De laatste verhuizing: hoelang bestaat Joods tehuis 'Etrog' nog?

Verhuizen valt niet iedereen makkelijk. Maar dit geldt zeker voor de bewoners van Etrog, een tehuis voor Joodse cliënten met een verstandelijke beperking. In de documentaire De laatste verhuizing (EO) zijn we getuige van hun verhuizing een nieuwe locatie. Het is de vraag hoelang ze nog kunnen worden opgevangen met de vertrouwde Joodse tradities en gebruiken.

Omdat er geen bewoners bijkomen, ziet de toekomst van Etrog er onzeker uit. Het tehuis wil de bewoners zo lang mogelijk een vertrouwde, veilige omgeving bieden. Ze eten er koosjer, zingen samen oude, Joodse liederen en krijgen er niet te maken met antisemitische opmerkingen. “Ze vormen er een soort mini-samenleving, waarin ik graag een inkijkje wil geven, omdat veel mensen in het dagelijks leven weinig contact hebben met verstandelijk beperkten,” vertelt de jonge documentairemaker Iris Mimon.

(Tekst loopt door onder de foto.)

In haar documentaire De laatste verhuizing laat Iris zien hoe het er in Etrog aan toe gaat. “Wat deze groep nog ‘unieker’ maakt, is dat ze Joods zijn.” De bewoners wonen in twee woonhuizen, met in totaal nog acht bewoners. “Hoewel de verhuizing voor ze geregeld wordt en ze veel begeleiding krijgen, vinden ze het pittig.” We zien de bewoners op vrolijke momenten, maar ook als ze ruzie maken, en het taalgebruik even niet zo netjes is. 

De bewoners lijken de camera niet op te merken. Hoe doe je dat?
“Ik wilde het verhaal zo veel mogelijk vanuit de bewoners vertellen, zonder anderen óver hen te laten praten. Ze moeten zo gelijkwaardig mogelijk zijn aan ieder ander, hoewel ik als documentairemaker natuurlijk wel de regie heb. Daarom laat ik in De laatste verhuizing zien wat zij doormaken, omdat het moeilijk is om ze te interviewen."

"Dan is het mooi om hun verhaal in scènes en beelden te vertellen en mag de kijker zelf bepalen wat-ie ervan vindt. De cameravrouw, geluidsvrouw en ikzelf komen al lang over de vloer bij Etrog. Het was bij de opnames voor De laatste verhuizing fijn om te zien dat ze heel vertrouwd waren met de camera, en echt zichzelf durfden te zijn.”

Helpt het dat je zelf een Joodse achtergrond hebt?
“Ja, hoewel ik ‘officieel’ niet Joods ben, want ik ben het alleen via mijn vader. Maar ik voel me met het Jodendom verbonden, omdat ik via mijn vader veel familie in Israël heb, en er heb gewoond. Ik ben vertrouwd met het Hebreeuws en de Joodse feestdagen door het jaar heen. Het is dus een stukje van mij, hoewel ik weet dat ik er nooit helemaal bij zal horen.”

(Tekst loopt door onder de foto.)

Vind je dat jammer?
“Toen ik jonger was en nog op zoek naar mijn identiteit, had ik daar wel last van. Nu heb ik die behoefte niet zo, maar vind ik de verbondenheid met het Jodendom juist heel waardevol. Ik beleef het ook als ik af en toe met mijn vader meega naar de synagoge. Het komt me nu ook enorm van pas; als ik in dit Joodse tehuis rondloop, kan ik me heel snel aanpassen. De cultuur en religie die voor deze leuke mensen zo belangrijk zijn, zijn me vertrouwd.”

Maar ze verhuizen ‘nog één keer’, lijkt je film te zeggen. Veerkracht en optimisme horen toch ook bij de Joodse traditie?
“Dit is een vrolijke film hoor, want het komt helemaal goed. Op een betere locatie, zonder trap, kunnen de bewoners bij elkaar blijven en zie je dat ze hun dagelijkse routines terugvinden. De bewoners kunnen er nog Joods leven en hun geloof en tradities trouw blijven, wat ze veel houvast geeft. De locatie geeft ze rust, in een kalme omgeving met een grote tuin en zonder trap! Aan een Nederland zonder Joods leven moeten we nog maar even niet denken.”

Kijk 'De laatste verhuizing' hier terug