‘Doelgericht Leven’ onder vuur

In Amerika is de afgelopen jaren veel kritiek op Rick Warrens bestseller geventileerd. In Nederland overheerste tot voor kort het enthousiasme, maar ook hier nemen andere geluiden toe. Zo deed de ‘Werkgroep Terug naar de Bijbel’ eerder dit jaar een kritische duit in het zakje via haar gelijknamige nieuwsbrief. Ook onderzoeker en evangelisch predikant drs. Karel van Berghem uit stevige kritiek op het ‘Warrenisme’. Dat doet hij in zijn nieuwste boekje: De verwarring van Rick Warren – Doelgericht misleid, dat wordt uitgegeven door Johannes Multimedia. Enkele weken geleden kraakte de George Whitefield Stichting eveneens enkele kritische noten tijdens een studie- en ontmoetingsdag.

Ook in Nederland komen Rick Warren en zijn Doelgericht Leven dus steeds vaker onder vuur te liggen. Op verzoek van Visie gaat Eugene Poppe in gesprek met Van Berghem. Poppe is medevoorganger van een baptistengemeente in Nederland en bestuursvoorzitter van het platform Purpose Driven Nederland, dat kerken en gemeenten helpt om zich de visie en gemeenteopbouwprincipes van Rick Warren eigen te maken.

Meneer Poppe, u hebt ervoor gekozen niet te reageren op de kritiek die recent in ‘Uitdaging’ op Warren is geuit. Waarom nam u de uitnodiging voor dit interview wél aan?
“Waar ik moeite mee heb, is dat ik werd geconfronteerd met allerlei publicaties waar noch de uitgever (Medema, red.), noch wijzelf op enigerlei wijze voor benaderd zijn. Maar deze setting – een gesprek van man tot man – spreekt me aan.”

Meneer Van Berghem, laten we positief beginnen. Wat waardeert u wél in ‘Doelgericht Leven’?
“Er staan fijne, bijbelse dingen in, waar ik zonder meer amen op zeg,” reageert hij. “Er kwam mij zelfs een bericht ter ore van iemand die helemaal van de weg af was en voor wie Doelgericht Leven een grote zegen is geweest. Tegelijk – en dat is mijn grote zorg – bij het lezen van dit boek kom ik keer op keer bijbelteksten tegen in vertalingen en parafrases die echt corrupt zijn, en gedachten die gewoon onbijbels zijn. In mijn boekje en op de website www.oncedelivered.org noem ik diverse voorbeelden.”

Kunt u een duidelijk voorbeeld geven van wat u onbijbels vindt?
Van Berghem: “Ik kan er veel geven! Het boek bestaat uit veertig hoofdstukken; een hoofdstuk per dag. In Dag 4 schrijft Warren bijvoorbeeld: ‘Ik ken niet alle beproevingen die God u zal laten doormaken. Zelfs zinloze tegenslagen en ellende.’ Dit is in tegenspraak met Romeinen 8:28, waar staat dat alle dingen meewerken ten goede voor degenen die God liefhebben!”

Preken

“Als je verder leest in het boek,” haakt Poppe aan, “dan zie je dat Warren een hele bladzijde gebruikt om juist Romeinen 8:28 uit te leggen! Daarin omschrijft hij duidelijk dat God ook de meest moeilijke dingen in het leven laat meewerken ten goede. Waarom Warren dat er niet direct in Dag 4 bij heeft geschreven, weet ik niet. Ik heb het niet geschreven. Maar ik weet dat dit boek de levens van heel veel mensen aanmoedigt en stimuleert in hun geloof. Warren heeft het oorspronkelijk geschreven om binnen een gemeente gebruikt te worden, in samenwerking met een serie preken over ‘doelgericht leven’ én een bespreking in kleine groepen. Het is dus bedoeld als onderdeel van een breder pakket. Niemand had verwacht dat er 30 miljoen exemplaren van dit boek verkocht zouden worden! Als Rick Warren geweten had dat zijn boek de hele wereld zou overgaan, zou hij gekeken hebben of hij hier en daar niet te kort door de bocht is gegaan.” Van Berghem: “Maar in Nederland moeten we het doen met de tekst van zijn boek. Dáár gaat deze discussie over, niet over de gemeente!”

Meneer Van Berghem, in uw boekje stelt u dat Warren is beïnvloed door New Age-denkbeelden. Dat is een forse beschuldiging!
“Warren gebruikt vijftien vertalingen en parafrases in de Engelstalige editie,” antwoordt hij. “The Message van Eugene Peterson wordt honderd keer gebruikt. Die ‘parafrase’ grenst aan New Age of is het. Ik begrijp niet dat Warren The Message dan toch gebruikt. Hij richt zich natuurlijk wel tot mensen die van buiten komen, maar...”

