Werd mijn opa verraden door een familielid?

Wat weegt zwaarder: het recht om te weten of het recht om te vergeten? Die vraag staat centraal in twee bijzondere afleveringen van het EO-programma Dit is de kwestie op 19 en 26 maart.

Vanaf januari 2025 zijn namelijk stukken uit het archief bijzondere rechtspleging in Den Haag digitaal toegankelijk. In dit archief kun je zien wie in de oorlog collaboreerde met de Duitse bezetter. Je oma, je neef, je overgrootvader.

De vraag of iemand ‘fout’ was in de oorlog roept nog altijd veel emoties op, heb ik gemerkt. Het is een last die in sommige gevallen van generatie op generatie wordt doorgegeven, vaak juist ook omdat er niet over gepraat wordt.

Moet je dit verleden nog wel willen oprakelen, kun je je afvragen. Want wat als je een hekel hebt aan je collega of buur en eens even lekker gaat grasduinen in het archief om nare sporen uit hun verleden op te duikelen om hen daar nu zwart over te kunnen maken? En wat als die ene NSB’er wél deugde: geen Joden heeft verraden of ervoor zorgde dat iemand juist niet werd weggevoerd?

Bij de aankondiging over het digitaal beschikbaar maken van het archief, zeiden deskundigen dat het hoe dan ook noodzakelijk is dat we erover blijven praten. Het levert pijn op, inderdaad. Maar ik moet ook denken aan het spreekwoord ‘zachte heelmeesters, stinkende wonden’. Juist door het verleden onder ogen te komen, kun je verder.

En daarom duik ik ook in mijn eigen verleden. Want mijn opa had onderduikers, maar ook een aangetrouwd familielid dat bij de NSB zat. Er lag iets gevoeligs in die verhouding, maar wat er precies speelde, daar kwam ik als kind nooit achter. Mijn opa werd namelijk verraden, maar was het door dat familielid of door iemand anders? Of ik daar in de uitzendingen wél achter kom én wat er dan precies speelde, houd ik nog even geheim.