Jubileum 'Rail Away': stoomtreinen over de Furkapas

Vrijdag zendt de EO de 200e aflevering van Rail Away uit. We zijn in 'treinenland' Zwitserland, waar de reis begint op de Furkapas. Oude tijden herleven hier tijdens een ritje met een stoomtrein, mede mogelijk gemaakt door Nederlandse vrijwilligers. Een van hen is Peter Witkop, die vertelt dat hij en zijn collega’s in de zomer nog wel wat hulp kunnen gebruiken. 

“Elk jaar wordt het spoor over een afstand van driehonderd meter compleet vernieuwd. Wij brengen onder meer de nieuwe materialen daarvoor naar de juiste plekken, zodat die werkzaamheden in juni, net na het sneeuwruimen in mei, direct plaats kunnen vinden,” vertelt Peter, die al twintig jaar een vaste week in augustus op de ‘Furka Bergstrecke’ doorbrengt als vrijwilliger. Ofwel 'Fronarbeiter' of 'Froni', zoals de Zwitsers zelf zeggen. Sinds ongeveer acht jaar geeft hij naast het werk ook leiding aan een groep vrijwilligers.

'Vrij baan voor stoker en machinist'

“Enkele jaren geleden de waterafvoergoten langs het spoor grondig schoongemaakt," vertelt Peter. "Verder zijn we bezig met werkzaamheden aan het ballastbed: de fundering van een spoorweg, die bestaat uit kiezels. Ook helpen we bij het snoeien van de begroeiing langs de baan, zodat de machinisten en stokers tijdens de ritten geen takken in hun gezicht krijgen.”

Lees ook het interview met 'Rail Away-stem' Bob van der Houven

Lees ook het interview met 'Rail Away-stem' Bob van der Houven

Het werk aan en rondom het spoor is een elk jaar weer een stevige klus, maar zeer gevarieerd, en de onderlinge saamhorigheid is groot. De samenwerking met de Zwitsers is goed. Kost en inwoning is geregeld, en als beloning ontvang je na afloop van je werkweek een dagkaart voor een rit. De vrijwilligers zorgen ervoor dat toeristen iedere zomer per stoomtrein kunnen rondrijden in een landschap dat doet denken aan een kalenderfoto. “Als Nederlandse vrijwilligers sleutelen we niet zelf aan de stoomlocomotieven. We zijn er te kort – ongeveer een week per jaar – om de benodigde technische kennis op te doen.”

‘Zwitserland heeft mooi smalspoor’

Peter, die in het dagelijks leven als zelfstandige voor onder meer Rijkswaterstaat werkt, heeft al van jongs af aan belangstelling voor treinen. Zoals meer spoorliefhebbers, heeft hij thuis een modelspoorbaan. Door vakanties in de Alpen raakte hij in bergspoorlijnen geïnteresseerd. In het Zwitserse landschap valt er bovendien veel te genieten voor de spoorliefhebber. “Ik ben vaak met mijn ouders in Oostenrijk geweest, maar toen we één keer voor Zwitserland kozen, was ik meteen verkocht. Misschien wel doordat je er veel mooie smalspoorlijnen vindt, die in veel gevallen ook nog gewoon in gebruik zijn.”

(Tekst loopt door onder de foto.)

Geschiedenis 'Furka-Bergstrecke'

Het traject van de ‘Furka-Bergstrecke’ maakte in het verleden deel uit van de toenmalige Furka-Oberalp Bahn (FO), inmiddels gefuseerd met de Brig-Visp-Zermatt Bahn (BVZ) tot Matterhorn-Gotthard Bahn (MGB). Door hevige sneeuwval en lawines kon hier in de winter nooit worden gereden. Ook moest op dit gedeelte de bovenleiding op grote delen van het – destijds geheel geëlektrificeerde – traject iedere winter tijdelijk worden afgebroken. Om dit probleem op te lossen, legden de Zwitsers de Furka-Basistunnel aan. Sinds 1982 rijdt al het reguliere treinverkeer op het traject door deze tunnel. Voortaan was de route het hele jaar geopend. Op zich een enorme vooruitgang, maar het mooie, hoger gelegen 'bergtraject' ging dicht.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Stoomtreinen terug uit Vietnam

Een groep Zwitserse spoorliefhebbers vond dit jammer. Zou het niet mooi zijn als er in de zomer weer treinen konden rijden op dit traject? Ze richtten de Verein Furka-Bergstrecke (VFB) op en begonnen met het herstellen van rails, stationsgebouwen en viaducten. Sinds 2010 is het gehele bergtraject tussen Realp en Oberwald compleet gerenoveerd, en rijden er weer elke zomer treinen op deze prachtige bergspoorlijn. 

Lees ook het interview met cameraman Gerrit Albada

Lees ook het interview met cameraman Gerrit Albada

Een bijzonder detail is dat hier stoomlocomotieven uit Vietnam bij zijn die lang geleden ook al dienst deden op de Furka Oberalpbahn. Na de elektrificatie van het Zwitserse spoor waren ze verkocht aan Vietnam, waar ze inmiddels ook waren uitgerangeerd. Na een fikse opknapbeurt zorgen ze nu voor een nostalgische sfeer in de Zwitserse Alpen. 

‘Ook dames welkom!’

Deze Zwitserse vereniging heeft afdelingen in Duitsland, Frankrijk, België en natuurlijk Nederland. “Er zijn in totaal meer dan 7.000 leden, waarvan ongeveer honderd in ons land.” Hoewel klein in getal, leveren de Nederlandse fans elk jaar weer een serieuze bijdrage. “Maar nieuwe leden zijn altijd welkom. Mensen die misschien ook zelf een weekje per jaar hun handen uit de mouwen willen steken, zouden we goed kunnen inzetten.” 

(Tekst loopt door onder de foto.)

Het vooroordeel dat de spoorwegliefhebbers vooral mannen zijn, moet Peter helaas nog bevestigen. Er is een enkele vrouwelijke 'Froni' uit Nederland. Maar daar mag in het nieuwe jaar snel verandering in komen. “Ook dames zijn hartelijk welkom. Iedereen die een mooie spoortraditie in stand wil houden, mag snel een kijkje op onze site nemen! En je hoeft helemaal geen ervaring te hebben met werken aan en langs het spoor. Dat had bijna niemand de eerste keer toen hij of zij hier kwam.”