Column Kefah: "Nu pas zag ik dat mijzelf van alles mankeerde"

"Nog niet zo lang geleden kwam ik erachter dat de man die ik geworden ben, voor een belangrijk is gevormd door de tijd die ik als kind heb doorgebracht in een door soldaten bezette stad. 'Ja duh, nogal wiedes', hoor ik je denken. Maar voor mij lag dat heel lang helemaal niet zo voor de hand.

Ik heb natuurlijk altijd wel geweten dat het opmerkelijk was dat ik op zevenjarige leeftijd opeens werd weggerukt uit het veilige Nederland, om vervolgens duizenden kilometers daarvandaan te worden neer geplempt in het door Israëlische militairen bezette Nablus. Maar voor mij was het jaar dat ik daar doorbracht een anekdote geworden. Een verhaal dat ik wel eens vertelde om te illustreren hoe het leven onder bezetting gaat, weliswaar met heftige gebeurtenissen, maar desalniettemin een verhaal. Iets dat vroeger gebeurd is, dat in het verleden ligt. Nooit had ik mijn persoonlijkheid, mijn eigen eigenaardigheden gekoppeld aan dat wat ik in dat jaar heb gezien en gehoord en gevoeld.  Nooit legde ik een verband met dat wat mij is overkomen, wat mij is aangedaan.

Door de vreselijke gebeurtenissen in Gaza werd ik de afgelopen jaren een aantal keren in de positie gebracht om te praten over wat er toen gebeurd is. Op een andere manier dan wat ik gewend was. Ik werd geïnterviewd. Goed geïnterviewd. Door iemand die niet alleen de juiste vragen wisten te stellen, maar ook heel goed wist dat je soms juist stil moet zijn, pauzes moet durven laten duren. Dan pas zal de verteller in kwestie, gaarkokend in zijn eigen sop, eindelijk voorbij het repertoire komen dat ie gewend is op te lepelen. Dat proces ken ik als interviewer, maar het is zelden op mijzelf toegepast.

Ik hoorde mezelf dingen zeggen die ik nooit eerder had uitgesproken

Onlangs dus wel. Door Natascha van Weezel in het tv-programma ‘Oorlog is erfelijk’. Ik hoorde mezelf dingen zeggen die ik nooit eerder had uitgesproken. Dat is niet zonder gevolgen gebleven. Het heeft iets in gang gebracht. Eindelijk begreep ik allerlei dwangmatig gedrag van mijn persoontje. Ik had altijd de wereld (lees: andere mensen) in allerlei opzichten voor gek verklaard. Nu begon ik pas in te zien dat het niet de anderen waren die gek zijn maar dat er aan mijzelf van alles mankeerde. En dat dat dus verband hield met dat jaar.

Dit alles zat in mijn hoofd toen ik Jaber sprak, de psycholoog die me vertelde over de impact van het oorlogsgeweld op de kinderen van Gaza. Als ik in één jaar bezetting al fundamenteel gevormd wordt door de aanwezigheid van een bezettingsleger, wat gebeurt er dan met als je na een leven lang te hebben geleefd in de openlucht gevangenis die Gaza is, je vervolgens nog eens twee jaar lang onderworpen wordt aan nietsontziend, allesvernietigend, hels geweld?

Alleen al het voortdurende gebrom van de drones, waaraan Gazaanse kinderen dag en nacht worden blootgesteld, die eeuwig voortdurende underscore die duidelijk maakt dat je op elk ogenblik aan flarden kan worden geknald, levert een trauma op dat een kind de rest van zijn leven als een pijnlijke last zal moeten meedragen. Jaber weet dit allemaal. Jaber valt dagelijks ten prooi aan dezelfde dreunen, loopt dezelfde trauma’s op. En toch staat hij elke dag weer op, klopt de pijn en verdriet van zijn ziel, als ware het stof van z’n kleren, en gaat weer op weg om de kinderen bij te staan.

Oorlog is erfelijk, zo heet het programma waaraan ik deelnam. Ik heb een vermoeden wat dat betekent. Jaber wéét tot in elke vezel van lijf hoe waar dat is.