Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Waarom je verslaafden beter kunt belonen dan straffen

De lessen van Jezus zijn niet altijd even prettig in de praktijk, merkt Erik tijdens zijn werk in de verslavingszorg. Ze gaan soms dwars tegen je eigen rechtvaardigheidsgevoel in…

Deel:

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Jezus maakte zijn punt vaak door verhalen te vertellen. Een van de meest bekende is het verhaal van de verloren zoon (Lukas 15: 11-32). Het inspireerde Rembrandt tot een meesterwerk, priester Henri Nouwen schreef er een heel boek over en Kees van der Staaij deelde dit verhaal tijdens de Algemene Beschouwingen in de Tweede kamer dit jaar.

Feest voor de rebel

Het is een mateloos fascinerend verhaal waarin Gods liefde voor mensen zichtbaar wordt, maar ook de dynamiek tussen mensen onderling. De jongste rebelse broer die vrij wil zijn, weg van zijn vader en broer. De erfenis pakken en die uitgeven aan feestjes en hoeren. En de oudste plichtsgetrouwe zoon die vreugdeloos voor zijn erfdeel werkt. Fysiek is hij bij zijn vader, maar in zijn hart mijlenver weg. En de vader, die geeft en blijft geven. Geen woede of straf als de aan lagerwal geraakte jongste zoon thuiskomt, maar een groot feest. Hoe bizar!

Gerechtigheid graag!

Ik wil een parallel trekken naar de verslavingszorg, waar ik werk. Dit zijn vaak ‘jongste zonen’ die geld van hun ouders hebben gestolen, gezinnen hebben ontwricht en alles behalve een feest verdienen. Hoe gaan wij vaak met deze problematiek om? Willen we niet gewoon gerechtigheid? Straf voor deze mensen die levens van gezinnen zo hebben verwoest, zoals de oudste zoon wilde dat zijn broertje werd gestraft.

Vanuit verschillend wetenschappelijk onderzoek weten we dat het niet werkt om drugsgebruik te ontmoedigen door te straffen. Wat wel werkt, is bijvoorbeeld Community Reïnforced Approach (CRA). Een behandeling die nog niet veel in Nederland wordt uitgevoerd, ondanks de succesvolle resultaten. Dat komt mede omdat het maatschappelijk gevoelig ligt. Een belangrijk aspect van CRA is namelijk het belonen van goed gedrag. Letterlijk geld, of spullen geven bij het behalen van samen vooraf vastgestelde doelen. Geld geven aan drugsverslaafden dus. Maar… Dat is toch absurd! Daar kopen ze weer drugs van. Dan houd je het probleem toch in stand?

Wat helpt de ander echt?

Niet dus. Het belonen van goed gedrag werkt echt ontzettend goed bij deze problematiek, mits goed aangepakt. Het gewone, verslavingsloze leven wordt weer lonend en aantrekkelijk gemaakt. Een feest voor iemand die het niet verdient. Dat gaat dwars tegen ons rechtvaardigheidsgevoel in. En ik snap dan ook dat het belonen van hen-die-de-trouwe-belasting-betaler-al-zoveel-heeft-gekost, woede oproept. Maar redeneren we op die manier niet te veel vanuit onszelf, net zoals die egoïstische verslaafde die ook alleen maar aan zichzelf denkt?

Moeten we ons niet eerder gaan afvragen wat de ander nu echt helpt om tot herstel te komen? In Noorwegen heeft deze vraag geleid tot een andere aanpak voor wetsovertreder. Deze humanere, bijna belonende aanpak kost zeker meer geld, maar zorgt voor veel minder terugval dan de Nederlandse manier. Opnieuw die bizarre gevende genade die het wint van ons rechtvaardigheidsgevoel. Is de weg van de Vader dan toch beter dan de onze, ook al schreeuwt alles in ons om straf?

Genade na leed

Het is makkelijk gezegd als verslaafden en criminelen ver van mijn leven zijn. Maar als het je persoonlijk raakt, kun je dan nog genade geven? Pas was de zaak van Amber Guyger in het nieuws, waarin de broer van het slachtoffer vergeving schonk aan deze moordenaar. Het lukte hem om aan haar herstel te denken en hij gaf de vergeving die ze daarvoor nodig had. Dwars tegen zijn rechtvaardigheidsgevoel in, was hij als de vader voor haar.

Jezus roept ons met zijn verhaal op tot een bizarre weg van genade na leed. Een weg die enorm veel weerstand bij ons oproept, maar toch telkens weer bewijst dat dit de beste weg is voor herstel bij onszelf èn anderen.

Geschreven door

Erik Dijkstra

--:--