“Nee,” corrigeert Poppe, “hij richt zich tot mensen die oorspronkelijk van buiten komen! Zijn eerste doelgroep is gemeenteleden; in zijn gemeente heeft zeventig procent geen kerkelijke achtergrond. Dus hij richt zich primair op mensen die geen enkele kerkelijke traditie kennen.”

Van Berghem: “Ik stuit in zijn boek op bijbelteksten die in één woord corrupt zijn en waar je echt aan New Age-toestanden raakt. Bijvoorbeeld Efeze 4:6. In de Engelse editie staat dat God ‘alles en in alles is’. Maar God is niet ‘in alles’ – dat is puur pantheïsme!” Poppe: “In de Nederlandse editie is deze tekst wél goed weergegeven.”
“Dat klopt,” zegt Van Berghem, maar het is de Engelse editie die in miljoenen exemplaren over de hele wereld gaat – niet de Nederlandse! Dan Kolossenzen 1:16. In de Engelse editie staat daar: ‘For everything, absolutely everything above and below’; de weergave van The Message. Dat ‘above and below’ (boven en beneden, red.) is een typische New Age-weergave: boven is de Zoon de kosmos, beneden is Hij de mensheid. Dat zal Jan met de pet in de gemeente niet weten, maar deze weergave van Kolossenzen 1:16 grenst echt aan New Age! Ik heb er twintig jaar lang onderzoek naar gedaan, dus ik weet waar ik het over heb.”

Maar als u de geloofsbelijdenis bestudeert die op de website van Warrens Saddleback Community Church staat, kunt u toch niet concluderen dat daar iets staat wat je als New Age kunt bestempelen?
“Dat klopt,” antwoordt Van Berghem. “Maar hoe interpreteer je die woorden? Dat is een ander verhaal!”

“Wat ik tot nu toe mis in bijna alle kritiek op Warren,” repliceert Poppe, “is dat niemand de moeite heeft genomen om eens in zijn gemeente rond te kijken. Die bestaat al 25 jaar. Elk jaar wordt er een gemeente naast gesticht. Iedereen die lid wordt van zijn gemeente – maakt niet uit vanuit welke andere eventuele kerk – volgt eerst een basisklas. Daarin wordt het Evangelie duidelijk uiteengezet. Daarin wordt zonde genoemd, het kruis, én wordt zelfs aan deelnemers de vraag gesteld of je in Jezus Christus gelooft! Ik wil wel eens zien in welke andere gemeenten dat wordt gevraagd van mensen die van buiten komen! Het is dus niet alleen iets wat Warren schrijft, maar wat ook wordt gepraktiseerd in zijn eigen gemeente. Ik kom er een aantal keer per jaar en logeer altijd bij andere gastgezinnen. Ik spreek met hen. Het zijn altijd mensen die heel goed weten wat het kruis is, Wie Jezus Christus is en weten waar het in de Bijbel om gaat. Ik weet dat er mensen zijn die enkele gedachten in de richting van New Age vinden gaan. Ik ben het niet met hen eens, al kan ik me er wel wat bij voorstellen.”

Bijvoorbeeld als het gaat om Warrens gebruik van ‘The Message’?
Poppe: “Ja. Er is in Amerika een enorme discussie geweest op het moment dat The Message verscheen, vele malen groter dan bij ons rond de Nieuwe Bijbelvertaling.”

Waarom koos Warren dan toch voor zo’n zeer omstreden parafrase als ‘The Message’?
Poppe: “Waarschijnlijk omdat hij dicht bij zijn doelgroep wilde blijven. Hij is in hart en nieren een evangelist. Zijn boodschap is duidelijk. Zijn preken zijn uitvoerig en bijbels. Daar vind je geen enkele New Age-gedachte in terug. Tegen critici zou ik willen zeggen: kijk daar nou ook eens naar voordat je direct conclusies trekt! Onlangs konden we in de krant verslagen lezen van een studiedag van de George Whitefield Stichting. Een van de sprekers vroeg waar Christus’ kruis is bij Rick Warren. Ik kan je verzekeren dat Warren daar wel degelijk de nadruk op legt. In zijn preken, maar ook in Doelgericht Leven. Alleen moet je er dan wel rekening mee houden dat dit boek oorspronkelijk is geschreven voor christenen, voor gemeenteleden die weet hebben van het kruis. Ook de zonde wordt genoemd, evenals het werk van de Heilige Geest. Dat in Van Berghems boekje een verbinding wordt gelegd tussen Warren en Robert Schuller (voorganger van de Crystal Cathedral in Californië en bekend van het tv-programma Hour of Power, red.), gaat me daarom écht te ver.” 

