De ziel zonder aandacht is als een verfrommeld geel hesje…

Jean-Jacques ziet op het nieuws protesten van ‘gele hesjes’ en ‘brexiteers’, allemaal bevangen met een gevoel van onbehagen. Maar hij ziet nog iets: zieke zielen, verwaarloosd door de gerichtheid om omstandigheden. 

Waartoe leidt het woeden van de volken, het rumoer van de naties?, vraagt psalm 2. Goeie vraag. De ‘gele hesjes’ slopen de Arc de Triomphe in Parijs en in Londen laat de Brexit het parlement ontploffen, waarbij je elk moment verwacht dat de leden als woeste eilanders met knotsen gaan zwaaien.

Al deze mensen zijn bevangen door een groot onbehagen. Opmerkelijk daarbij is de weerstand tegen vreemdelingen. Een psychologische verklaring is dat wat vreemd is nu eenmaal angst oproept (‘onbekend maakt onbemind’). Een sociologische uitleg voert de relatieve armoede van veel demonstranten aan. Ze zijn boos of schamen zich omdat ze in maatschappelijk opzicht niet erg geslaagd zijn en zoeken een zondebok.

Zieke ziel

Ik denk dat je het vanuit spiritueel oogpunt ook nog anders kunt zien: ze hebben een zieke ziel (sick soul) om het met William James, vader van de godsdienstpsychologie te zeggen. De ‘gele hesjes’ en ‘brexiteers’ zijn teleurgesteld in het bestaan, hun leven ziet er anders uit dan ze hadden gehoopt, en straks gaan ze nog dood ook (ouderen zijn onder hen oververtegenwoordigd) . Dat maakt het bestaan tot een weerbarstig raadsel waartegen ze zich verzetten. Daarom roept de vreemdeling zoveel weerzin op: die herinnert hen in alles aan de vreemdheid van hun eigen leven.

Kent overigens niet iedereen dit onbehagen, ook als je maatschappelijk redelijk geslaagd bent? Wie heeft zich nooit eens voor de spiegel afgevraagd: Wie is die man, die vrouw eigenlijk? Want je hebt beperkingen die je niet hebt uitgezocht, je studie of baan is niet wat je had gedacht, je relatie is niet optimaal, ja je leven pakt misschien heel anders uit dan je had gepland. En zie je daar een grijze haar? Wat is dat toch voor vreemde kracht die ons leven drijft? Waar blijft onze controle en autonomie? ‘Ik is een ander’, verzuchtte de dichter Rimbaud.

De weg naar binnen inslaan

Dat vreemde in ons is de ziel. Daarin zijn we tegelijk het dichtst bij onszelf en het dichtst bij God. Geven we de ziel geen aandacht, dan kwijnt ze in ons weg als een verfrommeld geel hesje. We verwaarlozen haar als we steeds naar buiten zijn gericht en de omstandigheden proberen te veranderen. Dan worden we gelukkig, denken we.

Maar pas als we de weg naar binnen inslaan en het onbekende in onszelf aanvaarden, leeft de ziel op. Dat vraagt wel geloof, moed, want het kan in het begin eng zijn – een angst die vertolkt wordt door horrorfilms waarin mensen zich bezet voelen door een ‘alien’. Wanneer we de vreemdheid van ons bestaan verwelkomen verandert de onrust in passie en raken we letterlijk be-zield. Je wordt creatiever en het leven gaat er anders uitzien. Ja, soms ga je een weg die iedereen verrast, misschien nog wel het meest jezelf.

De ‘gele hesjes’ kijken echter niet naar binnen. Terwijl de Franse regering al belangrijke eisen heeft ingewilligd, blijven ze de verantwoordelijkheid voor hun zielenpijn neerleggen bij de overheid, de grote bedrijven, de ‘elite’. Dat schiet niet op.

Op de vraag ’Waartoe leidt het woeden van de volken, het rumoer van de naties?’ antwoordt psalm 2 dan ook nuchter: ‘niets’.

Foto: ANP MARCEL VAN HOORN
MAASTRICHT – Betogers in gele hesjes voeren actie. In navolging van het protest in Frankrijk en Belgie gaan sinds enige weken ook in Nederland op meerdere plaatsen betogers in felgele hesjes de straat op om te demonstreren tegen het regeringsbeleid.