'Een nieuwe, oude coalitie'

Hoewel de huidige coalitie van VVD, CDA, D66 en CU relatief ongeschonden uit de verkiezingen kwam (de kiezer bleek weinig moeite te hebben met het toeslagenschandaal waarop het kabinet aftrad), is daarna alles misgegaan wat er mis kon gaan.

De afgelopen maanden waren één grote modderpoel van wantrouwen: te hoog van de toren blazen, onmacht, onwil en onkunde. Met als uitkomst een poging tot voortzetting van de huidige coalitie.

Kan dat überhaupt? Kunnen partijen die elkaar de afgelopen maanden zo in de haren hebben gezeten geloofwaardig een nieuw kabinet bouwen?

In theorie kan het. Er moet wel een hoop gebeuren. Als je echt een nieuwe start wilt maken, moet er meer gebeuren dan ‘gewoon’ een nieuw regeerakkoord sluiten. Anders blijft de dramatische sfeer van de afgelopen maanden het beeld bepalen en komt een nieuw kabinet nooit echt van de grond.

Inhoudelijk wordt dat spannend, maar zou het moeten kunnen lukken. Er is geld genoeg op het moment, dus investeren in klimaat, onderwijs en wonen behoort tot de mogelijkheden. Spannender worden immateriële zaken als migratie en medisch-ethische onderwerpen. Op die onderwerpen zijn de verschillen groter – en die verschillen zijn niet af te kopen.

Minstens zo belangrijk is ook dat de nieuwe bestuurscultuur, waar zo veel over te doen is geweest, concreet handen en voeten krijgt. En niet alleen handen en voeten, maar ook: nieuwe gezichten.

De grote vraag is of de partijen op dit punt serieuze stappen durven te zetten. Natuurlijk, de huidige leiders hebben het vertrouwen gekregen van de kiezer. Maar dat betekent niet dat ze het kabinet in moeten. Durft Mark Rutte het aan om af te zien van het premierschap en zijn partij te leiden vanuit de Tweede Kamer? Hetzelfde geldt voor Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra. Kunnen zij de verleiding weerstaan om het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Financiën te gaan bemensen en vanuit de Kamer te werken aan een nieuwe cultuur en gezondere verhoudingen tussen kabinet en Kamer?

Als ze dat durven, er ondertussen ook verder in het kabinet wordt ‘doorgeselecteerd’ zoals Louis van Gaal dat zo mooi noemt, en er inhoudelijk substantiële stappen worden gezet, kan een nieuw beeld ontstaan van een oude coalitie. Maar zoals gezegd: dat wordt a hell of a job.