Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Waarom Bijbelse geweldsteksten helpen het fascisme van Charlottesville te kraken

Deel:

Extreemrechts en christelijk? We zagen afgelopen weekend in Charlottesville dat er mensen zijn die de twee moeiteloos combineren. Niet zo gek, zegt Alain, als je genoegen neemt met een oppervlakkige, kromme bijbeluitleg…

Dit is niet de eerste keer dat ik Sodom probeer te tackelen, maar ik neem hier nog even de ruimte voor dit Bijbelverhaal omdat de actualiteit erom vraagt. De heilige schriften laten het verhaal een soort paradigmatisch worden voor de mensheid als groepering. Snap je dit, dan snap je ons. In Sodom liggen antwoorden op de prangende vragen van onze tijd.

Bijvoorbeeld de vraag hoe het komt dat juist zoveel christenen Trump en zijn zieke neefjes alt-right, neonazisme en white supremacy groot hebben gemaakt. Terwijl de dominees aan de andere kant in de rij staan om ertegen te protesteren.

Die twee gezichten van het christendom zie je terug in de twee manieren waarop christenen naar Sodom kijken.

‘Breng ze naar buiten, we willen ze nemen’

Eerst even het verhaal zelf.

Abrahams neefje Lot woont als Jood avant la lettre tussen de heidenen avant la lettre in het plaatsje Sodom. In die stad gebeuren allemaal slechte dingen, dus God stuurt eens twee boodschappers op verkenningstocht. Vanzelfsprekend logeren zij bij Lot.

Nog voor bedtijd verzamelen de Sodomieten zich voor het huis.

‘Waar zijn die mannen die bij je overnachten? Breng ze naar buiten, we willen ze nemen!’

Lot protesteert en zegt iets in de trant van: vrienden, zoiets kunnen jullie niet maken. Van mijn gasten blijf je af, maar ik heb nog wel twee maagdelijke dochters, pak die maar.

De woedende menigte is beledigd en wil nu het hele huis gaan verkrachten, maar gelukkig zijn Gods gezanten in de buurt. Zij slaan de aanvallers met blindheid en vernietigen de hele vallei met zwavel en vuur. Lot en zijn gezin worden gered, zolang ze maar niet naar de slechte stad omkijken.

(Dat doet Lots vrouw wel, waardoor zij alsnog van het toneel verdwijnt. Lots dochters slijten zo hun dagen met een stokoude vader in een grot en komen geen enkele andere man tegen, waardoor ze hun pa maar dronken voeren en verkrachten om toch nog aan nageslacht te komen, maar dat laten we verder maar even liggen)

De eerste interpretatie

Kijk, op deze manier kun je lessen trekken uit dit verhaal.

  1. Buitenlanders zijn klootzakken. Lot hoort bij het geloofsvolk, de inwoners van Sodom waren een vreemd en onbeschaafd volk. Moet je vermijden, dat soort mensen.
  2. Homo’s zijn vies. De boodschappers van God zijn mannen en de wannabe verkrachters zijn ook mannen. Dus die wilden homoseks! We gaan homoseksualiteit voortaan sodomie noemen en de grote zonde van Sodom is: geslachtsgemeenschap tussen man en man.
  3. Vrouwen zijn net ietsje minder. Lot kan beter zijn dochters laten verkrachten dan zijn gasten. Liever allebei niet, hoor, maar als je moet kiezen…
  4. De oplossing is fire and fury. Eind goed, al goed wanneer God met vuur en zwavel een hele stad vol heidenen platgooit. Dat zal ze leren.

Ik weet niet of de parallellen jou al opvallen, maar bovenstaande vier punten representeren de huidige lichting extreemrechtse Amerikanen. De heiden is een verkrachter die je met geweld moet wegjagen (dus leve de asielwet, leve wapenbezit) en alles wat geen heteroman is, staat een treetje lager op de maatschappelijke ladder.

Dit alles met een heerlijk Bijbels sausje. Holadijee!

Helaas verziekt de Bijbel zelf deze uitleg van het Sodom-verhaal. Alsof ze al voorvoelden dat anderen ermee aan de haal zouden gaan. Allereerst door figuren als Jesaja en Jezus te laten suggereren dat het eigen volk minstens zo erg is als Sodom. Daar gaat je vrome suprematie. Schrikken!

Daarnaast staat hetzelfde verhaal, maar dan net even anders, een paar boeken later nog een keer in de Bijbel.

De schanddaad te Gibea

Eerst even het verhaal zelf.

Een Leviet (lid van de priesterfamilie) heeft ruzie met z’n bijvrouw. Zij loopt weg naar haar vader in Bethlehem. De man gaat haar na vier maanden toch maar weer ophalen. Ze laat ‘m binnen bij haar vader thuis, de vader is overdreven gastvrij en houdt hen een paar dagen daar, maar dan is het echt tijd om samen naar huis te gaan.

Het is al donker en de knecht wil stoppen bij Jebus. Geen sprake van, zegt de Leviet.

‘We gaan geen stad vol vreemden binnen die niet tot het volk van Israël behoren.’

Fair enough. Ze bereiken het keurig gelovige plaatsje Gibea. Helaas wil niemand daar hen als gasten verwelkomen, dus staan ze daar tot het donker op het stadsplein. Uiteindelijk haalt een oude man die zelf als vreemdeling in Gibea woont het gezelschap naar binnen.

Dan volgt de flashback naar Sodom. ‘Laat die gast van u naar buiten komen, we willen hem nemen!’

