Column Kefah: 'Hoe houd je het vol?'

"Hoe houd je het vol? Het is het een vraag die ik de afgelopen tijd veelvuldig heb gesteld.

Aan slachtoffers, aan nabestaanden, aan hen die door dalen gaan die wij ons niet kunnen voorstellen. Hoewel? We kunnen het ons wel degelijk voorstellen. We kunnen het vaak zelfs live volgen. De antwoorden die ik kreeg, vervulden me met ontzag, met mededogen, met verdriet, ontroering en vreemd genoeg ook met trots. Want de veerkracht die ik aantref toont de ongelooflijke, onbedwingbare drang van de mens om te leven, om door te gaan, om lief te hebben, om te blijven bouwen, om te blijven maken.

Bekijk de video’s hier maar eens, dan zal je hetzelfde overkomen.

Ik heb die vraag zelf ook wel eens gekregen in de afgelopen twee jaar. Hoe kun je het blijven verdragen om te zien wat we zien? Hoe kun je het schuldgevoel blijven dragen? Hoe sta je elke dag op in de wetenschap dat je geen invloed hebt op de hel die door mensenhanden is geschapen?

Mijn antwoord is: door adem te halen. Ik bedoel het precies zoals ik het schrijf. Dus niet als in het werkwoord ademhalen, maar als in 'adem halen', de spatie is intentioneel.

Ik zoek adem. Ik zoek ervaringen op die me de gelegenheid geven adem te vinden.

De veerkracht die ik aantref, toont de ongelooflijke, onbedwingbare drang van de mens om te leven.

Ik heb altijd geloofd dat het helpt om lelijkheid te confronteren met schoonheid. Daarom luister ik naar mooie muziek, lees ik mooie boeken, kijk ik naar mooie films en naar mooi theater, en onderwerp ik me aan allerlei mooie kunst. Dat was altijd al fijn, maar de afgelopen twee jaar heb ik ontdekt dat het niet alleen fijn is. Ik heb ontdekt dat het voor mij bittere noodzaak is. Het hield me staande in een wereld die op zijn grondvesten schudt.

Ik ben niet de enige. Raghda, die jullie deze week in Gezichten van Gaza leren kennen, kent de noodzaak van schoonheid in barre tijden, en haar barheid doet de mijne verbleken. Zij tekent, het liefst met houtskool. Dat moet. Ze moet tekenen, tekenen, tekenen. En als er geen houtskool is, dan schraapt ze het van de onderkant van de pannen die haar moeder gebruikt om eten te koken op vuurtjes. Om te ontsnappen aan die handgemaakte hel laat ze haar handen schoonheid scheppen. Ze verstopt zich daar. Alleen zo houdt ze het vol.

Maar dood en destructie dringen nu ook binnen in haar werk. Hoe ontsnap je aan de monsters als ze je zelfs achtervolgen tot in je verbeelding? Als je zelfs daar niet meer veilig bent? Als je zelfs daar geen adem kunt vinden?

Weten jullie het?"