Jojanneke legt misbruik bloot in de sex­tor­ti­on­ta­pes: ‘Geld, of ik deel je naaktfoto’s’

De helft van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar krijgt te maken met online seksueel misbruik of online seksuele intimidatie, zo meldt Fonds Slachtofferhulp. Dit varieert van ongewenst naaktfoto’s ontvangen tot extremere vormen, zoals sextortion. “Wij als makers van deze documentaireserie waren geschokt toen we ontdekten hoe groot deze problematiek is”, vertelt maker en presentator Jojanneke van den Berge. “We hoorden over sextortion tijdens het maken van mijn vorige series, Jojanneke uit de prostitutie en Jojanneke en de jeugdzorgtapes. Jongeren werden bijvoorbeeld door sextortion in de prostitutie gedwongen. We realiseerden ons dat dit een nieuwe manier is om mensen te misbruiken.”

Compleet in paniek

“Net als veel andere dingen verplaatst misbruik zich naar de onlinewereld”, zegt Jojanneke. “Vaak begint het met leuk contact via bijvoorbeeld Snapchat of Instagram. Mensen delen naaktbeelden met een ‘leuk’ iemand, die later een bedrieger blijkt te zijn.”

De paniek drijft sommigen zelfs tot zelfdoding

Wat er dan gebeurt: de afpersers vragen geld óf nog meer naaktbeelden, anders sturen ze de al ontvangen beelden door, zo dreigen ze. “Heel veel mensen die dit overkomt, raken compleet in paniek. Er heerst zo veel schaamte, dat ze zich geen raad meer weten. Ze hadden nooit gedacht dat ze in zoiets zouden trappen. En misschien hebben hun ouders hen wel gewaarschuwd voor het versturen van naaktbeelden. Die paniek drijft sommigen zelfs tot zelfdoding. Dat kan heel snel gaan: ’s ochtends begint het leuke contact, dan slaat het compleet om en enkele uren later zijn ze overleden.”

Seksuele verzoeken

Jojanneke hoopt met deze serie het taboe op sextortion te doorbreken. Zo creëerde het team van het programma met kunstmatige intelligentie een 14-jarig meisje op Snapchat, om aan te tonen wat er kan gebeuren. “Daar kwamen enorm veel seksuele verzoeken op af van volwassen mannen, zonder dat daar enige aanleiding voor was.

Verder laten we veel verhalen zien om aan te geven hoeveel mensen dit raakt. Jong, oud, man, vrouw. Ik vind het mooi en liefdevol dat zo veel mensen wilden meedoen. Zij hopen hiermee andere slachtoffers te helpen en hun te laten zien dat ze niet alleen zijn. In elke aflevering vertelt bovendien iemand herkenbaar in beeld wat hem of haar is overkomen. Maar diegene vertelt óók dat hij of zij erdoorheen gekomen is. Dat is hoopvol.”

Welk verhaal raakte jou?

“Ze ontroeren me allemaal, want ze hangen samen met zo veel verdriet en pijn – zeker de verhalen van de mensen die er niet meer zijn. Wat mij extra raakt, is de eenzaamheid van de slachtoffers. Zo was er een meisje dat online misbruikt werd op haar 11e. Ze vertelde dat het kleine meisje hierdoor niet meer bestond, haar kinderlijke onschuld was verdwenen. En haar moeder wist van niets.

Ik ben zelf moeder en het raakt me diep

Ik ben zelf moeder en het raakt me diep als ik me voorstel dat een van mijn kinderen zo’n ervaring zou meemaken, en dat ik niet besef hoeveel pijn ze lijden – terwijl we onder hetzelfde dak leven... Dat vind ik zo verdrietig.”

Hoe voer je het gesprek met je eigen kinderen?

“Door het maken van de serie heb ik geleerd wat je wel en niet moet zeggen. Als je verkondigt ‘doe dit niet’, maar je kind doet het tóch, durven ze het minder snel te zeggen. Daarom is het des te belangrijker om veiligheid te creëren. Benoem dat ze alles aan je kunnen vertellen, dat je er voor je kind zult zijn, en dat je alles samen oplost. Hoe erg het ook is.”

WEES GEWAARSCHUWD

“Vroeger hing een kindermisbruiker rond bij een speeltuintje”, zegt Jojanneke. “Tegenwoordig is het veel makkelijker om mensen te bereiken en te misleiden. Alle platformen met een chatfunctie bieden mogelijkheden voor mensen met slechte bedoelingen. Dus ook games als Roblox, populair onder jonge kinderen. En het probleem is zo groot; er zijn criminelen die eraan verdienen. Zij werken bijvoorbeeld in callcenters in het buitenland, waar zij de hele dag door slachtoffers afpersen.”

Hoe kun je er zijn voor iemand die gechanteerd wordt?

Jojanneke: “Je eerste reactie is cruciaal: geef diegene geen schuldgevoel, maar luister met begrip en medeleven. Geef aan dat het niet de schuld van diegene is. Er mag verdriet of paniek zijn, maar het is belangrijk dat de rust snel terugkeert. Geef vervolgens aan dat jullie het samen gaan oplossen.