Net als in Sodom biedt de gastheer zijn maagdelijke dochter aan, maar bij gebrek aan reddende engelen neemt de Leviet zelf maar het initiatief. Hij gooit zijn vrouw naar buiten en zij wordt de hele nacht verkracht en misbruikt.

’s Ochtends loopt hij de deur uit en zegt hij: ‘Kom, we vertrekken’ (ja, echt!), maar ze is al dood.

Hij snijdt het lijk in twaalf stukken en stuurt het rond door Israël met een oproep tot wraak.

De eerste interpretatie klopt niet

Goed, laten we Sodom eens samenpakken met Gibea en onze eerste interpretatie van het verhaal testen.

Gaat het verhaal over de klootzakkerigheid van buitenlanders? Ik dacht het niet. In het verhaal van Gibea zegt de hoofdpersoon nog braaf dat hij liever niet overnacht in een niet-gelovige stad, maar hij zal later spijt hebben gehad als haren op zijn hoofd. Het keurig Israëlitische plaatsje Gibea is bruut ongastvrij en barst van seksueel geweld uit elkaar.

Gaat het verhaal over homoseksualiteit? Ook niet. Je ziet wat er gebeurt: ze willen eerst een man nemen, maar als ze een vrouw in handen krijgen pakken ze haar gewoon de hele nacht. Het punt in kwestie is niet seksualiteit, maar onderdrukking. Penetratie als satanische omkering van gastvrijheid.

Bevestigt het verhaal dat de Vrouw ietsje minder is? Welnee. Als die lul van een Leviet zijn vrouw niet had getergd, had ze nooit hoeven weglopen en was deze reis niet nodig. Maar dan nog. Zowel in Sodom als in Gibea is de vrouw het enige echte slachtoffer van het verhaal. Lots dochters eindigen traumatisch met een twisted vader-dochterrelatie. De vrouw van de Leviet in Gibea kan het niet eens navertellen en zelfs haar dode lichaam wordt nog egocentrisch en agressief onteerd door haar gekrenkte man.

Is de oplossing geweld? Wel, in Sodom zien we al dat Lot geen fuck geeft om het lot van zijn stad terwijl Abraham, die er niet eens woont, voor de mensen daar bidt. Daar hadden we iets van mogen leren. Anders leren we het wel van Gibea: dit verhaal is een en al geweld en loopt in de hoofdstukken erna in de naam van wraak op een zieke genocide uit. Geweld leidt alleen maar tot meer geweld.

De tweede interpretatie

Wat we dan wel van Sodom en Gibea moeten leren?

  1. Pas in mensenmenigten altijd op met het zondebok-mechanisme. Voor je het weet roep je samen ‘Kruisigt hem!’
  2. Ongastvrijheid = sodomie. De zonde van Sodom en Gibea zit hem in het ijskoude niet-welkom dat de gast in de stad ontvangt. Wantrouwen jegens de vreemdeling is het echte probleem (dat tot geweld leidt).
  3. Seks = macht. ‘Everything in the world is about sex except sex. Sex is about power’, zou Oscar Wilde hebben gezegd. Hoe dit precies werkt weet ik niet, maar waar groepen mannen anderen willen onderdrukken, wordt seksualiteit altijd een thema. En waar deze woedende menigten seksuele termen gebruiken, bedoelen ze vaak geweld. Dat begon al in Sodom. ‘We willen ze nemen!’ als het oude ‘Daar moet een piemel in!’
  4. De vrouw is de kanarie in de kolenmijn. De hoofdpersoon in de verhalen vervalt in gruwelijke zonde door als man zijn vrouwelijke gezinsleden op te offeren om zijn eigen hachje veilig te stellen. Let overal op waar groeperingen schamper doen over verwijfdheid of vrouwelijke inferioriteit. Daar ga je geweld ontmoeten.

Het fascistische mechanisme moet gekraakt worden

Het christelijke alt-right knulletje met een brandende fakkel in z’n hand ziet zichzelf als smetteloos lid van het heilige volk, als heldhaftig vertegenwoordiger van de onbedorven mannelijkheid, als gloedvol verdediger van het gelovige ras tegenover de boosaardige vreemdeling en als door God bovenop de apenrots geplaatst alfamannetje.

Dat wordt allemaal gestut door een kromme lezing van bijbelpassages als het Sodomverhaal.

In Nederland zie je hetzelfde gebeuren. Bijvoorbeeld rondom bewegingen als het Forum voor Democratie van Thierry Baudet. Met een slappe flirt naar ‘onze joods-christelijke cultuur’ wordt de vreemdeling minderwaardig verklaard. Vervolgens protesteren nieuwe horden jonge, witte mannen tegen de ‘omvolking’ van ons land.

Net als in Sodom en Gibea gaat dat gepaard met een openlijke minachting van ‘vrouwelijkheid’ en een opgefokt terug-claimen van de zogenaamde gecastreerde oermannelijkheid. Alt-right is absoluut geen gloednieuw Amerikaans verhaal, het is een eeuwig terugkerend fascistisch mechanisme dat elke generatie weer gekraakt moet worden.

Een van de heilige taken van de kerk is om in godsnaam die fakkels – agressief brandende fallussymbolen – uit de eigen gelederen te bannen en met een krachtig tegengeluid te doven.

Counter protesters sing to drown out the protesters messages. #Charlottesville pic.twitter.com/LPle2y4jPQ

— ACLU of Virginia (@ACLUVA) 12 augustus 2017

Geschreven door

Alain Verheij

--:--