'Blind­gan­gers stuiterden soms door het dorp heen'

Op West-Terschelling staan Koen Weterings en Jan Haringa voor het Bezoekerscentrum van het Bunkermuseum. “Welkom op de Tigerstelling,” zegt Jan hartelijk. Op dit terrein ligt een stuk geschiedenis dat nog niet erg bekend is. In het gebied van zeven hectare gaan honderd bunkers schuil waarin Duitse soldaten woonden en werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog. “Alles wat hier staat is tussen 1941 en 1944 gebouwd,” legt Jan uit.

Radarstelling

“De Duitsers hadden zich grondig voorbereid en hadden hun plannen voor de inrichting van de stelling al vóór de bezetting van Nederland gemaakt.” De Tigerstelling was een belangrijke radarpost. Hier volgden de Duitsers alles wat in de wijde omtrek in de lucht gebeurde. Als er geallieerde bommenwerpers werden waargenomen, seinde de eenheid piloten in die vanaf vliegveld Leeuwarden hun nazi-jachtvliegtuigen de lucht instuurden. “Vervolgens brak de hel los,” vervolgt Jan. “Vliegtuigen werden finaal doormidden geschoten. Veel jonge geallieerden kwamen bij deze luchtaanvallen om het leven. Tientallen van hen spoelden aan op Terschelling en liggen hier begraven op het kerkhof aan de Longway.”

“We merken dat er een enorme belangstelling is voor wat er in de oorlogsjaren gebeurde. De generatie die het nog heeft meegemaakt, sterft langzaam uit, dus we moeten hun verhalen doorvertellen,” vindt Jan. Wie denkt dat het op de Waddeneilanden vrij rustig was in oorlogstijd, heeft het mis. “Het eiland telde 3500 inwoners, en werd overspoeld door 2200 soldaten. Op West en Oost stond zwaar afweergeschut. Als dat begon te bulderen, schudde de omgeving op zijn grondvesten. Blindgangers – granaten die niet waren ontploft – stuiterden soms door het dorp heen.” Het Bunkermuseum brengt de oorlogsgeschiedenis tot leven in exposities, met een filmvertoning en een rondleiding door de bunkers.

Ikea-pakket

De imposante commandobunker springt, met zijn geschilderde camouflagepatroon, in het oog. “Je kunt je bijna niet voorstellen dat deze grote bunker in vier maanden is gebouwd. Maar zie het als een soort Ikea-pakket: het was goed voorbereid en werd hier in elkaar gezet,” zegt Koen. Onder een dak van twee meter beton en pantserstaal, gaat het hart van de Tigerstelling schuil. In een grote ruimte staan twee tafels waarop de kaart van Noord Nederland te zien is. De afbeeldingen op de tafels en de achterwanden zijn van doorzichtig materiaal. Daarachter werden door de radar opgevangen coördinaten van de vliegtuigen genoteerd en met lampjes op de kaarten geprojecteerd. Vervolgens kon men de Duitse jagers rechtstreeks op de juiste koers zetten. “Kom, dan kijken we ook buiten nog even.”

Vanaf het hoogste punt van het terrein is er een riant uitzicht over de Waddenzee. De honderden oorlogsbunkers die in het zand van Terschelling schuilgaan vertellen zo’n ander verhaal dan de vredige aanblik van het Wad. Dood en leven, verankerd in de ziel van Terschelling. Zoals het na vloed altijd weer eb wordt.

Beeld: Nathalie van der Straten-Folkertsma