“Ik heb hier een artikel uit het Amerikaanse tijdschrift Christianity Today, waarin Schuller samen met onder anderen Rick Warren wordt genoemd,” merkt Van Berghem op. “Die verbinding is duidelijk. Warren gaat om met volbloed New Age-aanhangers en ik heb geleerd: waar je mee omgaat, word je mee besmet!”

U heeft geen moeite met Warrens vriendschap met deze omstreden predikant, meneer Poppe?
“Warren is niet bevríend met Schuller,” stelt Poppe. “Hij heeft een aantal mensen om zich heen die hij goed kent. Schuller zit op twintig minuten afstand van hem. Ze spreken op elkaars conferenties, jazeker. Het is in Amerika heel gewoon dat mensen met verschillende meningen op hetzelfde podium staan. Je kunt hooguit zeggen dat Warren is beïnvloed door Schuller, net zo goed als hij is beïnvloed door zijn ‘geestelijk vader’ Bill Bright (oprichter van Campus Crusade for Christ, in Nederland Agapè, red.) en anderen. Schuller heeft – zeker de eerste jaren – een enorme invloed op Warren gehad als het gaat om de vraag hoe je niet-christenen bereikt met het Evangelie. Schuller is daarin volgens mij te ver gegaan.

Als mensen mij vragen of Robert Schuller New Age is, dan zeg ik: ja, hij neigt daar duidelijk naar! Maar Rick Warren niet! Dat gaat echt te ver! Warrens leer en geloofsbelijdenis is voluit evangelisch. Als hij in de New Age-hoek zit, zouden er geen 70.000 kerken zijn over de hele wereld die – misschien met kritische kanttekeningen, dat mag - met dit materiaal werken!”

Van Berghem: “Ik lees in Dag 35: ‘Gideons zwakheid was dat hij een lage eigendunk had en dat hij heel onzeker was.’ Hier hoor ik Robert Schuller spreken: ‘selfesteem’ (gevoel van eigenwaarde, red.)!” Poppe: “Je moet oppassen om mensen op één lijn te plaatsen omdat ze hetzelfde woord gebruiken.”

Ademhalingsgebed

Wat vaak opduikt in de discussie rond Doelgericht Leven, is het ademhalingsgebed (‘breath prayer’) dat Rick Warren in zijn bestseller aanbeveelt. Ook Van Berghem wijst erop in zijn boekje. Een citaat: ‘Het herhalen van woorden en zinnen in een soort mantrastijl gebed. Dit soort ‘gebed’ is hetzelfde als wat in hindoe-yoga en Zenboeddhisme wordt aangetroffen. (-) Dit is volkomen onbijbels.’

Eugene Poppe weet niet precies waarom Warren deze oosterse gebedstechniek introduceert in een boek dat is bedoeld voor christenen. Al heeft hij een mogelijke verklaring: “Warren is sterk bevriend met Campus Crusade for Christ. Binnen deze organisatie is de term ‘geestelijk ademhalen’ bekend. Als je geestelijk uitademt, wordt daarmee bedoeld dat je je zonden belijdt; geestelijk inademen betekent dat we God vragen ons te vullen met de Heilige Geest. Het zou me niet verbazen als Warren bekend is met die terminologie. Hij heeft besloten om een soortgelijke terminologie te gebruiken. Dat had hij achteraf gezien beter niet kunnen doen, dat vind ik ook. Maar hij legt daarna precies uit wat hij bedoelt. Het is absoluut geen mantra of iets dergelijks. Ik zou er zelf een ander woord voor hebben gekozen. Omdat hij het uitlegt, vind ik het echter aanvaardbaar.”

Tot slot: wat vinden jullie de mooiste zin uit ‘Doelgericht Leven’?
Van Berghem, na een korte denkpauze: “Warren doet in ieder geval een aantal bijbelse uitspraken, waar ik blij mee ben. Wat waar is, is waar. Maar als je een omelet bakt en je doet er vijf goede eieren in en één rotte, zeg je dan: ‘Omdat er één rotte in zit, kun je het hele ei toch niet weggooien!’? Ik zou dit ‘gerecht’ niet aan mensen voor durven te schotelen.”

Poppe: “De mooiste zin is de allereerste: ‘Het gaat niet om u. Het gaat om God.’ Wij zetten onszelf – ook in onze zondagse diensten – zo vaak in het middelpunt. Maar Warren heeft gelijk: het gaat om Gód!”

‘Doelgericht Leven’, Rick Warren, Uitgeverij Medema, Vaassen, 2005; 352 pag. Prijs: € 9,95.

‘De verwarring van Rick Warren; Doelgericht misleid’, drs. K. van Berghem, Uitgeverij Johannes Multimedia, Doorn. Prijs: € 7,50.