Moderne Profeet: Kierkegaard
Wat we van de Deense denker kunnen leren
In deze aflevering van Moderne Profeten beschrijft Kees van Ekris de profetische stem van de Deense filosoof Kierkegaard. Hij gaat hiervoor in gesprek met Geert Jan Blanken en Matteo van den Brink – experts in het leven en het werk van Kierkegaard. In deze wereld hoor je het regelmatig: ‘je moet jezelf zijn, dicht bij jezelf blijven. Maar wat is dat, jezelf zijn? En wie ben je?
Kees van Ekris, schrijver en stem van de podcast: ‘Kierkegaard maakt je bewust van de verleidende macht van de massa en van het risico om te vinden ‘wat iedereen vindt’. Maar kijk ook uit voor ‘het grote genieten’, zou hij zeggen, en voor de moralist in jezelf, de mens die leeft in een schijnbaar keurig geordende wereld. Kierkegaard doet je ook een voorstel over hoe wél te leven. Want dat is de kernvraag: Hóe te leven?’
Drie gedachten van de Deense denker om mee te nemen.
Verstop je niet in de massa. In de massa vlucht je weg voor de opdracht om iemand te zijn met een eigen mening. Durf een eenling te worden. God roept jóu.
Geert Jan: ‘Zorg dat je innerlijkheid ontwikkeld. Dat je van iets anders gaat leven dan alleen maar de goedkeuring of afkeuring van de massa. Ga op zoek naar wat God voor jou betekent, op die manier ontwikkel je innerlijkheid.’
Die roep kan angst opleveren; de angst voor de vrijheid die ons losweekt uit het vertrouwde. Die angst is een goed teken, dat betekent dat je geestelijk kunt groeien.
Geert Jan: ‘Als je bij jezelf naar binnen kijkt, kom je vaak tegenstellingen tegen. Daar moet je je niet door laten verlammen, ‘voorwaarts leven’ noemt Kierkegaard dat. Hij beschrijft dat vertwijfeling een vorm is van niet jezelf zijn. Er zijn twee manieren om met vertwijfeling om te gaan. Hij gebruikt daarvoor de metafoor van de dans. Het leven is een uitnodiging om te gaan dansen. Je kunt een muurbloempje worden, niet jezelf zijn. Of juist overmoedig de dansvloer opgaan en wilde bewegingen maken zonder dat je weet hoe de dans werkt. Waar het in het leven op aan komt, is dat je met heel veel dingen die gegeven zijn moet gaan ontdekken waar de vrijheid zit die bij jou past. Hóe ga je dansen.'
Voor Kierkegaard is het christendom: Leef vandaag, zonder pretentie tot God en uit liefde. Het gaat om vandaag, het gaat om liefde, en het gaat erom dat je daarin jezelf wordt. Dat geeft vrijheid.
Geert Jan: ‘Het gaat er bij Kierkegaard om hoe je in het dagelijks leven met de dingen omgaat. Ervaar je het als geschenk – een geschenk dat je serieus neemt en ook los durft te laten? Of leef je je eigen plan, dat daar los van staat? Voor mij persoonlijk draait het dagelijks om de vraag: handel ik vanuit vertrouwen of vanuit wantrouwen? Durf ik een stap te zetten of houd ik het veilig?’
Matteo: ‘Het mooie aan Kierkegaard is dat hij zegt: vertrouw. Als je voorbijgaat aan al die tegenstellingen in jezelf, kom je bij God. Ook zegt hij: zwijg – dat vind ik sterk als het gaat om de waarheid. Wacht in je bidden tot je God hoort. En tenslotte: heb lief. Daar komt alles op neer.’ Geert Jan: 'Kierkegaard staat bekend als de filosoof van de angst en vertwijfeling. Maar hij is eigenlijk ook een optimist, die durft te zeggen: wees eerlijk voor jezelf en dan gaat het gebeuren.’
Geschreven door
Esther Tims-Van Helden
