Hart­ver­scheu­ren­de keuzes in EO-oorlogsserie 'De Joodse Raad'

Vanaf het begin van de Duitse bezetting werkten de Nederlandse autoriteiten mee aan het afzonderen en registreren van de Joodse bevolking. Na de oprichting van de Joodse Raad zorgde dit door de bezetter opgerichte orgaan voor de communicatie met de Joodse gemeenschap. Maar hoe kon het zover komen dat zij meewerkten aan anti-Joodse maatregelen van de bezetter?

Virrie en David

In de vijfdelige serie De Joodse Raad wordt het aangrijpende verhaal verteld van vader en dochter Cohen. David Cohen (gespeeld door Pierre Bokma) was samen met Abraham Asscher (Jack Wouterse) voorzitter van de raad. David en zijn dochter Virrie Cohen (Claire Bender) proberen beiden op hun eigen manier zo goed mogelijk om te gaan met het kwaad dat hun gemeenschap bedreigt. Maar hierdoor dreigen ze elkaar juist te verliezen.

De leden van de Joodse Raad staan zichtbaar voor pijnlijke morele keuzes. Hun dilemma’s zijn vaak ondraaglijk: hoe kunnen ze hun mede-Joden beschermen terwijl ze tegelijkertijd moeten samenwerken met de bezetter? De angst voor represailles tegen henzelf en hun families is constant aanwezig.

Verrader

De serie start sterk met een scène uit 1946. De oorlog is voorbij en David Cohen is op weg naar de synagoge. Zodra hij binnenkomt, staat iedereen op en loopt weg. Er wordt geen woord gesproken, maar de boodschap is overduidelijk. Veel Joden beschouwen hem als een verrader. Daarna neemt het verhaal ons mee terug naar 1941, het jaar waarin de Joodse Raad in het leven wordt geroepen.

We zien dat David als voorzitter wanhopig probeert mee te bewegen met de Duitse bezetter, om erger te voorkomen. “Samenwerken met de Duitsers lijkt, hoe hachelijk ook, de enige juiste strategie om onze geplaagde gemeenschap door deze zware storm heen te loodsen”, zegt David, terwijl hij voor de Joodse Raad staat. Maar daarmee plaveit hij onbedoeld de weg voor het deporteren van meer dan 100.000 Joodse Nederlanders. Zijn dochter Virrie laat intussen met gevaar voor eigen leven via het weeshuis waar ze werkt honderden vervolgde Joodse kinderen onderduiken en redt hen zo van deportatie.

Westerbork

Wanneer haar weeshuiskinderen op 26 februari 1943 op transport worden gesteld, wil Virrie met hen mee naar Westerbork. Dit komt David ter ore en hij gebruikt zijn invloed om haar uit de trein te laten halen. Dit lukt, overigens zeer tegen de zin van Virrie. Deze scène is – net zoals vele andere momenten in deze serie – hartverscheurend realistisch. De Joodse Raad is daarmee naast een historisch drama overduidelijk ook een verhaal over een vader en een dochter die elkaar steeds meer kwijtraken in een wereld die alleen maar dood en verderf kent. Als kijker word je meegezogen in dit verhaal. Hoe loopt het af?

Waakzaam blijven

Arnoud Bruinier, EO-eindredacteur drama: “De serie grijpt je aan, maar laat je ook nadenken: wat zou ik doen onder deze omstandigheden? Zonder de kennis van achteraf? Wat is de ‘juiste’ strategie? Hoever kun je meebewegen met het kwaad om erger te voorkomen? De serie laat daarbij zien dat het grootste kwaad zich niet altijd luid en duidelijk aandient, maar juist onderhuids zit. Door stapje voor stapje de grenzen op te schuiven van wat men aanvaardbaar vindt. Ik denk dat we daar met zijn allen waakzaam op moeten blijven. Hopelijk maakt de serie dat invoelbaar voor de kijker. De Tweede Wereldoorlog is dan wel voorbij, discriminatie en uitsluiting van anderen is helaas van alle tijden.”