Tegenstrijdigheden in de Bijbel

Over de geslachtsregisters van Jezus valt wel wat te zeggen. Geven ze aan, dat de Bijbel geen betrouwbare bron van informatie is?

Voor wie is er een probleem?
In de begintijd van de christenheid was er geen onduidelijkheid over de afstamming van Jezus of van de geslachtsregisters, die we van hem in de Bijbel vinden. Zouden zij, die zo kort na Jezus leefden, niet in de gaten gehad hebben, dat er onregelmatigheden in zaten? En zouden Jezus' Joodse vijanden die onregelmatigheden niet hebben aangegrepen om aan te tonen, dat hij geen nakomeling van David kon zijn?
Het probleem is blijkbaar, dat wij, westerlingen, andere opvattingen hebben over geslachtsregisters en niet (meer) weten, hoe dergelijke registers toentertijd bedoeld werden en dus geïnterpreteerd dienen te worden.

De zoon van Jozef?
Ik begin bij het geslachtsregister van Jezus, zoals dat door Lucas is opgetekend. De moeilijkheid daarbij zit aan het begin: "Jezus ... was, naar men meende, een zoon van Jozef ..." (Lucas 3:23). Slaan de woorden: "naar men meende" alleen op "van Jozef" of op het hele volgende geslachtsregister? In dat geval zou hier het geslachtsregister van Jozef weergegeven worden.

Maar dat is niet relevant om aan te tonen dat Jezus werkelijk mens is, de zoon van Adam, want Jezus was niet de zoon van Jozef. Ik denk daarom, dat het alleen om het eerste gaat: Jezus was, naar men meende, de zoon van Jozef. En je moet dan zo verder lezen: Jezus was, naar men meende, de zoon van Jozef, maar hij was de zoon van Eli, etc.

Eli is daarbij de vader van Maria. Dat Maria wordt weggelaten kan te maken hebben met de oude Joodse opvatting, dat wie dochters verwekt, ook de vader van hun zonen is. Jezus is dus een lijfelijke nakomeling van David, via diens zoon Nathan.
Er zijn andere varianten om de problemen met de geslachtsregisters op te lossen. We komen daar zo nog op.

Erfgenamen
Naast deze vermelding in Lucas, is er ook het geslachtsregister in Matteüs. Daarvan zou ik willen zeggen, dat het in strikte zin geen stamboom is, maar een lijst van erfgenamen.
Het woord 'verwekken' doet ons weliswaar sterk aan een stamboom denken, maar in de Bijbel wordt dit woord gebruikt in de zin van 'aanstellen'. Zo komt het voor in Psalm 2:7. Deze Psalm wordt aangehaald in Handelingen 13:33. Daar gaat het niet over de geboorte van Christus en zelfs niet over zijn opstanding uit de doden, ten bewijze waarvan een andere Psalm wordt aangehaald.
De belofte die vervuld wordt, is dat God een koning heeft gesteld (Psalm 2:6). De opstanding is daarvoor noodzakelijk geworden door de dood van Christus.
Zie voor verwekken in de betekenis van aanstellen ook: Richteren 2:16,18.

In Matteüs 1 blijkt ook, dat het niet een lijst kan zijn van vaders en zonen, want in vers 8 worden zomaar drie geslachten weggelaten. Er is sprake van Joram die Uzzia verwekte (Matteüs 1:8), maar uit het oude Testament weten we, dat Joram de vader was van Ahazia. Deze had een zoon Joas. Deze was de vader van Amazia en de grootvader van Uzzia. Ahazia, Joas en Amazia worden niet genoemd. Zij zaten wel op de troon, maar waren geen (waardige) erfgenamen.

Bovendien is er een probleem met Jechonja (vers 11), de koning die door Babel in ballingschap werd gevoerd. Hij zou na de ballingschap Sealthiël verwekt hebben. Alleen - heeft hij wel zolang geleefd?
Maar er wordt ook gezegd, dat de nakomelingen van Jechonja onterfd zijn en geen recht meer hebben op de troon (Jeremia 22:30). Het erfrecht is vervallen aan een andere tak uit het huis van David: de nakomelingen van Davids zoon Natan, van wie Sealthiël en Zerubbabel afstammen (vgl. Luc. 3:28-31).

Abihud is de oudste zoon van Zerubbabel, de wettige erfgenaam van de troon. Zijn geslacht sterft uit met Jakob, waarna een verre neef erfgenaam wordt Jozef, de man van Maria. Zij waren beide uit het geslacht van David; om die reden trokken zij samen naar Bethlehem, hoewel ze nog niet getrouwd waren (Lucas 2:4).
Jezus stamt dus (via Maria, Lucas-lijst) uit het huis en het geslacht van David en is de wettige erfgenaam (via zijn adoptievader Jozef, Matteüs-lijst).

Varianten
Op de voorgaande gedachtengang is een variant. Deze gaat er ook vanuit, dat Matteüs de lijst van erfgenamen geeft, waarbij de laatste erfgenaam voor Jezus Maria is, de dochter van Jakob. Omdat Jakob geen zonen heeft, is Maria 'erfdochter' (vgl. Numeri 27:4-11).
Dat Jozef als erfgenaam wordt genoemd, zou dan alleen zijn omdat hij met Maria gehuwd is. De toevoeging: de man van Maria moet dan gezien worden als verklaring van zijn erfrecht.
Jozef zelf zou in deze variant afstammen van een jongere zoon van Zerubbabel, Rhesa (Lucas 3:28) en zijn stamboom zou genoemd worden in Lucas.
Zelf vind ik de laatste variant minder sterk, omdat daarmee de zin van Lucas' geslachtsregister wordt weggenomen: hij wil immers klaarblijkelijk aangeven, dat Jezus, die in Lucas' verhaal wordt aangeduid als Zoon van de Allerhoogste (Lucas 1:32), toch volledig mens is door de geboorte uit Adam. Maar als dit het geslachtsregister van Jozef is, heeft het in die zin geen betekenis.

Is er wel een probleem?
Als er al een probleem is met de geslachtsregisters van Jezus, dan is dat bij de moderne bijbellezer, die de bedoelingen van de bijbelschrijvers en de gewoonten uit die tijd niet kennen. Het probleem is dan niet de geloofwaardigheid van de Bijbel, maar de geloofvaardigheid van de bijbellezer.

Roeland Klein Haneveld