Nee, het christendom is geen toverdrankje voor een gelukkig leven

Sommige verhalen in de Bijbel sla je het liefste over. Maar ons theologenpanel, met dit keer Janneke en Erik, zet de tanden erin. Want ja, de Bijbel is nu eenmaal geen feelgood stuff. Gelukkig maar.

De theologen uit ons panel – Janneke en Erik – lezen vandaag 1 Samuel 4.

Janneke:

Sommige boeken kan ik niet lezen. Vanaf de eerste pagina blazen ze me onheilspellende gebeurtenissen in het gezicht. Het verstikt me, en ik weet: dit boek ga ik niet lezen. Die sfeer van onheil verdraag ik niet.

Toch is dat soms ook een reden om literatuur te lezen. Om in elk geval met een boek het experiment angst aan te gaan. Uitgedaagd te worden om na te denken over je zekerheden en wat er met jou als lezer gebeurt als het onheil de mensen in het boek overvalt.

Dat kan niet goed aflopen…

Zo’n leeservaring kun je zomaar bij 1 Samuël 4 hebben. Vanaf het begin van het hoofdstuk is duidelijk dat het niet goed gaat aflopen. Het brallerige begin, de Israëlieten die God in hun gevecht mee willen nemen – dat kán niet goed aflopen. Je zou ze wel willen waarschuwen…

Maar vanaf vers 10 buitelen de onheilstijdingen dan al over elkaar heen: het verlies van de strijd, de soldaten, de ark. De dood van de hogepriester en van zijn schoondochter. En dat ene jongetje dat achterblijft met die vreselijke naam. Onverdraaglijk!

Blijkbaar lezen we de Bijbel niet alleen om woorden van heil te horen. De Bijbel is geen feelgood stuff. Soms zou ik dat wel willen. Dan zou ik willen dat Gods Woord me in slaap suste, me troostte en prachtige vergezichten voor me zou openen. Maar de Bijbel is geen lifestyle magazine en zoveel perfecte plaatjes staan er niet in.

Het is zo herkenbaar

En dus lezen we hier woorden van onheil, van oordeel. We lezen over mensen die dichtbij de ark van God leven, maar toch geen idee hebben. Ze denken dat ze God erbij kunnen halen als het hen belieft. We lezen over een priestersfamilie die nota bene in Gods huis woont, maar daar vooral zelf voordeel van wil hebben. En het is zo herkenbaar.

Is dat niet waarom je zulke boeken, zulke hoofdstukken liever niet wilt lezen? Omdat het leven je dan in alle realiteit aangrijnst en je niet weet waar je het moet zoeken? Ik. Wil. Dit. Niet. Dat lijkt het enige om te denken. En ik kan je vertellen dat God dit ook niet wil. Waarom denk je anders dat het in de Bijbel staat?

Verhalen van verlies maken het christendom juist interessant

Erik:

Als er al zoiets bestaat als een joods-christelijke traditie, dan is verlies daarvan een belangrijk onderdeel. Ga maar na: Jezus eindigde zijn aardse strijd als misdadiger aan het kruis, zijn volk viel ondertussen onder de Romeinse keizer. Het verhaal van het Oude Testament is niet veel vrolijker. Na de nodige schermutselingen eindigt het joodse volk onder vreemd gezag, en wordt de joodse elite naar het buitenland verscheept.

Het verhaal van Eli en z’n zonen is zo’n verhaal van verlies. De Israëlieten verliezen hun belangrijkste bezit, de ark des verbonds, en Eli verliest zijn zonen.

Dat er zoveel verhalen van verlies in de Bijbel staan, maakt het christendom voor mij juist interessant. Geloof kan pas zin geven aan het leven als er ruimte is voor alle facetten van het bestaan. Het westers christendom wordt regelmatig afgeplat tot een succesformule. Een toverdrankje voor een gelukkig leven. Dat gaat voorbij aan het lijden en het verlies dat zowel in het Oude als het Nieuwe Testament verweven is.

Hier is een straffende God aan het werk

Tegelijkertijd schuurt dit verhaal, juist omdat het over verlies gaat. De nederlaag van de Israëlieten en de dood in deze tekst worden door de schrijver niet geduid als een noodlot, maar als een logisch gevolg van het losbandige leven van de zonen van Eli. Hier is de straffende God van het Oude Testament aan het werk.

Een godvruchtig dominee kan zeggen dat het met Jezus allemaal opgelost is. En zijn ruimdenkende collega legt uit hoe je de straffende God in zijn tijd moet zien. Beide helpen om de straffende God te relativeren. Dan is het niet langer nodig teksten zoals deze te omzeilen, en kunnen ze helpen zin te geven aan verlies.

Janneke Burger is theoloog en hoofdredacteur van Jente Magazine.

Erik Drenth studeerde theologie en journalistiek (beide MA RuG), en is wethouder van financiën, onderwijs, sport en cultuur in de gemeente Midden-Groningen.

Lees hier de vorige aflevering.