden met zich mee.”

Onvermoede zegen

De ondertitel van haar nieuwste boek (‘Vind de weg naar het leven van je dromen’) kan je op het verkeerde been zetten, erkent ze direct.“Wij denken vaak dat ‘het leven van je dromen’ rimpelloos is, geen moeiten en pijn kent. Maar de werkelijkheid is natuurlijk anders, zoals ik al jong ontdekte. Met vallen en opstaan heb ik geleerd dat je júíst dwars door lijden, tegenslagen en pijn heen dichter bij God kunt komen. Dat bedoel ik met ‘het leven van je dromen’: leven in intimiteit met Hem, die de Weg en het Leven is. In Wegbereider vertel ik hoe Shiloh, een meisje uit China, op een heel bijzondere manier door adoptie in ons leven kwam. Ze was destijds nog geen 2, nu is ze 8. Hoewel ze levensbedreigend hartfalen heeft, is zij het mooiste wat ons als gezin ooit is overkomen. Juist dankzij dit kwetsbare meisje, van wie we zielsveel houden, leren we dat iedere dag een geschenk is van God. Oók de moeilijke dagen. En dat we, als we in Christus geloven, geen angst voor de dood hoeven te hebben. Als christenen hebben we hoop. Niet alleen in dit soms loodzware leven, maar zelfs voorbij het graf! En als wij in onze moeiten en verdriet geen uitweg zien, is Hij de grote wegbereider – al zie je dat vaak pas achteraf.”

Hij kan moeilijke omstandigheden gebruiken om ons dichter bij zichzelf te brengen?“
Absoluut! ‘Obstakels’ kunnen in die zin zelfs een onvermoede zegen blijken te zijn. Een beek die onderbroken wordt, zingt. Wat in de weg staat, kan ons dichter bij de Weg brengen. God houdt ons vast, ook als stormen over ons leven razen en littekens schrijnen.”

Bij het lezen van je nieuwste boek moest ik vaak denken aan deze liedtekst: ‘The only scars in heaven, are on the hands that hold you now’ (‘De enige littekens in de hemel zitten op de handen die je nu vasthouden’).
“Wat mooi dat je dit noemt… Die woorden ken ik heel goed. Uit ‘Scars in heaven’ van Casting Crowns. Dit moet ik mijn kinderen straks vertellen als ik weer in Canada ben; zij houden enorm van dat lied.” Plotseling worden Anns ogen vochtig. “Inderdaad, dit is het. Dit is het. Zijn handen houden ons vast. En in die doorboorde handen zijn we altijd veilig – wat er ook gebeurt.”

Beeld: Ruben Timman