Scan­di­na­vi­sche opvoedtips: waarom Finse kinderen zo gelukkig zijn

Waarom de Finnen zo gelukkig zijn? Daar hoeft de Finse kinderpsychiater – zelf ook moeder en inmiddels oma van drie kleinkinderen – niet lang over na te denken. “Onze hele samenleving is gebaseerd op het feit dat we elkaar vertrouwen,” legt ze uit. “Als je hier bijvoorbeeld je portemonnee in de supermarkt verliest, zul je hem 9 van de 10 keer terugvinden bij de informatiebalie. Ook zijn Finnen goudeerlijk, waardoor andere culturen ons soms als bot of zelfs onbeschoft ervaren. En tot slot hebben we vanuit onze geschiedenis veel veerkracht opgebouwd. We laten ons niet uit het veld slaan door tegenspoed, want we zijn wel wat gewend. Neem bijvoorbeeld de toegenomen dreiging vanuit onze oosterbuur Rusland: het draagt alleen maar bij aan nog méér gemeenschapsgevoel.”

1. Denk bij lastig gedrag: oefening baart ooit kunst

Kaija: “Ik heb mijn boek geschreven om ouders te helpen met moeilijke opvoedsituaties om te gaan – zoals wanneer kinderen hun eigen persoonlijkheid krijgen, met alle driftbuien van dien. Of zoals ik het weleens naar mijn studenten verwoord: ‘Als alle tweejarigen pistolen zouden hebben, zou geen enkele ouder in leven blijven.’ Peuterwoede kan zó intens en ongepolijst zijn. Besef op zulke momenten dat je kind je niet bewust tot wanhoop drijft. Nee, hij oefent. Als hij met je mee naar huis moet, terwijl hij zelf in de speeltuin wil blijven, oefent hij bijvoorbeeld in omgaan met teleurstellingen. En dat geldt net zo goed voor een onderhandelende puber. Als je met die bril naar je kind kijkt, denk je niet in termen van straf, maar van begeleiden, aanleren en op een vriendelijke manier corrigeren.”

2. Laat je kind ook eens de leiding nemen

“Volwassenen bepalen 90 procent van de tijd wat het kind moet doen. Maar kinderen die soms de leiding mogen nemen – bijvoorbeeld als je samen speelt – handelen op hun beurt graag volgens de wensen van hun ouders. Committed compliance (letterlijk vertaald: toegewijde naleving) heet dit in de ontwikkelingspsychologie. Laat je kind bijvoorbeeld een keer bepalen wat jullie eten en bereid het samen voor. Ijs als voorgerecht, pizza als toetje: alles mag. Als hij mag beslissen en voelt dat alles wat je doet ook echt voor hem is, komt de liefde weer in beeld. Door die genegenheid en positieve feedback committeert het kind zich graag aan de regels van het gezin.”

3. Relax

Wat Finnen en Nederlanders gemeen hebben? Hun nuchterheid. Kaija lacht: “Een paar jaar geleden kwamen Amerikaanse onderzoekers naar Finland om ons te leren over ouder-kindobservatie. Na een paar dagen observeren dachten ze dat alle Finse moeders depressief waren, haha! Finse ouders zijn relaxed en vrij constant in hun emoties. Ze raken niet steeds opnieuw overweldigd als hun kind een mooie tekening maakt, of een goed cijfer haalt voor een examen. Ze zeggen simpelweg: ‘Nou, dat is goed gedaan.’

Ik ben al een tijdje niet meer in Nederland geweest, dus ik kan het mis hebben. Maar tijdens interviews valt het me op dat Nederlandse journalisten vaak vragen waarom je gewenst gedrag moet benoemen, in plaats van negatief gedrag veroordelen. Dus bijvoorbeeld niet ‘Stop met schreeuwen’, maar: ‘Als je rustig praat, kan ik je beter verstaan.’ Mijn wedervraag aan die journalisten is altijd: wat leert je kind als je alleen maar zegt waarmee hij moet stoppen? Ik wil ouders er graag van bewust maken hoe ze hun kind helpen groeien – juist bij dit soort kleine, alledaagse situaties.”